Фаннинг маъруза матни

 «Қандоқ тушунтирсамикин... - дея гап бошлади у ниҳоят. - Онам йўқ, ҳатто эслолмайман ҳам. Отам уззукун 
томорқада ёки тирикчилик ташвишида... Мен кўчада, Венециан кўчасида катта бўлдим... Менинг Ватаним, менинг 
Элладам бу - Сухуми, кўча, Чалбаш... 
- Бу нима бўлмаса? - Мен Янгулининг кўкрагини очиб баланд овозда ўқидим: Hellados. 
- Бу - нақш, Жамол. Ватан - ичкарироқда, нақд юракнинг ўзида! - Янгули қўлини кўксига қўйди.
Ўпкам тўлиб, томоғимга аччиқ бир нарса қадалди, унга яна бир нималар демоқчи эдим-у, аммо Янгули 
эшагини нўхтасидан етаклаб, ҳовлидан чиқиб кетди».
 
Отаси зўрлаб, калтаклаб кемада олиб кетишига қарамай, Янгули ўз асл Ватанидан кетишни истамайди, 
ўзини денгизга ташлаб, Ватани бағрида ҳалок бўлади. Буни ёзувчи шундай тасвирлайди: 
 
«Орадан бир кун ўтиб, Келасури дарёсининг қуйилиш жойида денгиз тўлқинлари бир боланинг жасадини 
соҳилга чиқариб ташлабди. Тўғрироғи, уни кекса балиқчилар сувдан тортиб олиб, қумга ётқизишибди. Сўнг мурданинг 
кимлигини аниқлаш учун шу атрофда ўйнаб юрган болаларни чақиришибди. Марҳумнинг башараси шу қадар дабдала 
бўлиб кетган эканки, уни ҳеч ким танимабди. Уни мен танидим. Чап тўшининг устидаги «Hellados» деган сеҳрли 
ёзувни кўргандан кейин танидим. Нафасимни ичимга ютганча соҳилдан, сўнг темир йўл бўйлаб, кейин Венециан 
кўчасидан тўхтовсиз югуриб, телбаларча уйга отилиб кирдим. 
- Ҳа, нима бўлди?!! - Холамнинг капалаги учиб кетди.
- Нина хола... Янгули қайтиб келди... 
Сўнг холамнинг олдида чўккалаб, оёқларини қучоқлаб йиғлаб юбордим...»
17
. 
Демак, ватанпарварлик тамойили хаёлий туйғуга эмас, балки муайян замонга, муайян ватандош-инсонларга 
бўлган муҳаббатга асосланган ахлоқий хатти-ҳаракатлар жамулжамидир. Шу жиҳатдан қараганда, мамлакатимиздаги 
барча миллатлар тенглигини эътироф этувчи, миллатидан қатъи назар, ҳаммамиз бир Ватан фарзандлари эканимизни 
таъкидловчи Конституциямизнинг ана шундай демократик тамойилларга асосланиши, юксак ахлоқий заминга эгалиги 
эътибор ва эъзозга лойиқдир. 
Ҳозирги пайтда ёшларимизда ватанпарварлик туйғусини тарбиялаш, уларни Ватан маъносини теран англаб 
етишга ўргатиш, ватанпарварлик - юксак ахлоқий тамойил эканини тушунтириш Этиканинг долзарб вазифаси 
ҳисобланади. 
Миллатпарварлик. Яна бир муҳим ахлоқий тамойил, бу -миллатпарварлик. У, маълум маънода, 
ватанпарварлик тамойилининг янада муайянлашган шакли. Зеро, миллатни севиш кенг маънода Ватанни севиш дегани. 
Ватансиз миллатнинг бўлиши ёки расмана эркин ва бахтли яшаши мумкин эмас. 
Шу ўринда миллатпарварликни миллатчилик билан қориштириб юбормаслик лозим. Миллатчилик ўз 
миллатини ажратиб олиб, унга буюклик мақомини беришга интилиш бўлса, миллатпарварлик, бошқаларни 
камситмаган ҳолда, ўз миллати равнақи учун курашиш, бу йўлда, лозим бўлса, ўз ҳаётини ҳам фидо қилиш демакдир. 
У инсонпарварлик билан ҳам чамбарчас боғлиқ. Чунки ўз миллатини чин дилдан севмаган одам ҳеч қачон бошқа 
миллатларни сева олмайди. 
Асл миллатпарвар - миллий ўзлигини англаб етган инсон. У ўз миллати билан фахрланади, ўз миллати билан 
бутун жаҳоннинг фахрланишини истайди. Чунончи, Навоий дўппи билан тўн кийган ўзбекни ҳар қандай шоҳ 
жамолидан афзал кўради: 
Шоҳу тожу хилъатеким, мен томошо қилғали 
Ўзбаким бошида қалпоқ, эгнида ширдоғи бас.
18
 
Лекин Навоий шу фахрланиши, ғурурланиши баробарида ўзгаларга кибр билан қараган эмас, аксинча, ўзга тил 
вакили бўлмиш Жомийга бағоят ҳурмат-иззат кўрсатиб, унга, пирим, деб қўл берган. 
17
Думбадзе Н. Hellados. Низом Коми л таржима си. «Тафаккур» журнали, 1995, 3 – 4-сонлар. 
18
Навоий А. Мукаммал асарлар тўплами . 20 томлик. Т.3. Тошкент. Фан, 1988, 201-б. 

---

20 
Миллатпарварлик тамойили асосида миллий ғоя ётади, у миллатни севиш амалиётининг - 
миллатпарварликнинг илмий-назарий асоси сифатида майдонга чиқади. Миллий ғоянинг замонавий, биз танлаган 
кўринишини, унинг мафкуравий жиҳатларини Республикамиз Президенти Ислом Каримов шундай таърифлайди: 
«Миллий мафкурамиз ҳар қандай миллатчилик ва шунга ўхшаш унсурлардан, бошқа элат ва халқларни менсимаслик, 
уларни камситиш кайфияти ва қарашларидан мутлақо холи бўлиб, қўшни давлат ва халқлар, умуман, жаҳон 
ҳамжамиятида, халқаро майдонда ўзимизга муносиб ҳурмат ва иззат қозонишда пойдевор ва раҳнамо бўлиши 
даркор».
19
 
Унинг иккинчи жиҳати эса мана бундай талқин этилади: «Миллий ғоя биринчи навбатда ёш авлодимизни 
ватанпарварлик, эл-юртга садоқат йўлида тарбиялаш, уларнинг қалбига инсонпарварлик ва одамийлик фазилатларини 
пайванд қилишдек олижаноб ишларимизда мададкор бўлиши зарур».
20

Асл миллатпарвар ана шундай бўлиши керак. Асл миллатпарвар инсонларнинг умри миллатнинг умри каби 
мангудир. Миллат йўлида ўз жонини тиккан Мунаввар қори, Беҳбудий, Фитрат, Абдулла Қодирий, Чўлпон сингари 
минглаб фидойиларни халқимиз ҳеч қачон унутмайди.