Фармацевтика иқтисодиёти

4-чизма. Харажатларнингтаснифи ва турлари
Ишлаб чиқарнш ва муомала харажатлари
Ишпаб чиқариш харажатлари—маҳсулот тайёрлаш учун меҳнат 
харажатлари мажмуаси.
81

---

Муомала харажатлари 
— бу умумий зарур бўлган харажатлар 
бўлиб, маҳсулот муомаласи жараёни билан алоқадор. Бу маҳсулотни 
истеъмолчигача бўлган нормал шароитдаги сотиш харажатлари бўлиб, 
меҳнаткашларни ўртача меҳнат даражасига боғлиқ, бу эса хизмат 
қилиш сифати талабларида белгиланган. Муомала харажатларига 
эҳтиёж доирасидаги харажатлар киради. Эҳтиёж харажатлари 
кундалик сотиш харажатларидан 1,5 баравар ортади.
Муомала харажатларининг турлари: қўшимча ва соф.
Қуш имча муомала харажатлари — муомала доирасида давом 
этадиган ишлаб чиқариш жараёнлари билан тушунтириладиган 
харажатлар бўлиб, транспорт харажатлари, сақлаш, тортиш, қадоқлаш 
ва бошқа харажатлар киради. Бу харажатларга маҳсулот нархи киради 
ва уни орттиради.
Соф муомала харажатларига маҳсулотни сотиш, ҳисобга олиш, 
реклама билан боғлиқбўлган жараёнлар киради. Улар маҳсулот нархини 
оширмайди. Модлий ишлаб чиқариш доирасида барпо этилган нархни 
ўрнига қуяди. У умумий зарур бўлган харажагларга киради. Соф ва 
қўшимча муомала харажатлари орасидаги нисбатдоимий эмас.
Таннархга киритилмаган ва киритилган харажатлар 5-чизмада 
маҳсулог, ишлар, хизматларнинг танкархига кирувчи харажатлар 
рўйхати берилган. Жадвал Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳкамасининг 1999 йил 5 февралда чиққан 54-сонли “ Ма\сулотлар, 
ишлар, хизматларни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби 
ҳамда молиявий натижаларини шакллантириш тартиби тўғрисидаги 
низомни тасдик^аш ҳақида” қарорига мувофиқтузилган.
Амалдаги харажатлар 
— пул кўринишидаги харажатлар бўлиб. 
унга ойлик маош тўлаш, хомашё, материал, ижара х.ақи ва ҳоказолар 
киради.