“fandagi yangiliklar, fanni o‘qitishning dolzarb masalalari” moduli bo‘yicha

 
 

---

 
ISHQORIY METALLAR FIZIKAVIY 
XOSSALARI 
Litiy, natriy, kaliy va rubidiy erkin holda 
kulrang-oq rangli metallar, seziy esa oltinrang-sariq 
rangga ega. Bu metallarning barchalari juda yumshoq 
va mayishqoq. Litiy nisbatan qattiqroq, qolgan metallar 
pichoqda oson kesiladi. Barcha ishqoriy metalllarning 
zichligi kichik. Eng yengil metal- litiy, uning zichligi 
0,53 g/sm
3
. 
Bu metallarning suyuqlanish va qaynash temperaturalari past. Suyuqlanish 
temperaturalari tartib raqami ortgan sari pastlab boradi. Ularning barchasi juda aktiv 
bo‘lib, kavsharlangan ampulalarda hamda kerosin ostida saqlanadi.
 
 
Ishqoriy metallarning ayrim fizik xossalari. 
Xossalari 
Li 
Na 
K 
Rb 
Cs 
Zichligi, kg/m
3
530 
970 
860 
1530 
1880 
Suyuqlanish harorati,°S 
180 
98 
64 
40 
29 
Qaynash harorati,°S 
1342 
883 
759 
688 
671 
 
ISHQORIY METALLARNING KIMYOVIY XOSSALARI 
Barcha ishqoriy metallar juda aktiv, ular barcha kimyoviy reaksiyalarda 
qaytaruvchi xossa nomoyon qiladi. Ular o‘zlarining yagona valent elektronini berib, 
musbat zaryadlangan kationga aylanadi: 
M
0
-
M
+
1. 
Metalmaslarga ta’siri 
Ishqoriy metallar kislorod bilan oson reaksiyaga kirishadi. Lekin, har bir 
metalning reaksiyasi o‘ziga xos; 
Faqat litiy oksid hosil qiladi: 
4Li + O
2
= 2Li
2
O, 
Natriy peroksid hosil qiladi: 
2Na + O
2
= Na
2
O
2
, 
kaliy, rubidiy va seziy – nadperoksid xosil qiladi: 

---

K + O
2
= KO
2
. 
Barcha ishqoriy metallar galogenlar bilan ta’sirlashib galogenidlar hosil 
qiladi: 
2Na + Cl
2
= 2NaCl. 
Vodorod, oltingugurt, fosfor, uglerod va kremniy bilan qizdirilganda 
ta’sirlashadi va 
Vodorod bilan gidridlar: 
2Na + H
2
= 2NaH, 
Oltingugurt bilan sulfidlar: 
2K + S = K
2
S, 
Fosfor bilan fosforidlar: 
3K + P = K
3
P, 
Kremniy bilan silitsidlar: 
4Cs + Si = Cs
4
Si, 
Litiy va natriy uglerod bilan karbidlar hosil qiladi: 
2Li + 2C = Li
2
C
2
, 
kaliy, rubidiy va seziy karbidlar xosil qilmaydi, Azot faqat litiy bilan oson 
ta’sirlashadi, u xona temperaturasida litiy nitrid xosil qiladi: 
6Li + N
2
= 2Li
3
N. 
2.