Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi
Download 3.49 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tayanch iboralar
- 10.2. Boshqaruv punktlari va ularning vazifalari
|
7 sta n siya la m in g у ong ‘in x a v fi va xa ra kteristi-ka la ri. 3. U chastka sta n siya la rid a o ‘t о ‘chirish rejasini tuzishda nim alarni hisobga olish k e ra k ? 4. L o ko m o tiv x o ja lig id a o ‘t о 'chirish tadbirlari? 5. O 't о 'ch iru vch ip o yezd la ri haqida nim alarni bilasiz? 6. Tem ir y o 'llarda о ‘ta zaharli m oddalarni tashishning о ‘ziga xosligi. 7. Tem ir y o 7 stansiyalarida o 't о ‘chirishda suv t a 'm in o ti . 8. H a ra ka td a g i sostavdan chiqqan о ‘tin о 'chirish chora-tadbirlari. 9. Teplo vozlarning у ong ‘in xavfi. 10. E lektrovozlarning у ong ‘in x a v fi . 11. N e ft m a h su lo tla ri ortilgan tem ir y o 'l sisternalarining y o n g 'in va portlash xavfi. 12. Tem ir y o 7 stansiyasida turgan p oyezdda о 7 chiqqanda nim alar qilish kerak? 13. O 'tn i o'chirish vaqtida toksizlantirish va yerga ulash ishlari nim ani taqozo qiladi? 14. Tem ir y o 'l stansiyalarida yo n g 'in chiqqanda о 'rtacha tizim li aloqa qanday bo 'ladi? 15. Q anday hollarda toksizlantirm asdan o 't о 'chirish ishlarini olib borish m um kin? 16. Y o n g 'in d a te m ir y o 'l re ly e jla ri va vagon q u rilm a la ri d e fo rm a - tsiyalanm asligi uchun nim a qilish kerak? Tayanch iboralar Yuklash stansiyalari. Saralash stansiyalari. Yengil alangalanuvchi suyuqliklar. Yonuvchi suyuqliklar. Zaharli moddalar. Sisternalar. Stansiyalardagi yong‘in xavfi. Yuk vagonlari. Platformalar. Konteyner- lar. Texnik ijro akti. Yuk vagonlarini epikirovkalash. Vagondagi yo‘lovchi- xizmatchilami evakuatsiya qilish. Razrezli yuklar. Manevrlash. Lokomotiv xo‘jaligi. Dispetcherlik radiotuzilma aloqalari. Teplovozlar. Texnik reja akti. 0 ‘t o‘chirish poyezdi. Dizel poyezdi. Elektrovozlar. Matovozlar. Yonuvchan qattiq moddalar. Propan. Suyultirilgan uglevodorod. Aloqa zanjirlari. 04 o‘chirish guruhlari. 04 o‘chirish rahbari. Jangovar nizom. 1 о-вов FU Q A R O M U H O FA ZA SIN I B O S H Q A R IS H 10.1. Boshqarishning asosiy vazifalari 0 ‘zbekiston Respublikasida fuqaro muhofazasiga (FM ) V azirlar M ahkam asi umum iy rahbarlik qiladi. U F M ga tegishli vazifalarning bajarilishini t a ’minlash tadbirlari hajmi va m u d d a tin i b elgilab beradi. B evosita ra h b a rlik n i esa F a v q u lo d d a V a z iy a tla r V azirlig i (F V V ) o lib b o ra d i. R espublikam izda favqulodda vaziyatlar sodir b o 'lg an d a , bo sh q aru v ishlarini olib borish uchun Q o ra q a lp o g 'isto n R espublikasi V azirlar Kengashining, viloyatlar, tu m an lar va s h a h a rla r h ok im larining, vazirliklar va id o ralarn in g , korxona muassasa va tashkilotlarning boshqaruv organlari, kuchlari ham da vositalaridan iborat b o 'lg an F avqulodda vaziyatlarning oldini olish va bunday vaziyatlarda h arakat qilish davlat tizimi (FVD T) orqali amalga oshiriladi. FM ni boshqarish tizimi quyidagichadir: - R espu b lika m iqyosida — O 'z b e k isto n R