Фанидан Мустақил иш Мавзу

ЕР ОСТИ СУВЛАРИГА ҚУДУҚЛАРНИ БУРҒУЛАШ УЧУН РУХСАТНОМА ҚАНДАЙ ОЛИНАДИ ?

Ер ости сувларига қудуқларни бурғулаш учун рухсатнома бериш бўйича давлат хизматларини кўрсатишнинг маъмурий регламенти тасдиқланди (ВМнинг 14.08.2019 йилдаги 672-сон қарори).
1 сентябрдан бошлаб рухсатномани давлат хизматлари маркази ёки ЯИДХП орқали олиш мумкин. Бунинг учун қуйидагиларни илова қилган ҳолда ариза топширилади:

• 
  ер ости сувларига қудуқларни бурғулаш учун буюртма берувчи ва ариза берувчи ўртасида тузилган шартнома ёки келишув нусхаси;
  
• 
  гидрогеологик хулоса, у жисмоний ва юридик шахслар мурожаатлари асосида 10 кун мобайнида базавий ҳисоблаш миқдорининг (БҲМ) 10 баравари миқдорида йиғим тўланган ҳолда фақат Давлат геология қўмитасининг идорага мансуб гидрогеология корхоналари томонидан берилади;
  
• 
  давлат экологик экспертизасининг ижобий хулосаси;
  
• 
  ер ости сувларига қудуқларни бурғулаш учун лойиҳа ҳужжатлари;
  
• 
  ариза берувчининг техник имкониятлари ҳақида маьлумот, мавжуд ускуналарнинг техник паспортлари нусхалари ёки зарур техника ва ускуналарни ижарага олиш бўйича шартнома нусхаси;
  
• 
  ариза берувчи тегишли мутахассисининг (гидрогеолог) диплом нусхаси.
  

Давлат геология қўмитаси 2 иш куни мобайнида ер ости сувларига қудуқларни бурғулашнинг мақсадга мувофиқлиги юзасидан ҳужжатларни ўрганиб чиқади ва уларни гидрогеология корхоналарига юборади. Улар 3 иш куни мобайнида танланган ер майдони ва таклиф этилган қудуқ конструкциясини ўрганиб чиқади ва тегишли хулосалар асосида маълумот тайёрлаб, Давлат геология қўмитасига юборади. Шундан кейин 1 иш куни мобайнида хулоса тайёрланиб, QR-код қўйилган рухсатнома расмийлаштирилади, у идора ЭРИси билан тасдиқланади ҳамда мурожаат қилиш шаклига боғлиқ ҳолда давлат хизматлари марказига ёки ариза берувчига ЯИДХП орқали юборилади.
Давлат хизмати учун йиғим ундирилади – БҲМнинг 30%и. Юридик шахслар ЯИДХП орқали мурожаат қилганда белгиланган сумманинг 90%ини тўлайди. Рухсатнома бурғулаш ишларини бажариш даврига, лекин 1 йилдан ошмайдиган давр учун берилади.
Ҳужжатлар тўлиқ бўлмаган ҳажмда тақдим этилган, уларда нотўғри ёки бузиб кўрсатилган маълумотлар мавжуд бўлган ҳамда давлат хизматини кўрсатиш учун йиғим тўланмаган, рухсатнома беришда эса фақат ариза берувчи томонидан рухсатнома бериш талаб ва шартларига риоя қилинмаган тақдирда хизмат кўрсатишни рад этишлари мумкин.
Қуйидаги ҳолларда рухсатнома олиш зарур эмас:

• 
  жисмоний шахсларга - чуқурлиги 25 метргача булган қудуқларни қазиш учун ва суткасига кўпи билан 5 куб метр ҳажмдаги ер ости сувларини шахсий эҳтиёжлар учун якка тартибда олишга мўлжалланганда (бунда қўлланиладиган асбоб-ускуналарнинг техник қуввати кўрсаткичлари асос қилиб олинади);
  
• 
  гидрогеология корхоналари учун - ер ости сувларига қудуқларни бурғулаш ишлари ҳар йилги минерал-хом ашё базасини ривожлантириш ва қайта тўлдириш давлат дастури доирасида амалга оширилганда.
  

Ҳужжат Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базасида эълон қилинган ва 15.08.2019 йилдан кучга кирди.


Хулоса
Бурғулаш технологияси 19-асрдан бери барқарор ривожланиб борди. Бироқ, тешик тешигининг чўктирилиши мумкин бўлган чуқурликни аниқлайдиган бир неча асосий чеклов омиллари мавжуд.Барча тешиклар ташқи диаметрни сақлаб туриши керак; тешикнинг диаметри новдалар диаметридан каттароқ бўлиб қолиши керак ёки новдалар тешикка ўгирилмайди ва тараққиёт давом эта олмайди. Бурғилаш жараёнида юзага келадиган ишқаланиш бурғулаш учининг ташқи диаметрини пасайишига олиб келади. Бу барча бурғулаш усулларига тааллуқлидир, фақат олмос ядроли бурғулашда ингичка новда ва корпусдан фойдаланиш тешикнинг давом этишига имкон бериши мумкин. Косон шунчаки тешик бўлиб, бурғулаш пайтида тешикни қулашидан ҳимоя қилади ва металлдан ясалган ПВХ. Кўпинча олмосли тешиклар катта диаметрдан бошланади ва ташқи диаметри йўқолганда, ингичка таёқчалар кассанинг ичига қўйилиб, давом этиб, тешик жуда торайгунча. Шу билан бир қаторда, тешик қайта тикланиши мумкин; бу нефт қудуқларини бурғилашда одатий амалиётдир, бу эрда тешик катталиги кейинги қоплама нуқтасига қадар сақланиб қолади.Перкуссия техникаси учун асосий чеклов ҳаво босими. Ўзаро ҳаракатни фаоллаштириш учун ҳаво пистонга этарлича босим билан этказиб берилиши керак ва ўз навбатида бошни тошга синдириш ва майдалаш учун этарли куч билан ҳайдаш керак. Чуқурлик билан новда ичидаги ипга ҳажм қўшилади, бу эса иш босимига эришиш учун каттароқ компрессорларни талаб қилади. Иккинчидан, эр ости сувлари ҳамма жойда учрайди ва кўпаяди босим эрга чуқурлик билан. Тармоқ ипи ичидаги ҳаво босим юзида бу сув босимини энгиб ўтиш учун этарлича босим ўтказилиши керак. Кейин, ҳаво тош парчаларини юзага кўтариши керак. Шунинг учун тескари айланма бурғилаш учун 500 м дан ортиқ чуқурликларга камдан-кам ҳолларда эришилади, чунки харажатлар жуда катта ва олмос ядроси бурғилаш иқтисодий жиҳатдан энг юқори даражага яқинлашади.Олмосли бурғулаш мунтазам равишда 1200 м дан ортиқ чуқурликларга эришиши мумкин. Пул муаммосиз бўлган ҳолларда, ўта чуқурликка эришилди, чунки сув босимини энгиш учун ҳеч қандай талаб йўқ. Бироқ, бурғулаш сўқмоқларини юзага қайтариш учун, энг муҳими, битнинг чиқиб кетиш юзасининг совишини ва мойланишини таъминлаш учун сув айланишини таъминлаш керак.
Фойдаланилган адабиётлар

1.Интернет сайтлари – https://uz.zahn-info-portal.de/wiki/Drilling_rig#History

2.Интернет сайтлари – https://uz.wikipedia.org/wiki/Burgʻilash