Faol tadbirkorlar innovatsion g’oyalar va texnologiyalarni qo’llab quvvatlash yili

xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritishga yo‘naltirilgan davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, O‘zbekistonning yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini shakllantirish, mamlakatimizning xalqaro nufuzini mustahkamlash.

Farmon bilan 2017−2021 yillarda O‘zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirish bo‘yicha Milliy komissiya, shuningdek ustuvor yo‘nalishlarni amalga oshirish bo‘yicha komissiyalar tashkil etildi. Milliy komissiyaga Prezidentning o‘zi boshchilik qiladi.
Hujjatda harakatlar strategiyasini o‘z vaqtida va samarali amalga oshirish barcha davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari hamda ularning mansabdor shaxslari faoliyatining birlamchi vazifasi va bosh ustuvor yo‘nalishi hisoblanishi belgilangan.
Davlat dasturida nazarda tutilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun mas’ul davlat organlari va tashkilotlarga jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari bilan ishlash tizimini tubdan takomillashtirish, aholi bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yishning yangi, samarali mexanizm va usullarini joriy etish, mansabdor shaxslarning aholi oldida hisobot berishi tizimini amalda tatbiq etish, shu asosda xalqning davlat hokimiyatiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlashga alohida e’tibor qaratish topshirildi.
Farmonda jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko‘rib chiqishda byurokratik to‘siq va g‘ovlar yaratilishiga, aholi bilan muloqot jarayonini kampaniyabozlikka aylanishiga yo‘l qo‘ymasligi qayd etildi. Bundan tashqari, davlat dasturi doirasida o‘tkazilayotgan tadbirlarning ochiqligi, ularda fuqarolar, barcha darajadagi davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, nuroniylar, xotin-qizlar, yoshlar, ijodiy va ilmiy muassasalar vakillarining keng ishtirok etishini ta’minlash belgilangan.
Birinchi qism Bioxilma-xillikni saklash bo’yicha Milliy strategiyani ishlab chikish shart-sharoitlari va asoslari o’z ichiga quyidagilarni oladi: xalharo kontekstni detallashtiruvchi kirish bo’limi; yerdan foydalanishning ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlari va xarakterini ifodalovchi bo’lim; O’zbekistonda bioxilma-xillikning ma?omi va bahosi qisqa tarzda ko’rsatilgan bo’lim; bioxilma-xillikni saqlash va undan barqaror foydalanishning qonunchilik hamda institutsional kontekstini o’z ichiga olgan bo’lim.
Ikkinchi kism - Bioxilma-xillikni saklash bo’yicha Milliy strategiyasi mavjud axborotlarning qisqa tahlilidan, asosiy va joriy milliy maqsadlardan, hamda ularni amalga oshirish io’llari, shuningdek, strategiya matnidan iborot.
Uchinchi qism - Bioxilma-xillikni saqlash bo’yicha Milliy harakat rejasi maqsadga erishishning aniq xarakatlarini, mas'ul tashkilotlar va tomonlarni, harakatlar rejasi va jadvalini belgilaydi hamda rivojlantiradi.
Kelgusida amalga oshirish bosqichida harakat rejasida byudjet na moliyaviy manbalar belgilangan bo’ladi. Loyihani amalga oshirishni tashkil etish.
Tabiatni muhofaza qilish Davlat qumitasi loyihani amalga oshiruvchi omil hisoblanib, u tegishli davlat tashkilotlari, shuningdek, Davlat O’rmon ?o’mitasi, qishloq va suv xo’jaligi Vazirligi, Fanlar Akademiyasi, Makroiqtisodiyot va statistika Vaeirligi, "O’zbekbalits" korporatsiyasi va nodavlat tashkilotlari vakillarini o’z ichiga olgan institutlararo ish tartibi ?o’mitasini tashkil etdi.
