Fanidan kurs ishi mavzu: Jaxon amaliyotida oliy talim tizimini moliyalashtirishning o’ziga hos hususiyatlari Bajardi: Tekshirdi

5. AQSh oliy ta'limni moliyalashtirish
Boshqa mamlakatlardagi davlat universitetlari bilan taqqoslaganda, Amerika davlat ta'lim muassasalari o'z mablag'larining katta qismini xususiy manbalar va talabalar to'lovlaridan oladi. Moliyalashtirish manbalari quyidagicha taqsimlanadi: o‘quv to‘lovlari – 19%; federal byudjet - 22%; davlat byudjeti -- 36%; mahalliy byudjet - 4%; xususiy grantlar, subsidiyalar va shartnomalar -- 4%; oliy o‘quv yurtlarining asosiy faoliyati bilan bog‘liq bo‘lmagan uchinchi tomon moliyalashtirish manbalari (kapital qo‘yilmalardan olingan daromadlar va boshqalar) - 1%; tijorat faoliyati va xizmatlari - 11%; boshqa manbalar - 3%. Xususiy universitetlar o'qish to'lovlarining ancha yuqori ulushiga ega va federal va shtat hukumatlarining ulushi kamroq. Qolgan manbalar ham xuddi shunday tarzda taqsimlanadi. Bir talaba uchun o'rtacha yillik xarajatlarning maksimal miqdori davlat universitetlari va kollejlarida 7000 dollardan xususiy universitetlarda 15000 dollargacha. Oʻrtacha AQSH har yili taʼlim tizimini rivojlantirishga YaIMning qariyb 8%, yaʼni 600 milliard dollarga yaqin mablagʻ sarflaydi.Oliy taʼlim YaIMning 3%ga yaqinini tashkil qiladi. Soliq inqirozi va AQSh iqtisodiyotidagi mavjud tendentsiyalar tufayli moliyalashtirishning keyingi o'zgarishlari prognoz qilinmoqda. 2002-2003 yillar uchun turli darajadagi byudjetlardagi tadqiqotlarga ko'ra moliyaviy. oliy ta'limga har yili umumiy xarajatlar atigi 1,2% ga o'sdi. Bu 2001-2002-moliya yilida byudjet xarajatlarining umumiy o'sishining chorak qismini tashkil etadi. yil (4,6%) va 1992-1993 yillardagi eng ahamiyatsiz o'sish moliyaviy. yili, oliy ta'lim byudjeti 0,9% ga qisqartirildi. Bundan tashqari, 1,2% o'sish 2% inflyatsiya bilan to'liq qoplandi. Davlat oliy ta'lim xarajatlari qisqargani sababli, o'quv to'lovlari va tegishli xizmatlar keskin oshdi. Shunday qilib, Illinoys shtatidagi kollej va universitetlarda o'qish to'lovlari 2001/2002-2002/2003 yillarda o'rtacha 10% ga oshdi. va oxirgi besh yil ichida o'rtacha 27,5% ga. Xuddi shunday holat boshqa shtatlarda ham kuzatilmoqda. Ushbu tendentsiyalar munosabatlarni qayta ko'rib chiqishga olib keladi davlat hokimiyati organlari va oliy o‘quv yurtlari o‘rtasida, xususan, oliy ta’limni monitoring qilish va moliyalashtirish mexanizmlarini takomillashtirish. Shu bilan birga, umuman olganda, yangi sharoitlarda davlatning oliy ta'limdagi o'rni haqidagi g'oyalar bosqichma-bosqich qayta ko'rib chiqilmoqda. Shuningdek, universitetlarga nisbatan davlatning iqtisodiy-moliyaviy siyosatini o‘zgartirish va ularning faoliyatini baholashning asosiy yo‘nalishlari belgilandi:
- statik institutsional modellar asosidagi ratsional rejalashtirishdan dinamik bozor modellari asosidagi strategik rejalashtirishgacha;
- universitetlar va ularning institutsional avtonomiyasiga e'tibor qaratishdan talabalar va ularning ehtiyojlariga e'tibor qaratishgacha;
- “funksiyalarning takrorlanishi”ning oldini olish maqsadida raqobatni bostirishdan ta’lim xizmatlari bozorida raqobatni rag‘batlantirishgacha;
- ta'lim muassasasi resurslari sifatini baholashdan ta'lim natijalari sifatini baholashgacha (birinchi navbatda, bitiruvchilarning ijtimoiy muvaffaqiyatini baholash);
- jamoat va notijorat tashkilotlari orasidan ko'proq "uchinchi shaxslar"ni jalb qilish uchun ta'lim siyosati sub'ektlari doirasini qat'iy cheklash.
