Farg’ona davlat universiteti texnalogig talim

Izokinetik taranglashish uslubi. Izometrik taranglashishning bir yondashuvdagi muddati 6-8 s, bu mashqlarda 
kuchlanish darajasi 70-100% atrofida tebranib turishi mumkin. 
Kuch yuklamalarining ayrim seriyalari o`rtasiga dam olish oraliqlari kiritiladi, ular yurak qisqarishlari pasayishi 
110-120 zarba daq.ga yetguncha davom etishi kerak. Tezkorlik yuklamalarini bajarish vaqtida dam olish 
oraliqlari davomiyligi 1,5-3 daqiqagacha tebranib turadi. 
Maksimal tezkorlikning rivojlanishi vaqtida mushak massalarining o`sishi hisobidan 15-30 s lik nisbatan qisqa 
dam olish tanaffuslaridan foydalaniladi. Mahalliy va umumiy xususiyatli mashqlarda ham – 40-60 s.
Yolg`iz harakat, masalan, 5 marta sakrash, 5 marta cho`nqayib o`tirib-turish yoki bosh ustida 5 marta qarsak 
chalish (yoki maksimal tezlikdagi murakkab bo`lmagan har qanday harakatlar) ning bajarilish vaqtini aniqlash 

---

mumkin. 5 ta mashqning bajarilish vaqti ro`yxatga olinadi. So`ngra esa yolg`iz harakatlarning bajarilish vaqti 
hisoblab chiqiladi. Ular qancha kam bo`lsa, tezlikning rivojlanish darajasi shunchalik yuqori bo`ladi. 
Panjalar harakati tezligini 5 yoki 10 s ichida qog`ozga qalam bilan mumkin qadar ko`p miqdordagi nuqtalarni
belgilab aniqlash mumkin. Sport bilan shug`ullanmaydigan maktab o`quvchilari to`g`risidagi ma’lumotlar 4-
jadvalda keltirilgan.
Yosh va tezlikning o`zgarishi bilan kichik maktab yoshidagilarda yuqori sinf o`quvchilariga qaraganda tezlik
ko`proq jadal rivojlanadi. Tezlik, mushak kuchi, texnika, bukilish, jadallashtirish darajasiga layoqatlilik, iroda zo`r 
berishning darajasi bilan mustahkam bog`langan. 
Oddiy va murakkab harakatlantiruvchi reaksiyaning tezligini tarbiyalash muhim ahamiyatga ega. 
Harakatlantiruvchi reaksiya tezligi ta’sirga javob berishning yashirin vaqti bilan belgilanadi. Reaksiyalar oddiy 
va murakkab bo`ladi. Oddiy reaksiya oldindan ma’lum bo`lgan (to`satdan paydo bo`ladigan) signalga ilgaridan 
ma’lum bo`lgan harakat bilan javob berishdir. Bunda yugurishdagi start olish, suzishda to`pponchadan otib start 
berish va boshqalar misol bo`la oladi. Reaksiyalarning qolgan barcha tiplari murakkab reaksiyalardir.