Milliy strategiya va harakat rejasini tayyorlash cho?ida ko’pgina tomonlarni jalb etgan holda, multiintizomiy va integral yondashuvdan foydalanildi. Loyihaga o’rmon xo’jaligi, alohida muhofaza qilinadigan hududlar, suv va qishloq xo’jaligi, energetika majmui, ilmiy jamoatchilik, reja organlari va no?ukumat tashkilotlarining jamoa va alohida vakillari ham qo’shildi. Mamlakatning turli hududlarida ko’pgina tomonlar ishtirokida seminarlar o’tkazish yo’li bilan (mahalliy hokimiyat-?okimliklar, davlat organlarining mahalliy vakilliklari, jamoa xo’jaliklari, yer qurilishi tashkilotlari va jamoat birlashmalari) loyihani ishlab chiqish jarayoniga manfaatdor tomonlar keng ja-g`b qilindi. "Bioxilma-xillikni saqlash bo’yicha Milliy strategiya va harakat rejasini" ishlab chiqish jarayonida zarur masla?atlarni ta'minlash, o’?itish va texnik ; yordam ko’rstish uchun xalharo masla?atchilar jalb etildi. Loyihani amalga oshirish uslubi mamlakatlar biologik xilma xilligini tad?i? qilish bo’yicha Asosiy tamoyillar (BMTning Ekologik Dasturi (BMTED), biologik xilma-xillik to’grisidagi Konventsiya bo’yicha kengash majlisiga ma'lumotnoma, (Tabiatni Saqlash Xalharo Uyushmasi (TSXU), 1994 ) va biologik xilma-xillik bo’yicha strategiya va harakat rejasini tayyorlash bo’yicha Asosiy yo’nalishlar (Xalharo Tad?i?o?lar Instituti - XTILGM?XIG`BMTIP).
Loyihani muvofi?lashtiruvchi, ish tartibi ?o’mitasining umumiy ra?barligi ostida yuqorida ko’rsatilgan mutaxassislardan iborat ishlab chiquvchilarning intizomiy gurug’i, shuningdek biologik xilma-xillikka tegishli boshqa tashkilotlar vakillari faoliyatini boshqarib turdi. Loyihani tayyorlashda bunday keng doiradagi vakillik bioxilma-xillikni saqlash strategiyasining multisektorial asosda ishlab chiqilayotganiga kafolat beradi va ?ukumatning barqaror rivojlanishga erishish bo’yicha qilayotgan say'i-harakatlarining bir qismiga aylanadi.
Mustaqillikka erishgandan so’ng O’zbekiston muhim iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy o’zgarishlar ob'ektiga aylandi. Respublika oldida turgan eng katta muammolardan biri o’tmishda bu hududda barqaror rivojlanish siyosatining bo’lmaganligi tufayli yuzaga kelgan in?irozli ekologik va yerdan foydalanish va boshqa vaziyatlarni yengishdir. Shu munosabat bilan bir qancha milliy va hududiy tashshabbuslar yuzaga keldiki, ularning barchasi turli darajada bioxilma-xillikka tegishlidir. Ular quyidagilarni o’z ichiga oladi: Tabiatni muhofaza kilish va O’zbekiston Respublikasining bark,aror rivojlanishini ekologik ta'minlash buyicha Milliy harakat rejasi (TM?BRM?R). Bu hujjat hozir Jahon banki yordamida tayyorlanmoqda. Bioxilma-xillikni satslash strategiyasi bu hujjatga asosiy tarkibiy qism sifatida kiradi. TM?BRM?R ekologik rejalashtirishni aniq yo’naltirish, uning tarkibiy qismlarini qo’llab-?uvvatlash va o’zaro munosabatga kafolat beradi.
