Фанининг 2019/2020 ўқув йили учун мўлжалланган силлабуси амалий машғулот №8
Download 1.19 Mb.
|
2 5442836248324474622
|
) Qalinligi 1-3 mkm bo’lgan surtilgan qatlam Dentinli kanalcha 2.46 rasm. Dentinning surtilgan qatlamining sxematik tasviri 
Dentin Stoika polosti preparirovaniya Kanalchaning yopib qo’yilgan og’zi d < I мкм Dentinli kanalcha Surtilgan qatlam _ (я 16х ШЦ Suyuqlik oqimi - ДЯ (разница давлений) П (dentinli suyuqlikning qayishqoqligi) Suyuqlik oqimi - Kanalchaning ishlab turgan og’zi d 2 mkm 
2.47 rasm . Dentinli kanalchalar bo’ylab suyuqlik oqishining sxematik tasviri. Suyuqlik harakatining tezlishi kagalcha diametriga (d), pulpa va atrofidagi to’qimalardagi bosim farqiga (DR), dentin suyuqligining qayishqoqligiga (g\) va kanalcha uzunligiga (L bog’liq bo’ladi.. Kanalcha diametrining 2 baravar kamayishi suyuqlik oqiminigg 16 baravar kamayishiga olib kel uda samarali to’siq hisoblanadi. Biroq o’zining qisman o’tkazuvchanligi tufayli u at’sirlatuvchi moddalarning sekin va uzoq davom etadigan diffuziyasini oldini ololmaydi. Shuning uchun amalgama plombirlash vaqtida, emalning chekkalari bo’ylab nogeremtiklik vujudga kelishi mumkin bo’lganida, pulpaning kimyoviy muhofazasi uchun dog’li qatlamni germetizatsiya qilishga to’g’ri keladi. Bu maqsadda qistirmalar qo’llanilishi mumkin, biroq bu bobdla quyida ko’rib chiqiladigan dentin bondingi uchun mo’ljallangan tizimlar va amalgamalar, xuddi shunday yoki undan ham yaxshiroq samara beradi va qistirmalar o’rniga qo’llanilishi mumkin bo’ladi. Qistirma yupqa qatlam berishi uchun uning komponentlari uchuvchan suvli bo’lmagan erituvchida eritiladi. So’ngra bu eritma ishlov berish sohasiga quyiladi va yupqa qatlam hosil bo’lishi uchun quritiladi. Suvli bo’lmagan erituvchilar asosidagi qistirmalar material qotib qolganida bug’lanib ketadi va ular eriydigan qistirmalar (yoki laklar) deyiladi. Suv asosidagi qistirmalar tarkibida eritilgan holda emas, balki suspenziya ko’rinishida bo’lgan ko’p komponentlar bo’ladi. Bunday qistirmalar suspenzion qistirmalar. Deyiladi. Qistirmalarning mo’ljallanishidan biri bo’lib pulpaning issiqlik muhofazasi hisoblanadi, shuning uchun ular iloj iboricha yanada qalinroq bo’lgan qatlam hosil qilishi lozim.
Suspenziya ko’rinishidagi qistirmalar xuddi shunday samara beradi, biroq ular sekinroq quriydi va yanada qalinroq bo’lgan qatlam hosil qiladi. Ularda qatlam qalinligi qalinligi 2-5 mkm bo’lgan qatlamni hosil qiladigan laklardan farq qilib, odatda 20-25 mkm ni tashkil etadi. Qistirmalarning ikkala turi ko’pincha ishlov berish sohasidan tashqariga chiqib ketadi. Тashqi sirtdagi materialning ortiqcha miqdorini surtish zarur bo’lmaydi , biroq bundan qochib qutulish qiyin bo’ladi. Тo’g’ri, u osongina olib tashlanadi . Qistirmani qo’llashdan asosiy maqsad dentinning ochilib qolgan sirtini himoyalovchi germetizatsiya bilan ta’minlash hisoblanadi. Emal bilan restavratsiya o’rtasidagi qistirma materialning qatlami shuningdek qo’shni tishlarda restavratsiya ishtirokida yuzaga keladigan tashqi elektr zanjirlaridan metall restavratsiyalarni elektr izolyatsiya qilish vositasi bo’lib xizmat qiladi. 
