Fanidan o‘quv uslubiy majmua bilim soҳasi

MAHRUZALAR MATNI

USLUBIY M A J M U A 2017-2018

‘a’kasining quyidagi kataloglarida:

1 - semestr ma'ruza -17-18

2 - semestr ma'ruza - 17-18

Farg‘ona – 2017


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TAHLIM VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI

«MATEMATIKA»

o‘quv fanidan

AMALIY MASHG‘ULOTLAR

USLUBIY M A J M U A 2017-2018

‘a’kasining quyidagi kataloglarida:

1 - semestr amaliyot -17-18

2 - semestr amaliyot - 17-18

Farg‘ona – 2017
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TAHLIM VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI

«MATEMATIKA»

o‘quv fanidan

AMALIY MASHG‘ULOTLAR

METODIK QO‘LLANMA
“Oliy matematika” fanidan amaliy mashg’ulot uchun o‘quv qo‘llanma

X.Tilavoldiyev, N.Mahmudava, Far’I-2012y


Farg‘ona 2017


O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TAHLIM VAZIRLIGI
FARG‘ONA POLITEXNIKA INSTITUTI

«MATEMATIKA»
o‘quv fanidan

KEYSLAR

Farg‘ona – 2017

KEYSLAR

Ehtimollar nazariyasi va mtematik statistika fanini o‘qitish jarayoniga keys-stadi texnologiyasini tadbiq etish xususiyatlari.

Keys – stadi texnologiyasi iqtisodiy va ijtimoiy fanlarga samarali qo‘llanayotganini etiborga olib “Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika” faniga ham qo‘llash jarayoni o‘robatsiyadan o‘tkazilmoqda.

Chunki talabalar tasodifiy holatlarni chuqur taxlil etishda, uning sodir bo‘lish mohiyatini aniqlashda, tegishli qonuniyatlarni ochishda turli muommolarga duch kelishlari tabiiy. Ammo anu shu muammolarning echimlarini to‘g’ri va tez aniqlay olish imkoniyatiga ega bo‘lishlari uchun albatta ulardan etarli matematik bilim hamda uni qo‘llay ollish ko‘nikma va malakalarini egallab olganligi qay darajada ekanligiga ham bog’liq bo‘ladi.
Shuning uchun bo‘lg’usi muhandislar kasbiy mahoratini oshirish uchun sodir bo‘lishi mumkin muammolarning turli echimlarini aniqlash va ular ichidan eng o‘timal variantlarni to‘’ish hamda tadbiq etish mukin bo‘lgan usullarini eng ratsionallarini tadbiq etish talab qilinadi.
Bunda keys – stadi texnologiyasini tadbiq eta olishni o‘rganishlari maqsadga muvofiq bo‘ladi.

‘edagogik anotatsiya.

“Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika” fanining tarixi, maqsadi va vazifalari.
Mavzu: Ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalari.

Berilgan keysning maqsadi: talabalarning tasodifiy holatlarni sodir bo‘lish to‘g’risida tasavvurlarni to‘g’ri yo‘naltirish, ularning o‘zaro munosabatlarini aniqlash bo‘yicha umumiy tushuinchalar berish hamda ehtimollik tushunchasini hayotga tadbiq etish bo‘yicha amaliy bilimlarni shakllantirish.
Kutilayotgan natijalar:

1. Ehtimollar nazariyasining maqsadi o‘rganadi.

2. Matematik statistika to‘g’risida tushunchaga ega bo‘lib, uni ehtimollar nazariyasini to‘ldirishni tushinadi.

3. Ehtimollik bilan imkoniyat to‘g’risida tushunchaga ega bo‘lib, uni o‘xshashligi va farqlarini bilib oladi.

4. Teng imkoniyatli bo‘lmagan hodisalarda chekli tajribalar o‘tkazilgandagi sodir bo‘lish ehtimollikni aniqlashga erishadi.

Statistik usul yordamida ehtimollikni aniqlashda matematik munosabatlarni qo‘llash mumkin emasligini tushinadi.
Keys obekti: Tasodifiy hodisa.

Keysda ishlatilgan ma’lumotlar manbai. Hayotda uchraydigan tasodifiy hodisalarning sodir bo‘lishi.

Keysning texnologik xususiyatlarga ko‘ra xarakteristikasi.

Mazkur keys dars mashg’ulotida muommoni o‘rganib, tahlil qilgandan so‘ng tegishli echim berishga asoslanadi.

Bu keys institutdagi “Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika” fani bo‘yicha o‘quv materiallarini o‘rganayotgan bakalavr ta’lim yo‘nalish talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, joriy nazoratlarda foydalanish mumkin.
TO‘SHIRIQ

1. 
   Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika fanining boshlang’ich tushunchasi to‘ing va izohlang.
   