Barqaror Rivojlanish buyicha Milliy Komissiya (BRMKU BRMK)
Respublikaning kelgusidagi barqaror rivojlanishi uchun mas'uldir. Uning vazifasiga qisman barqaror rivojlanishni ta'minlaydigan tashabbuskorlik siyosati, strategiya va harakat rejasi kiradi, shuningdek, ularning samarali bajarilishini nazorat qiladi. Bundan tashhari Riode-Janeyroda utgan "Yer muammolari buyicha Oliy darajadagi Uchrashuv"da ishlab chiqilgan va O’zbekiston tomoni ham imzolagan bitimni samarali hamda to’liq amalga oshirish uning asosiy mas'uliyati hisoblanadi. Bunga erishishda TM?BRM?R uning bioxilma-xillik bo’yicha tarkibiy qismlarini qo’shganda asosiy vosita bo’ladi.
"Iklimning uzgarishi" va "Chullanishga harshi kurash" xalharo konventsiyalari. Global Ekologik Jamgarmasi (GEJ) BMTRD yordami bilan O’zbekiston misolida iqlimning uzgarishi b)o’icha xududiy tadqiqotlar o’tkazmoqda. BMTED va BMTRDning ko’magida cho’llanishga harshi kurash va iqlimning uzgarishi bo’yicha milliy rejani tuzishga tayyorgarlik ko’rilmoqda. Ushbu ikki loyihaning mavzusi va bioxilma-xillikni saqlash muammolari ko’p jihatdan bevosita bir-biri bilan bog’liq dir. Mazkur yo’nalishlar bo’yicha qo’llaniladigan yagona chora-tadbirlar respublikadagi ekologik vaziyatning in?irozli muammolarini hal qilishda aniq natijalarga erishilishini ta'minlashi zarur. Bu yerda shuningdek, yalpi natijalarni e'tiborga olgan ?olda harakatlarni muvofi?lashtirish, muhim ahamiyatga ega.
Shimoliy Tiyon-Shonning bioxilma-xilligini saqlash bo’yicha transchegara loyihasi. Bu loyiha GEJ va boshqa tashkilotlar tomonidan moliyaviy ta'minlanib, 10 mln. AQSh dollariga tengdir. U hozirgi vaqtda Jahon banki, Qozog’iston, O’zbekiston va Qirg’iziston hukumatlari tomonidan tayyorlanmoqda. Loyiha quyidagi asosiy tarkibiy qismlarga ega bo’ladi: ?irgiziston Respublikasi uchun Milliy strategiya va harakat rejasini ishlab chiqishni, siyosat, qoidalar va institutsional shart-sharoitlarni mustahkamlash; harbiy Tiyon-Shondagi mahalliy aholi tomonidan tabiat boyliklaridan barqaror foydalanishni qo’llab-?uvvatlovchi dasturni ishlab chiqishni; alohida muhofaza qilinadigan tabiiy hududlari joriy harajatlarini qoplash uchun moliyalashtirish mexanizmlarini ishlab chiqish; hududiy hamkorlik va ekologik mezonlarni uyqunlashtirishni rag’batlantirish.
Loyihani ishlab chiqish 1998 yilda boshlanadi. Bu bioxilma-xillikni saqlash bo’yicha Milliy strategiyani ishlabchiqishning rasmiy ravishda yakunlanishi va tasdi?lanishi hamda O’zbekistonda bioxilma-xillikni saqlash bo’yicha harakat U mazkur mintaqa uchun suv va yerdan foydag`anishning uzoq muddatli muammolarini yechishga yo’naltirishi lozim bo’ladi. qisqa va o’rta muddatlarda u eng noma?bul xududlar aholisining bevosita ehtiyojlarini qondirishni ta'minlashga jalb etilgandir. Mazkur dasturning, mintaka tabiiy resurslarini boshqarishni takomillashtirishdan iborat uzoq muddatli maksadlariga qo’shimcha sifatida, 3 ta dastg`'r mavjud bo’lib, ular O’zbekiston bioxilma-xilligi uchun alohida axamiyatga egadir. Bu quyidagi dasturlardir: 4.1 Amudaryo deltasining suvoldi hududlarini tiklash; 4.3 - Ekologik tad?i?otlar (jumladan bioxilma-xillikni baholash); va 6 - Yukrri suv ayirg’ichlar hududlari yer va suv manbalarini mukammal usulda boshkarish.
