Farg’оna davlat universiteti harbiy ta’lim fakulteti

Qo‘lbola siquvchi bog‘lam vatasma (jgut)dan foydalanish qoidalari.

Jgut bog'lash texnikasi. terining jgut ostida siqilib qolishining oldini olish uchun jgut tagiga sochiq va yumshoq material qo'yiladi. Birinchi o’ramni mahkam siqish, ikkinchisini kamroq, qolganlarini bundan ham bo'shioq oTash keiak. Jgut uchlaii zanjircha va ilmoq bilan o’ramlar ustida mahkamlanadi. Jgutni faqat qon oqishi to‘xtaguncha siqish keiak. Jgut to‘g‘ri bogTanganda arterial qon oqishi tezlikda to‘xtaydi, oyoq yoki qo‘1 oqaiadi, jgut bog‘langan joydan pastda tomiilai pulsatsiyasi to'xtaydi. Jgut ortiqcha qisib bog'Jansa, yumshoq to'qima (mushak, nerv, tomir)lai ezilishi va shikastlangan joy falaj bo'lib qolislii mumkin.
Jgutning quyidagi kamchiliklari bor:
— arteriyalar qisilishi bilan yumshoq to'qima va nerv yo'llari ham eziladi. Bu esa parez va falajlanishlarga olib kelishi mumkin;
— jgut 2 soatdan ortiq qo'yilsa, undan pastdagi to'qimalarda qaytarib bo'hnaydigan gangrena vujudga keladi;
— qon aylanishining to‘xtashi kislorodning to'qimalarda yetarh bo'hnas- ligiga olib keladi. Bog'lab qo‘yilgan jgut ko‘rinib turishi kerak. Jgut bog'langan vaqtdan so‘ng 2 soat ichida shikastlangan kishini davolash muassasasiga qon oqisliini batamom to'xtatish maqsadida ohb borislming hamma choralarini ko'rish zarur. Jgut bog'langan vaqtni tekshirilib turish, uni o‘z vaqtida yechilish yoki bo‘- shatish uchun jgut tagiga yoki jarohatlangan kishining kiyimiga jgut bog'langan kuni va vaqt (soati, daqiqasi) yozgan xat to‘g‘nab qo'yiladi. Maxsus jgut bo'lmaganda oyoq-qo‘lga kamar, ro'mol, mato parchasi bog'lab torthsa ham bo'Jadi. Dag'al qathq narsalar nervlami osonJikcha shikastlab qo'yishi mumkinhgini unutmaslik kerak. Qo'shimcha vositalardan tayyorlangan jgut burama (zakrutka) deb ataladi. Burama uchun ishlatilgan narsa kerak joyda bo‘sh qilib bog'lanadi.
Ayrim tashqi va ichki qon ketishlarda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish. Faqat yaralanganda emas, balki kasallik va to'mtoq narsalardan shikastlanganda ham qon oqishi mumkin. Burun qonaganda birinchi yordam ko‘rsatish. Burundan ba'zan juda ko‘p qon oqishi mumkin va bu shoshilinch yordam berishni talab qiladi. Burun qonashining sabablari turlicha bo'ladi: mahalliy shikastlar; tirnalish, burun to'sig'i yarasi; buninni qattiq qoqish; bosh suyagi sinishi va boshqalar. Birmchi yordam berayotgan kishi qon oqishini kuchaytirayotgan hamma sabablarni bartaraf etishi lozim. Yaradorni tinchlantirish, unga keskin harakatlar qilish, yo'talish, gaplashib, zo'riqishlar qon oqishini kuchaytiri- shini tushuntirib o'tish kerak. Yaradorni o'tkazib qo'yish, burun-halqumiga qon oqish imkoniyati kamroq holatini yaratish lozim. Burun issiqlab ketish oqibatida qonagan bo'lsa, kasalni salqin joyga ko chirib, boshi va ko'kragiga sovuq kompresslar qilish lozim.
Qon oqishi to'xtamasa, burunning ikkala yarmini burun to‘sig‘iga qattiq qisib, to'xtatishga urinib ko'rish kerak. Bunda yarador boshi biroz oldinga egiladi va burun imkon boricha yuqoridan qattiq qisiladi. Yarador og‘iz orqali nafas olishi lozim. Burunni 3—5 daqiqagacha qisish va kasal og'izga tushgan qonni tupurib tashlashi kerak. Burunni qisish o‘rniga burun yo'llarini steril quruq paxta bo'lakchasi yoki 3% li vodorod peroksidga ho'llangan paxta bo'lakchasi bilan tamponlash mumkin. Burun yo'llariga paxta sharchalari tiqilgandan keyin yarador boshi oldinga engashtiriladi. Eshitish yo'li va ichki strukturalari shikastlanganda (zarb tegishi, tirnash, bosh suyaklari sinishi) qon oqishi sodir bo’lishi mumkin. Tashqi eshituv yo'liga voronka shaklida o‘ralgan doka tiqilib to‘xtatiladi. Dokani quloqdagi doka bog’lam ushlab turadi.
O‘pkadan har qanday qon oqishi biroi og'ii kasallikning xataili simptomidir. Shu bois birinchi yordamning vazifasi yaradomi davolash muassasasiga tezroq yetkazishdan iboiat. Qorin bo'shlig'iga qon oqqanda birinchi yordam ko'rsatish. Qorin bo sh- lig‘iga qon oqishi qoiin to‘mtoq naisadan shikastlanganda, jigai, taloqning yorilishi natijasida sodii bo'ladi. Qorin ichiga qon oqishiga jigai va taloqning ayrim kasalliklari sababchi bo lishi mumkin. Qorin bo'shlig'iga qon oqishi qorinda qattiq og'riq paydo bo‘lishida yuzaga chiqadi. Teri qoplamlari oqaigan, tomii urishi (puls) tezlashgan bo‘ladi. Ko‘p qon oqqanda hushdan ketish mumkin. Yaradorni gorizontal yotqizib, qorniga muzli xaltacha qo‘yish lozim. Ovqat yeyish va suyuqlik ichish man qilinadi. Yaiador zudlik bilan transportda tibbiyot punktiga evakuatsiya qilinadi.

5.