espublikasi F av qulodda V aziyatlar Vazirligi; - atrof-m uhit va xavfli obyektlaming holatini kuzatish va doimiy nazorat qilish uchun m as’ul b o 'lg a n , shuningdek, tarkibida kimyoviy, portlovchi, yong'in chiqishi mumkin bo'lgan va boshqa xavflar mavjud bo'lgan vazirliklar va idoralar; - m ahalliy m iqyosda - Q o raq alp o g 'isto n R espublikasi V azirlar Kengashi, viloyat, shahar va tum an hokimliklari; - obyekt miqyosida korxona, muassasa, tashkilot m a’m u riy ati. FV D T, uning quyi tizim lari va b o 'g 'in larin in g faoliyat ko'rsatishini tashkil qilish, aholi va hududlarni favqulodda vaziyatlardan m uhofaza qilish bo'yicha ularga yuklangan vazifalam i bajarishga tayyorligi uchun to 'liq javobgarlik tegishli rah barlarg a yuklanadi. FVDTning doimiy boshqaruv organlari quyidagilam i o ‘z ichiga oladi: - Q oraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar favqulodda vaziyatlar boshqarm alari; - shahar va tum anlar favqulodda vaziyatlar bo'lim lari; - obyektlarning favqulodda vaziyatlar bo'lim lari; - vazirliklar va idoralam ing davlat nazorati organlari; - v a z irlik la r va id o ra la rn in g fa v q u lo d d a v a z iy a tla r bo'lim lari; - favqulodda vaziyatlar vazirligining tang vaziyatlarni boshqarish m arkazi; - F V D T r a h b a r o rg a n la rin in g zax irad ag i b o sh q a ru v punktlari (ZBP); - favqulodda vaziyatlar boshqarm alarning tezkor nav- batchilik xizm atlari; - v a z irlik la r, id o r a la r va o b y e k tla rn in g n a v b a tc h i- dispetcherlik xizm atlari. Boshqaruv organlari joylashtirish b o 'y ich a ikki turga, doim iy d islo k a tsiy a p u n k tla ri va zax irad ag i b o sh q aru v p u n k tlarig a b o 'lin a d i. U lar tegishli xab ar berish, aloqa, axborotni qayta ishlash va uzatishining zarur vositalari bilan jih ozlanadi va bu vositalar doim iy ravishda ishga tayyor holda saqlanadi. F M ni boshqarishning umumiy vazifalari quyidagilardan iborat: a) FV oldini olish va ulam i tugatish uchun FM boshqarish organlari va tizimlarini doim o shay turishini ta ’minlash; b) FM rejalarini ishlab chiqish va muvofiqlashtirib turish; d) FM ni takom illashtirish, yillik va istiqbolga m o'ljal- langan rejalarini ishlab chiqish ham da ulam ing bajarilishini t a ’minlash; e) m uhofaza inshootlari va shaxsiy m uhofaza vositalari fondini ko'paytirish ishlarini tashkil qilish; f) tinchlik davrida tang vaziyatlar yuzaga kelganda xalq xo'jaligi obyektlari, birlashm a va tarm oqlarining b arq aro r ishlashini ta ’minlash, ilm iy-tadqiqot, tashkiliy, texnologik va m u h a n d is lik -te x n ik a v iy ta d b ir la rn i b a ja ris h va bu tadbirlarni ishlab chiqarishga tadbiq etish; g) tabiiy ofatlar, avariyalar, halokatlar sodir b o'lg an d a qutqaruv va boshqa shoshilinch ishlarni o'tkazish uchun FM organlari, kuchlari va vositalarini, hamda butun aholini har tom onlam a tayyorlashni tashkil qilish; h) aholini va hududlarni FV dan himoya qilish sohasidagi axborotlam i yig'ish, ayirboshlash, qayta ishlash va uzatish. FV D T Respublika miqyosidagi boshqarish organlarining