Sudoche ko’li atrofidagi hududlarni tiklash buyicha loyiha (GEJG`Jahon banki). Ariza taqdim kilish bosqichida turgap bu loyiha Orol dengizi Dasturining tarkibiy qismi hisoblanadi. U Amudaryo deltasining chap qirg’og’i qismida joylashgan Sudoche ko’li atrofidagi hududlarni muhofaza silish va tiklashga karatilgan bo’lib, mahalliy bioxilma-xillikni jiddiy taqdiddan saklash, mahalliy ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarni yaxshilash va yirik zovur yordamida o?ova suvlarni boshqarish maqsadlarini ko’zlaydi. Sudoche ko’li atrofidagi hudud uchib o’tuvchi qushlarni saklash uchun muhim axamiyatga ega. Uni Ramsar Konventsiyasi himoyasiga tegishli hududlar ro’yxatiga kiritish to’g’risida takliflar bor.
O’zbekiston uchun Milliy ekologik axborot tarmog’i (BMTEL G` GRIL-Arendal). GRID-Arenclal o’tish bosqichini boshidan kechirayotgan mamlakatlarda atrof-muxit va tabiat manbalari bo’yicha axborot tizimining bir qismI sifatida Markaziy Osiyo davlatlariga milliy ekologik axborot tarmoqlarini ishlab chiqishda yordam ko’rsatmoqda. O’zbekistonda allakachon dastlabki baholash ishlari o’tkazilgan, texnik-iqtisodiy asoslar va amaliy ishlanmalar ustida esa ish olib borilmoqda. Milliy harakatlarga yordam sifatida Orol havzasi uchun xududiy axborot tarmog’i Orol dasturi doirasida rivojlanmoqda. hozirgi kunda samarali ekologik rejalashtirishdagi asosiy muammolardan biri, bioxilma-xillikni xam kushganda, karor ?abul qiluvchi tashkilotlar va shaxslar uchun yagona aniq ma'lumotlarning yetishmasligidir. Nomlari tilga olingan loyixa.lar o’z navbatida kelajakda bioxilma-xillikni saqlashni rejalashtirish va undan barqaror foydalanishda katta axalshyatga ega bo’ladi.
Nurota qurikxonasini biosferik darajasiga utkazish buyicha taklif(TMKNF). Xalqaro N?T Tabiatni muxrfaza qilish Nemis federatsiyasi (TMKNF) Markaziy Osiyo qo’riqxonalarida, jumladan Jizzax viloyatidagi Nurota qo’riqxonasida ishlash bo’yicha katta tajribaga ega bo’lib, boshka manfaatdor tashkilotlar (Urmonchilik Davlat qo’lshtasi va Tabiatni muxrfaza kilish Davlat qo’mitasi) bilan xamkorlikda "Nurota kuriqxonasi va unga tutash hududlar tabiatini saqlash va tiklash xamda barqaror iqtisodiy rivojlanishini ra?batlantirish, shuningdek, mintaqani ekologik rivojlantirish" ustida ish olib bormokda. Shu maksadda, O’zbekistondagi tashkilotlar - bu ish ?atnashchilari 1997 yil oxirigacha mazkur qo’riqxonaga xalharo maqom berishni so’rab YuNYeSKOga murojat qilish majburiyatini zimmasiga olishgan. Agar u muvaffa?iyatli o’tadigan bo’lsa, mazkur loyiha harbiy Tiyon-Shonning bioxilma-xilligi bo’yicha Transchegara loyihasi kabi (yuqoriga qarang) strategik yo’nalishdagi maqsadlarni amaliy harakatlarga joriy etish nuqtai nazaridan muhim ahamiyat kasb etadi va O’zbekistonning boshqa mintahalarida amaliy va sinab ko’rilgan andozalari haqida tasavvur uyg’otadi.