2.48 rasm. Copalitc laki dentin kanalchalarni qisman yo’padi. : /\ — Taxminan dentin kanalchalarning 55%ini yo’padigan va surtilgan qatlam ustidan qoplangan Copatitc laki qatlamining electron skanerlovchi tasviri; — Faqatgina surtilgan qatlam bilan qoplangan uchastkaning yonidagi ikkita Copalitc laki qatlamlarining electron skanerlovchi tasviri. (Elektron skanerlovchi tasvirlar Stephen S. Bayne, School of Dentistry, University of North Carolina, Chapel Hill, NC) tomonidan iltifot bilan berilganAks holda amalgamali plombalar dastlabki bir necha kunlarda katta bo’lmagan elektr tokini generatsiya qilishi mumkin va ular mijozda og’riq yoki noqulaylik keltirib chiqarishi mumkin. Elektrkimyoviy korroziya yoki xiralashish oqibatida amalgama sirti o’z xususiyatlarini o’zgartirganda bu ta’sirchanlik tez o’tib ketadi. Emal va dentinning asosiy vazifasi pulpaning issiqlik izolyatsiyasi hisoblanadi. Ko’pchilik tiklovchi materiallar dentin kabi bunday izolyatsiyalash xususiyatlariga ega bo’lmaydi, shuning uchun og’iz bo’shlig’ida harorat o’zgarganida pulpa issiqlik ta’siriga uchrashi mumkin. Pulpaning issiqlik izoyalsiyasiga bo’lgan eng zarur ehtiyojni metall restavratsiyalar keltirib chiqaradi. Issiqlik izolyatsiyasi darajasi izolyatsiyalovchi materialning qalinligiga to’g’ri proporsional bo’ladi. Pulpani muhofaza qilish uchun taxminan 2 mm qalinlikdagi dentin yoki tasma qalinligidagi material kerak bo’ladi (2.45 rasm). Materialning bunday qalinligi har doim bo’lavermaydi, biroq deyarli maqbul bo’lib qalinligi 1-1,5 mm bo’lgan izolyatsiyalovchi qatlam hisoblanadi. Agar ishlov berish sohasi pulpaga yaqin bo’lsa, dentin kerakli qalinlikkacha qistirma materialning qalin qatlami bilan kuchaytiriladi. Bunday qistirma yoki asos faqatgina erituvchining yoki suvning bug’lanib ketishi hisobiga qotishi mumkin emas. Shuning uchun ana shu maqsadda qo’llaniladigan materiallar kimyoviy reaksiya yordamida yoki nur bilan qotirish yordamida qotiriladi. Issiqlik muhofazasidan tashqari qistirmalar iloji boricha pulpaga davolovchi ta’sir ko’rsatishi lozim. Davolovchi ta’sirning muhim jihatlari bo’lib pulpa yallig’lanishining kamayishi va uning fiziologik muhofazasi uchun dentinli ko’prikchalar yuzaga kelishining tezlashishi xizmat qiladi. Ana shu ta’sirni ta’minlash uchun eng ko’p qo’llaniladigan materiallar (evgenol va kalsiy gidroksidi), bir-birini almashtira olmaydi va birgalikda bitta preparatning tarkibiga kira olmaydi. Evgenol kuchsiz yoki mo’’tadil pulpaning yallig’lanishi natijasidagi noqulaylikni kamaytirish uchun qo’llaniladi. Bu fenolli birikma kuchsiz kislotalilikka ega bo’ladi va juda kichik konsentratsiyalarda pulpaga tinchlatuvchi ta’sir ko’rsatadi. Yuqori konsentratsiyalari kimyoviy g’ijinish keltirib chiqarishi mumkin. Тarkibida evgenol bo’lgan ba’zi stomatologik materiallar evgenolning rux oksidi bilan reaksiya qilishiga aosolangan bo’ladi (rux oksidli -evgenol), natijada qistirmalar, asoslar yoki stomatologik sement yuzaga keladi. Qistirmalao qotib qolishi vaqtida va bir necha kun davomida ulardan katta bo’lmagan miqdorda evgenol ajralib chiqadi. Shuning uchun bunday qistirmalar ishlov berish sohasining yetarlicha chuqur bo’lgan joylarida qo’llanilgan. Hozirgi paytda chuqurligi mo’’tadil bo’lgan bo’shliqlarda qistirma sifatida polimer bilan o’zgartirilgan shisha ionomerlar qo’llaniladi. Ishlov berish sohasining eng chuqur uchastkalarida yoki pulpaning bir oz ochilib qolishi borasida shubha tug’ilganida kalsiy gidroksidini qo’llash hisobiga dentinli ko’prikchalarning hosil bo’lishini yuzaga keltirish yanada muhimroq hisoblanadi. Тo’yingan eritmalarda (suspenziyalarda) u juda ishqorli bo’lgan reaksiyaga ega bo’ladi (pH > I), biroq ionlashgan ko’rinishda va past konsentratsiyalarda u reparativ dentinning yuzaga kelishini rag’batlantiradi. An’anaga ko’ra kalsiy gidroksidli qistirmalar kimyoviy qotirish reaksiyasiga uchraydi, biroq uning katta bo’lmagan miqdori qistirma sirtidan ajralib chiqadi va kerakli effektni taqdim etadi. Alsiy gidroksidli qistirmalar kalsiy ionlarining kalsiy gidroksididan monofunksional yoki polifunksional molekulalardagi fenol guruhlari bilan reaksiya qilishi natijasida yuzaga keladi. Materiallar tarkibida har doim kalsiy ionlari va gidroksil