vazifalari quyidagilardan iborat: a) ta b iiy FV o q ib a tla rin i iloji b o ric h a p asay tiru v ch i c h o r a -ta d b irla rn i ish la b ch iq ish va am alg a o s h irish g a rah b arlik qilish. FV sh aro itlarid a iq tisod iyo t ta rm o q lari ham da alohida muhim, o 'ta xavfli obyektlarning b arq aro r faoliyat ko'rsatishini t a ’minlash; b) o 't a xavfli o b y e k tla r u ch u n te x n ik h u jja tla rn in g su g 'u rta jam g'arm asini tuzishni tashkil qilish; d) Respublika m arkazlashgan axborot tizimini, axborot bilan ta ’minlash va boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimini (ABT) yaratish va uni muntazam tayyorligini ta ’minlash; e) alo q a , ra d io , televideniye va b o sh q a te x n ik v o sb ta larn in g davlat va idoraviy k an allarid an b o sh q arish va a x b o r o tn i u z a tis h u c h u n m a rk a z la s h tir ilg a n h o ld a foydalanishni ta ’minlash; f) kimyoviy va b oshqa o 'ta xavfli o b y ek tlard a ham da ularga yondosh hududlarga xabar berish va axborotlarning m a h a lliy tiz im la rin i, sh u n in g d e k , suv o m b o r la r in in g gidrotexnik inshootlarda singalizatsiya va xabar berishning m a h alliy a v to m a tla s h tirilg a n tiz im la rin i lo y ih a la sh va yaratishni nazorat qilish; g) atrof-m uhit ham da o ‘ta xavfli obyektlarning holatini k u zatish va n a z o ra t qilish tizim ini ta sh k il qilish, F V ni prognozlash; h) boshqarish org anlari, boshqarish pu n k tlari, FV D T kuchlari va vositalarining tayyorligini ta ’minlash; i) sodir b o ‘lgan FV lar, ularning rivojlanish k o ‘lam lari va kechishi mum kin b o ‘lgan oqibatlari ham da FV ni b artaraf etishga oid qabul qilinayotgan chora-tadbirlar to ‘g‘risidagi a x b o r o tla r n in g t o ‘p la n is h in i va a lm a s h is h in i h a m d a uzatishni ta ’minlash va nazorat qilish; j) avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib b o ‘lmaydigan ishlarni, shu jum ladan, evkuatsiya ishlarini o ‘tkazishga oid tadbirlam ing bajarilishini ta ’minlash va zarar k o ‘rgan aholi uchun turm ush sharoitini yaratish; k) FV ni bartaraf etishga jalb qilingan vazirliklar va idoralar kuch va vositalarining o ‘zaro uyg‘un hamkorligini tashkil etish; 1) FV o q ib a tla rin i b a r ta r a f etish u ch u n re s p u b lik a m oliyaviy va m o ddiy re su rsla r zaxirasin i, sh u n in g d ek , F V D T ning m axsus su g ‘u rta ja m g ‘arm asini tuzishga va undan foydalanishga rahbarlik qilish; m) zarar k o ‘rgan aholini ijtimoiy muhofaza qilishga oid tadbirlarni am alga oshirishda qatnashish; n) texnologik ja ra y o n la m in g xavfsizligi, shuningdek, x o dim larni FV d an him o yalashning ta rm o q , m e ’y o r va qoidalarini ishlab chiqishda qatnashish; o) av ariya q u tq a ru v tu zilm alari va q u tq a ru v c h ila rn i attestatsiyadan o ‘tkazishni tashkil etish; p) o ‘z vakolat doirasida vazirlik va ido ralar, korxona, m u a s s a s a va ta s h k i l o t l a r , m a n s a b d o r s h a x s la r va fu q a ro la r u ch u n b a ja rilish i m a jb u riy b o ‘lgan q a ro rla r qabul qilish; q) aholini va