Qozog’iston va Qirg’iistonning bioxilma-xilligini saqlash strategiyasi. Qozog’iston va Qirg’iziston yaqin vaqtlarda (1998yil) bioxilma-xillikni saqlash bo’yicha Milliy strategiya va harakat rejasini ishlab chiqishlari lozim, bundan tashhari keyinchalik Turkmaniston va Tojikiston (agarda siyosiy sharoit yo’l qo’ysa) ham shunday strategiyani ishlab chiqishga kirishadi. har bir davlat rejalarini o’zaro uyg’unlashtirish va integratsiyalashni ta'minlash uchun barcha mavjud say'i-harakatlarni ishga solishning muhimligi shundoq ham ayonki, kelgusida bu narsa bnoxilma-xillikni saqlash bo’yicha mintaqaviy strategiya va harakat rejasini yaratishga imkon berishi mumkin.

HOZIRGI ZAMON IQTISODIYOT NAZARIYASI RIVOJLANISHINING ASOSIY YO’NALISHLARI
REJA:

1. 
   Hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasidagi asosiy oqimlar turlari
   
2. 
   Hozirgi Zamon Iqtisodiy Ta'limotlarining Asosiy Yo'nalishlari
   
3. 
   Hozirgi zamon iqtisodiyotining bosh masalasi
   

Birinchi navbatda «hozirgi zamon» tushunchasiga aniqlik kiritish kerak. Ba'zi iqtisodchilarning fikricha, XIX asr oxirlarida vujudga kelgan iqtisodiy g'oya, ta'limot va konsepsiyalar hozirgi zamonniki deb tan olinadi.
Bu izohda mantiq bor, albatta, chunki o'sha davrda yuzaga kelgan iqtisodiy g'oyalar keyingi iqtisodiy qarashlar uchun tayanch, asos rolini o'ynaydi. Ammo bu izohning cheklanganligini ham aytish kerak, negaki XX asrning o'rtalari, ayniqsa ikkinchi Jahon urushidan keyin iqtisodiy ta'limotlar bir qancha yangi qarash, g'oya, konsepsiya va nazariyalar bilan boyidi, ularni ham albatta «hozirgi zamon» iqtisodiy g'oyalariga kiritish tabiiydir, ammo ularning evolyusiyasi ro'y bergan.
Shu erda shuni alohida ta'kidlab o'tish kerakki, iqtisodiy ta'limotlarning paydo bo'lishi, shakllanishi va rivoji doimo tarixan dialektik ravishda ro'y bermoqda. Tarixning guvohlik berishicha, ma'lum davrda yuzaga kelgan u yoki bu ta'limot vaqt va sharoit taqozosi bilan doim evolyusiyada, rivojlanishda bo'ladi. Masalan, XVIII asrning ikkinchi yarmida to'la shakllangan klassik iqtisodiy maktab bozor iqtisodiyotining asosiy xususiyatlarini ta'riflab bergan, ammo bu maktabning asosiy qoidalari, umumiy yo'nalishi saqlangan holda, ularning amalda namoyon bo'lishi turli davr va davlatlarda nihoyatda xilma-xildir.
XX asrning 50-60- yillari, ayniqsa keyingi paytlarda jahondagi bir qancha avvaldan rivojlangan mamlakatlar (AQSh, Buyuk Britaniya, GFR, Fransiya, Italiya, Kanada va boshqa Evropa Ittifoqi davlatlari...) qatoriga yangi-yangi davlatlar kelib qo'shilmoqda, ayniqsa Yaponiya, Turkiya va yangi industrial mamlakatlar (YaIM) «to'rt ajdaho»: Koreya Respublikasi, Tayvan, Singapur va Gonkong (Syangan) hamda shular rivojiga yaqinlashayotgan Malayziya, Filippin, Tailand kabi davlatlar soni ortib bormoqda.