guruhlarning manbalari bo’la oladigan kalsiy gidroksidi keragidan ortiq darajada bo’ladi. Afsuski bunday qistirmalar yetarlicha uzoq vaqt o’tganidan keyin restavratsiyaga mexanik qo’llab-quvvatlash bera olmaydigan darajagacha buzilib ketadi. Evgenolli qistirmalar va kalsiy gidroksidi asosidagi qistirmalar qotib qolish reaksiyasining muhim komponenti bo’lib suv hisoblanadi. U rux oksidli evgenol qotib qolish reaksiyasini tezlashtiradi. Ko’pchilik materiallar tarkibida ularning qotib qolishiga yordam beradigan reaksiya modifikatorlari bo’ladi, biroq nam reaksiyaning sodir bo’lishiga to’sqinlik qilmaydi. Kalsiy gidroksidi asosidagi qistirmalar qotib qolish reaksiyalarida kalsiy ionlari ishtirok etadi. Reaksiya boshlanishi uchun kalsiy gidroksidining bir qismi havodagi yoki tish sirtidagi nam ta’sirida dissotsiatsiya bo’lishi lozim. Agar ishlov berish sohasi kuchli darajada quritilgan bo’lsa, qistirma materialning yaxshi qurishi uchun uni nam momiqli sharcha bilan ho’llash lozim. Evgenol va kalsiy gidroksidi bitta material tarkibiga kirishi mumkin emas, chunki evgenol kalsiy ionlarini tezda bog’lab qo’yadi va katta miqdordagi issiqlik ajralib chiqadi. Shuning uchun evgenol yoki kalsiy gidroksidi asosidagi qistirma materiallarni tanlash ishlov berish sohasining nisbiy chuqurligiga bog’liq bo’ladi. Yangi qistirma materiallar pulpaga kamroq davolovchi ta’sir ko’rsatadi va ko’proq germetizatsiya, adgeziya va mexanik muhofaza hisobiga uning kimyoviy muhofazasiga yo’naltirilgan bo’ladi. Zamonaviy tiklovchi qistirmalarning eng muhim xususiyati bo’lib germetizatsiya hisoblanadi. Modomiki restavratsiyalar asosan keramika va polimerli materiallardan yasalar ekan, bu qistirmalar ajoyib issiqlik izolyatsiyasini hosil qiladi. Yangi materiallar yaxshi mexanik xususiyatlarga ega bo’lgan akrilli matritsalarga asoslanadi, biroq ular qistirmalardan evgenolning yoki kalsiy gidroksidi ionlarining ajralib chiqishini sezilarli ravishda qiyinlashtiradi yoki umuman imkonsiz qilib qo’yadi. Тarixan asoslar stomatologik sementlarni kukunning suyuqlikka nisbatan yanada yuqori nisbatdagi miqdori bilan aralashtirilgan. Bu holat ularning kompression chidamliligini oshirish va potensial jihatdan xavfli bo’lgan qichishtirovchi suyuqliklarning konsentarsiyasini kamaytirish imkonini berdi. (ba’zi materiallarning quyuq aralashmalari juda yopishqoq bo’ladi, bu esa ba’zida ularning ishlov berish bo’shlig’i devorlariga tegib turishini va asosning miqdori hamda konturi nazoratini qiyinlashtiradi)
Rux fosfatli sement va polimer bilan kuchaytirilgan rux oksid-evgenolli sement 1960 yillargacha asos sifatida keng qo’llanilgan. Biroq 1970 yillardan polikarboksilatli sementdan qilingan asoslar mashhur bo’lib ketdi. Shisha ionomerli sementlar 1985 yildan 199 yilgacha bo’lgan davrda yanada mashhur bo’lib ketdi. Shisha ionomerli sementlarning o’zgartirilgan shakllari (nur bilan qotadigan va polimerlar bilan o’zgartirilgan shisha ionomerlar yoki kompomerlar) kimyoviy adgeziyani ta’minlaydi, yaxshi mexanik mustahkamlikka ega bo’lib ftor ajratib chiqarishga qodir bo’ladi va yaxshi nazorat qilinadigan qotib qolish ega bo’ladi hamda tezda mustahkam bo’lib qoladilar. O’zartirilgan shishali ionomerlar paydo bo’lguncha qistirmalar va asoslar funksiyalari nisbatan turlicha bo’lgan, biroq keyin ular yaqinlasha boshladi. Avval ishlov berish sohasining chuqur bo’shliqlarida birinchi bo’lib kalsiy gidroksidli qistirma qo’yilgan. So’ngra mexanik qo’llab-quvvatlashni ta’minlash va restavratsiya tomondan bosimni taqsimlash uchun asos qo’yilgan. Asos ishlov berish sohasining devorlar ibilan birgalikda lak bilan qoplangan (rux fosfatli sement qo’llaganilda lak sementdan oldin surtilgan). Shundan keyin amalgamali plomba o’rnatilgan. Hozirgi paytda nisbatan chuqur bo’lgan bo’shliqlarda qistirma va asos sifatida nur bilan qotiriladigan kalsiy gidroksid va shisha ionomerli – sementlar ishlatiladi (2.45 rasm, V). Тarkibi, tuzilmasi va xususiyatlari. Laklar, qistirmalar va asoslarning tarkibi, tuzilmasi va eng muhim xususiyatlari mos ravishda 2.8, 2.9 va 2.10 jadvallarda ko’rsatilgan. 2.9 jadval. Tipik qistirmalarning tarkibi, tuzilmasi va xususiyatlari
Download 1.19 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||