Farg’ona filiali

2.2. Linux fayl tizimi. 
Fayl-tizimi-axborot tashuvchisi yoki uning bo'limidagi ma'lumotlarni saqlash 
va ularga kirishni tashkil qilish usuli. Klassik fayl tizimi ierarxik tuzilishga ega 
bo'lib, unda fayl ungacha bo’lgan to'liq yo'l bilan aniqlanadi. 
Foydalanuvchi nuqtai nazaridan, fayl tizimi - bu fayllar joylashgan "bo'shliq", 
fayl tizimining mavjudligi nafaqat "fayl nima deb nomlangan", balki "qaerda 
joylashganligini" aniqlash imkonini beradi. 
Fayl tizimining turini va parametrlarini har safar ahamiyatsiz narsa qilish kerak 
bo'lganda tanlash kerak. Masalan, siz tez -tez uchraydigan fayl operatsiyalarini 
tezlashtirishni xohlaysiz. Fayl tizimi darajasida bunga erishish mumkin har xil 
yo'llar: Indekslash tezkor qidiruvlarni ta'minlaydi va bo'sh bloklarni oldindan bron 
qilish tez-tez o'zgarib turadigan fayllarni qayta yozishni osonlashtiradi. Ma'lumotni 
oldindan optimallashtirish tasodifiy kirish xotirasi kerakli kiritish -chiqarish 
operatsiyalari sonini kamaytiradi. 
Fayl tizimlari ma'lumotlarning qanday saqlanishini aniqlaydi. Ular 
foydalanuvchi qanday cheklovlarga duch kelishini, o'qish va yozish qanchalik tez 
bo'lishini va disk qancha vaqt uzilishlarsiz ishlashini aniqlaydi. Bu, ayniqsa, 
byudjetli SSD disklar va ularning akalari - flesh -disklarga to'g'ri keladi. Bu 
xususiyatlarni bilib, siz har qanday tizimdan maksimal darajada foydalanishingiz va 
uni aniq vazifalar uchun ishlatishni optimallashtirishingiz mumkin. 
Fayl tizimi o'zida bir qancha ma'lumotlar strukturasi namoyish etgan xolda, 
disk bo'lagida bo'ladi hamda o'zida fayllar katalogini saqlab turadi. Fayl tizimlar 
asosiy foydalanuvchi ma’lumotlarini, shu bilan birga uning ishlashi uchun zaruriy 
ma'lumotlarni saqlaydi. 
Linux fayl tizimida, Windows foydalanuvchilariga tanish bo'lgan C, D disklari 
va boshqalar yo'q, Linux fayl tizimi daraxt tuzilishiga ega va "/" belgisi bilan 
ko'rsatilgan ildiz katalogiga asoslangan. 
Linux har xil turdagi fayl tizimlari bilan ishlashi mumkin, ular qo'llab -
quvvatlanadigan xususiyatlari, har xil holatlarda ishlashi, ishonchliligi va boshqa 
xususiyatlari bilan farq qiladi. Linux va Unixdagi fayl tizimlari ierarxik, daraxt 
tuzilmasi printsipialida tashkil etilgan. Linuxdagi fayl tizimi ierarxik: fayllar 
kataloglarga joylashtirilgan (Windows papkasida bo'lgani kabi), bu kataloglarni 
boshqa kataloglarga joylashtirish mumkin. Biroq, disk nomlari yo'q va "/" bilan 
belgilangan faqat bitta ildiz katalog mavjud. Boshqa barcha kataloglar shu asosiy 
katalogda joylashgan bo’ladi. 

---

1-rasm.Windows(chapda) va Linux(o’ngda)da kataloglar joylashuvi. 
Linux operastion tizimi quyidagi fayl tizimlari bilan ishlatilishi mumkin. 
Ext – Linuks operastion tizimning birinchi fayl tizimi xisoblanadi, dastlabki 
linux versiyalarida qo’llanilgan. Jurnallar bilan ishlay olmaydi, mana shu uning 
kamchiligi hisoblanadi. 
Ext2 – 1993 yilda yaratilgan eski fayl tizimlaridan biri hisoblanadi. Ko’p 
yillar davomida bu fayl tizimi barcha distributivlarda asosiy fayl tizimi sifatida 
qo’llanilgan. Ext2 fayl tizimini ishlashi kesh xotira bilan bog’liq. Barcha disklarda 
bo’layotgan jarayonlarni kesh xotiraga tashlab, so’ng diskga tashlanadi. Shu sababli 
bu fayl tizimining tezligi juda baland, lekin ish jarayonida tok manbai biror sababga 
ko’ra o’chib qolsa, kesh xotiradagi barcha ma’lumotlarni yo’qotib qo’yish mumkin. 
Chunki qattiq diskga yozilmagan ma’lumotlar kesh xotiradan o’chib ketadi. Shu 
sababli bunday fayl tizimi bilan ishlayotganda uzluksiz tok manbaidan foydalanish 
zarur. Hozirgi kunda bu fayl tizimi o’zining muhimligini yo’qotgan.