Ilgarilari dam-badam bo'lib turadigan inqirozlar soni va ko'lami keskin kamaydi. Ammo yo'qolgan emas, bu nisbiyyutuqlar bir tomondan ilmiy texnika inqilobi natijalaridan omilkorlik bilan foydalanilganligi va ikkinchidan aholi ijtimoiy talablarini to'laroq qondirish bilan bog'liq bo'lgan ta'limotlar qo'llanilayotganligidir, oqibatda ko'pchilik mamlakatlarda iqtisodiy va ijtimoiy barqarorlik hukm surmoqda. Ammo kapitalizm yo'lini tanlab olgan, bozor iqtisodiyotidan foydalanayotgan yuzlab qoloq davlatlar borligini ham inkor etish mumkin emas. Demak, iqtisodiy rivojlanishning yana boshqa omillari ham bo'lsa kerakki (iqtisodiy konsepsiya, siyosat...), ulardan samarali foydalanayotgan davlatlar (ularning soni 20-25 ta) jahon iqtisodiyotida yutuqlarga erishmoqdalar. Shu tajribani o'rganish va amaliyotda foydalanish hayotiy zaruriyatga aylandi.
Ko'rinib turibdiki, hozirgi zamon iqtisodiy ta'limotlari tobora chuqurlashib, nazariy masalalar hayot bilan chambarchas bog'liq bo'lib bormoqda.
Xuddi shuningdek, iqtisodiyot fani uchun iqtisodiy jarayonlarni matematik modellashtirish, programmalashtirish va modellashtirish, elektron-hisob mashinalar, kompyuterlar, informatika va kibernetikadan foydalanish asosida keng shakllantirish iqtisodiy siyosat masalalariga tobora yaqinlashib bormoqda va hozirgi davr ishlab chiqarishni boshqarish tizimlarida ularning ahamiyati keskin o'sib bormoqda, shunga oid iqtisodiy tadqiqot va ta'limotlar ham ko'payib bormoqda.
Biz yuqorida keltirgan iqtisodiy ta'limotlar doimo rivojlanishda bo'lib, ularning hech biri sof holda biror bir mamlakatda qo'llanilmaydi. Amaliyotda bu mavjud iqtisodiy ta'limotlar, ularning turli oqimlari, maktablarning qorishmalari qo'llaniladi.
Hozirgi zamon iqtisodiy ta'limotlarining asosan uch yo'nalishini ajratish mumkin:
1. Neoklassik (yangi klassik).
2. Ijtimoiy-institusional.
3. Keynschilik.
Iqtisodiyot nazariyasi fanini o’rganish, iqtisodiy jarayonlarning tub mohiyatini to’g’ri tushunish ko’p jihatdan uni o’rganuvchilarning ma’lum nazariy va uslubiy bilim bilan qurollanishiga bog’liq. Shuning uchun ham mazkur bob kishilik jamiyati taraqqiyotining asosi bo’lgan iqtisodiyot tushunchasini, uning oldida turgan vazifalarni, uzoq davr davomida iqtisodiy bilimlarning shakllanishi va iqtisodiyot nazariyasi fanining vujudga kеlishini qisqacha tavsiflash bilan boshlanadi. Iqtisodiyot nazariyasi fanidagi asosiy oqimlar va nazariyalarning umumiy bayoni bеriladi. Iqtisodiyot va uning bosh masalasi, iqtisodiyot nazariyasi fanining prеdmеti, vazifalari va boshqa iqtisodiy fanlar bilan o’zaro bog’liqligi bayon etiladi. Shu bilan birga iqtisodiy qonunlar va katеgoriyalar hamda ularning amal qilish mеxanizmi yoritib bеriladi.
Bob so’ngida iqtisodiy jarayonlarni ilmiy bilishning asosiy usullari mazmunini ochib bеrishga e’tibor qaratiladi.