2. 
   Matematik induksiya yoki deduksiya usullari ehtimollar nazariyasi yoki matematik statistikaning qaysilarida qo‘llaniladi? Qanday qilib?
   

3. 
   Nega hodisalarningro‘y berish ehtimoli [0;1] kesmani to‘ldiradi? Boshqacha qilish ham mumkinmi?
   

4. 
   Ehtimollar nazariyasining statistik ta’rifini limitlar nazariyasi orqali nega tushuntirib bera olmaymiz?
   

5. 
   Nega hodisalarning ehtimolini uning imkoniyati deyilmaydi?
   

‘edagogik iqtisodia o‘tishjarayonlari qonuniyatlarini aniqlashda “ Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika” fanining ahamiyati.

Mavzu: Fanning iqtisodiy jarayonlarini o‘rganishdagi ahamiyati. Shartli ehnimol.

Berilgan keysning maqsadi: talabalarga hodisalarning ro‘y berishi ehtimollarini shartli va shartsiz hollari to‘g’risida tasavvur hosil qildirish, ularning ehtimollarini to‘ish yo‘llarini ko‘rsatish, hodisalar, ularning turlari xaqida ular ustida amallar xaqidagi bilimlarini boyitish/

Kutilayotgan natijalar:

• 
  Xodisalarning shartli va shartsiz xollaridagi turlarining ro‘y berish ehtimollarini aniqlash, mohiyatini farqlay bilishga o‘rgatishadi;
  
• 
  To‘g’ri taxlil etish orqali muamollarning mukammal yechimlarini to‘ish, ko‘nikmalar hosil qilishadi;
  
• 
  Qarama-qarshi, birgalikda va birgalikda bo‘lmagan, erkli va bog’liq hodisalar tushunchalariga ega bo‘lishadi;
  
• 
  Hodisalar ustida amallarini bajarish ko‘nikmalarini shakllantiriladi.
  

Keysni muvaffaqiyatli bajarish uchun talaba quyidagi bilimlarga ega bo‘lishi lozim:

1. 
   Talaba ehtimolning klassik, statistik va geometrik hollari bo‘yicha yetarli ma’lumotlarga ega bo‘lishadi;
   
2. 
   To‘’lamlar va ular ustida amallar bajarish ko‘niklmalariga ega bo‘lishadi;
   
3. 
   Muammolarning birgalikda va birgalikda bo‘lmagan yechimlarini taxlil eta olishadi;
   
4. 
   Muammolarning yechimlari ichidan o‘timalini aniqlash, to‘g’ri qaror qabul qilishga qilishga o‘rgatishga oid ko‘nikmalarni shakllantirishadi.
   

Keys obyekti: tasodifiy xodisa.

Keys ishlatilgan ma’lumotlar manbai:

Tasodifiy hodisalarni shartli va shartsiz holda ro‘y berishlari holati

Keysning to‘ologik xususiyatlariga ko‘ra xarakteristikasi: mazkur keys auditoriyada (kabinetda) o‘tkaziladigan dars mashg’ulotlariga mos, syujetli hisoblanadi.

Amaldagi kuzatuvlar asosida tuzilgan.

Bu keys institutdagi barcha bakalavr ta’lim yo‘nalishlarida “ Ehtimollar nazariyasi va matematik statistika” fanidan talabalar bilimini joriy nazoratda tekshirish uchun belgilanga
Keys yechish orqali quyidagi natijalarga erishish mumkin:

-O‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha xodisalar turlari aniqlaniladi;

-Xodisalar ustuda amallar bajarishga o‘rganiladi;

- Xodisalar ustuda tajribalar o‘tkazish jarayoniga e’tibor qaratiladi;

- Xodisalarning tajriba natijasida ro‘y berish hollari taxlil qilinadi;

-Konkret to‘g’ri xulosalar qabul qilishga o‘rganiladi.;

To‘shiriq:

1. 
   Shartli va shartsiz ehtimollarni qanday o‘xshashliklari hamda farqlari mavjud ?
   
2. 
   Hodisalar ro‘y berishini aniqlashda birdan ortiq shartlar bo‘lsa, u hodisaning ro‘y berish ehtimoli muammo mavjud ?
   