Amerika universitetlarining avtonomiya darajasi Evropaga qaraganda yuqori bo'lganligi sababli, uni yanada saqlab qolish va oshirish, barcha muhimligiga qaramay, endi o'z-o'zidan maqsad emas, balki rasmiylar tomonidan har bir davlat oldida turgan muayyan muammolarni hal qilish vositasi sifatida ko'rib chiqiladi.


Xulosa
Aksariyat mutaxassislar mutlaqo “bepul” ta’lim hozirda qoidadan ko‘ra istisno tariqasida bo‘lishi mumkinligini va jamiyatni “oliy” tovar sifatida ta’limga nisbatan boshqacha, mas’uliyatli munosabatda bo‘lishga ko‘niktirish zarurligini tan olishadi. Shu munosabat bilan oliy ta'limni moliyalashtirishni qisqartirish yoki ko'paytirish haqida shunchaki gapirib bo'lmaydi. Mavjud texnologiyalardan to'g'ri foydalanishni va ilg'or yo'nalishlarda etakchilikni ta'minlaydigan mutaxassisliklarni hisobga olgan holda moliyaviy yordamni tabaqalash zarur. Zamonaviy oliy ta'limni davlat boshqaruvining murakkabligi shundan iboratki, boshqaruv ob'ekti ikki tomonlama funktsiyaga ega - u erishilgan bilim darajasining tarjimoni, an'anaviy ta'limning tashuvchisi va bilimlarni boshqarish funktsiyasining tashuvchisi sifatida ishlaydi. iqtisodiyotdagi modernizatsiya jarayonlarining eng muhim dastaklaridan biri. Iqtisodiyotni rivojlantirishning yangi bosqichi davlat boshqaruvini, moslashuvchan tashkiliy shakllarni o‘zgartirishni, boshqaruvning bevosita ma’muriy usullaridan bilvosita usullariga o‘tishni, birinchi navbatda, oliy ta’limni samarali byudjetdan moliyalashtirish orqali, o‘ziga xos xususiyatlarni hisobga olgan holda belgilangan maqsadlarga erishishni taqozo etadi. zamonaviy mutaxassislarni tayyorlash, hududlar va kadrlar tayyorlash yo‘nalishlari uchun ta’lim dasturlarini amalga oshirish xarajatlarini farqlash.
Adabiyotlar ro'yxati
1. http://www.cnews.ru/reviews/free/edu/it_world/gb.shtml.
2. http://demoscope.ru/weekly/2010/0441/analit06.php.
3.http://www.akvobr.ru/osobennosti_sistemy_garantii_kachestva_velikobritan ii.html.
4. Lukichev G.A., Filippov V.M. Xorijiy mamlakatlarda oliy ta’limni moliyalashtirish tizimlari: Prok. nafaqa. M.: RUDN, 2008. 194 b.
5.http://www.oecdcentre.hse.ru/material/System%20of%20higher%20education%20in%20Great%20britains.pdf.
6. Chepyzhova O.K. Oliy ta'limni davlat moliyalashtirish: hozirgi tendentsiyalar / O.K. Chepyjov // MGUPI axborotnomasi. 2012. No 39. S. 201-210.