“fandagi yangiliklar, fanni o‘qitishning dolzarb masalalari” moduli bo‘yicha

Atrof muhit monitoringi. Atrof muhit sifatini boshqarish uchun maxsus 
kuzatishlar tizimini tashkil etish zaruriyati monitoring g‘oyasini shakllantirishga 
olib keldi.
"Monitoring" atamasi lotincha olingan. monitor - kuzatuvchi, ogohlantirish 
(bu suzib yuruvchi kemadagi izdosh dengizchining nomi edi). Insonni o‘rab turgan 
tabiiy muhitni global monitoring qilish g‘oyasi va "monitoring" atamasining o‘zi 
1971-yilda BMTning atrof-muhit bo‘yicha Stokgolm konferentsiyasiga tayyorgarlik 
bilan bog‘liq holda paydo bo‘lgan (1972). Bunday tizimni rivojlantirish bo‘yicha 
dastlabki takliflarni Atrof-muhit bo‘yicha ilmiy qo‘mita ilgari surdi. Professor
R.Mann 1973-yilda 1979-yil fevral oyida Monitoring bo‘yicha birinchi 
hukumatlararo yig‘ilishda (Nayrobi) muhokama qilingan monitoring konsepsiyasini 
sahnalashtirdi. R.Mann monitoringni ilgari tayyorlangan dasturga muvofiq ma’lum 
bir maqsadlar bilan kosmosda va o‘z vaqtida tabiiy muhitning bir yoki bir nechta 
elementlarini takroriy kuzatuvlar tizimi deb atashni taklif qildi.

---

3 
Tabiiy muhit holatini nazorat qilish atrof muhit holatining monitoringi va 
uning sifat ko‘rsatgichlarini (tavsiflarini) geografik, ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy 
jihatlarini hisobga olgan holda tartibga solishni o‘z ichiga oladi.
Monitoring tizimini tashkil etishda bu jihatlarning barchasi albatta e’tiborga 
olinishi shart emas, ammo atrof muhit holatini nazorat qilishda atrof muhit 
ifloslanishi va muhofazasi muammolarining iqtisodiy va ijtimoiy jihatlarini 
e’tiborga olish zarur bo‘ladi.
Monotoringning antropogen ta’sirning kimyoviy, fizikaviy va biologik 
manbalarni hamda omillarni, shuningdek, bu omillar tufayli tabiiy muhitda sodir 
bo‘ladigan o‘zgarishlar samarasini kuzatishlarni o‘z ichiga oladi. Birinchi navbatda 
biologik sistemalarning ta’sirlanishini kuzatish lozim.
Bunday hollarda odatda kimyoviy, fizik va biologik ko‘rsatkichlar kuzatib 
boriladi (Izrael, 1979).