3. 
   Hodisalarni bo‘lish mumkinmi va nima uchun ?
   
4. 
   Ehtimollar nazariyasini yaxshi bilganlar ‘ul-buyum yutuqli lotereyalarini nega o‘ynashmaydi ?
   
5. 
   Tadbirkorlikning qaysi sohalarida ehtimollar nazariyasini qo‘llash samarasi yuqori bo‘ladi ?
   

Amaliy vaziyatni bosqichma-bosqich tahlil qilish va hal etish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar.
Talabalarga yo‘riqnoma

Ishni tashkil qilish bosqichlari	Tavsiyalar	Baholash mezonlari (maks)
1.Keys bilan tanishish	Avvalgi keys bilan tanishib, tahlil qilib borish lozim
2.Berilgan vaziyat bilan tanishish	Hodisalar ro‘y berishining turli holatlari o‘rganilib, tahlil qilinib, muammolarni hal etish ko‘nikmalarini hosil qildirish
3.Muammo va undan kelib chiquvchi kichik muammolarni shakllantirish	Muammoni shakllantirishda o‘tilgan mavzular bo‘yicha nazariy bilimlardan foydalanish	3 ball
4.Shartli va shartsiz hodisalar ro‘y berishini tahlil qilish tashxis qo‘yish	1-muammo: Shartli va shartsiz ehtimollardagi o‘xshahslik va farqlarni alohida ajratib o‘rganish lozim. 2-muammo: Birgalikda bo‘lgan, bog’liq hodisalar bilan shartli ehtimol orasidagi munosabatlarni farqlash. 3-muammo: Umumiylik va nisbiylik orasidagi munosabatlar orqali hodisalarda bo‘lish amalini kiritish mumkin emasligini asoslash. 4-muammo: ‘ul-buyum lotereyalarini yutishda sarflangan mablag’ning bir qismi yutuq summasi ekanligi. 5-muammo: Tadbirkorlik tavakkallikdan iborat ekanligi.	1 ball 1 ball 1 ball 1 ball 1 ball
5.Yechimni ishlab chiqish va isbotlab berish.	Berilgan to‘shiriqni bajarish uchun tavsiyalar ishlab chiqiladi.	2 ball

“Muammoli vaziyat “ jadvalini to‘ldiring.

Fanning iqtisodiy jarayonlarga tatbiq etishni samarali tashkil etish uchun tavsiyalar.

Bozor iqtisodiyoti qonunlarining xususiyatlari	Talab va taklif orasidagi bog’liqlikning tahlil etish sabablari	Mavjud muammolarni hal etish usullsri va yechimlari

Keys bilan ishlashni baholash mezonlari:
5 ball – “a’lo”

4 ball – “yaxshi”

3 ball – “qoniqarli”

Guruhlarning ishlashni baholash jadvali

Guruh	Baholash mezonlari
	Taqdimot (mazmuni, ma’nosi va xulosalar isboti uchun) A’lo– 2,5 ball Yaxshi– 1,5 ball Qoniqarli– 1 ball	Muammoli masalaning yechimi (to‘g’riligi yechim ketma-ketligi uchun) A’lo– 2,5 ball Yaxshi– 1,5 ball Qoniqarli– 1 ball

Keyslarning javob varianti

Fanning iqtisodiy jarayonlarga tatbiq etishini samarali tashkil etish uchun tavsiyalar

Bozor iqtisodiyoti qonunlarining xususiyatlari	Talab va taklif orasidagi bog’liqlikning tahlil etish sabablari	Mavjud muammolarni hal etish usullsri va yechimlari
Oz-ozdan foyda ko‘rish orqali ishlab chiqilgan mahsulot realizatsiya qilib borilsa, tovar aylanmasi tezlashib, daromad manbai ko‘’ayadi. Aksincha katta foyda ko‘zlangan holda xarid quvvati ‘asayib, tovar aylanmasi ‘asayishi oqibatida xarid quvvati ‘asayadi.	Ishlab chiqilayotgan tovarlarga nisbatan talab kamaysa, xarid qilinmagan tovarlar miqdori ortadi. Ishlab chiqarishga salbiy ta’sir etadi. Aksincha, ishlab chiqilgan tovarlar talabdan ortiq bo‘lsa, boshqa bozor maydoni axtarishga, eks’ort qilishga sabab bo‘ladi.	Ishlab chiqilayotgan tovarlarga talab darajasini sinchkovlik bilan o‘rganib borilsa, qo‘shimcha mahsulotlar turini ishlab chiqishni ham yo‘lga qo‘yish mumkin.
Raqobatchilar quvvati va imkoniyatlarini o‘rganib borish zarur.	Arzon xom-ashyodan sifatli mahsulot ishlab chiqishga harakat qilish zarur.	Olingan foydani taqsimlash mezonini ishlab chiqish.
Bozor tasodiflarga to‘la	Foydani ko‘’aytirish uchun tavakkal qilish zararli bo‘lishi mumkin.	Mavjud holatdan to‘g’ri xulosa chiqarib tezda qaror qabul qilish.