hududni FV lardan himoya qilish tadbirlari bajarilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirish; r) k o rx o n a va ijtim oiy o b y ek tlar b o ‘yicha lo y ih a va q a r o r la r y u z a sid a n d a v la t e k s p e rtiz a s in i o ‘tk a z is h d a qatnashish; s) qonunga muvofiq boshqa vakolatlarni bajarish. F V D T ning m ahalliy m iqyosidagi b o sh q aru v o rg an - larining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: a) FV oldini olish va bartaraf etish, FV sharoitida o ‘ta xavfli obyektlar ishining ishonchliligini ta’minlashga oid tashkiliy va muhandislik texnik tadbirlarni ishlab chiqish va joriy qilish; b) tin c h lik va h a rb iy h a r a k a tla r d a v rid a a h o li va h u d u d la rn i FV lard an him oya qilish b o 'y ich a h u q uq iy - iqtisodiy, m e’yoriy hujjatlarning yagona tizimini belgilash, ishlab chiqish va joriy qilish; d) FV ning oldini olish va b a rta r a f qilish y u zasid an m aqsadli dasturlarni ishlab chiqish va joriy qilish; e) viloyat aloqa va xabar uzatish tizimlari, boshqaruvning va axborot ta ’minotining avtom atlashtirilgan tizimini (BAT) yaratish, doim tayyor holda ushlab turish; f) boshqaruv va axborot uzatish aloqa, radio, televidiniye h a m d a b o sh q a texnik v o s ita la rn in g d a v la t, v ilo y a t va id o rav iy k a n a lla rid a n m a rk a z la sh tirilg a n h o ld a fo y d a- lanishni ta ’minlash; g) tegishli v azirlik lar va id o ra la r bilan h a m k o rlik d a kimyoviy va boshqa o ‘ta xavfli obyektlar va ularga yondosh hududlarda xabar berish va axborotning mahalliy tizimlarini sh u n in g d ek , suv o m b o rla rin in g sin g alizatsiya va x a b a r berishning mahalliy avtom atik tizimlarini yaratish; h) boshqaruv organlari, boshqaruv punktlari, kuch va vositalarining FV chog‘idagi harakatlariga shayligini ta ’minlash; i) atro f-m u h itn in g h o la tin i, o ‘ta xavfli o b y ek tlard ag i vaziyatni doim iy kuzatish va n az o ra t qilishni t a ’m inlash, FV ni prognozlash; j) sodir b o ‘lgan FV lar, ularning rivojlanish k o ‘lam lari va kechishi mum kin b o ‘lgan oqibatlari ham da FV ni b artaraf etishga oid qabul qilinayotgan chora-tadbirlar to ‘g ‘risidagi axborotlam ing to ‘planishini, almashishni ham da uzatishni ta ’minlash va nazo rat qilish; k) hududiy quyi tizimlarning, shuningdek, FV chog‘ida a v a riy a -q u tq a ru v va b o sh q a k ech ik tirib b o ‘lm ay d ig an ishlarni am alga oshirish b o ‘yicha ko'ngilli tuzilm alarning kuch va vositalariga rahbarlik qilish, harakatini ta ’minlash ishlariga mehnatga layoqatli aholini jalb qilishni tashkil etish; 1) aholini evakuatsiya qilish, jo y lash tirish , turm u shini ta ’minlash, FV b a rta ra f etilgach, doimiy yashash joylariga qaytarishni rejalashtirish va am alga oshirish; m) o ‘ta xavfli z o n ala rd ag i ah o lin i xavfsiz zo n a la rg a d oim iy y ash ash u c h u n k o ‘c h irish va u la rn in g h a y o tiy faoliyatini ta ’minlash; n) FV ni to ‘la b arta raf qilish uchun moliyaviy va moddiy resurslar zaxirasini yaratish; o) FV dan ja b r k o ‘rgan aholini ijtimoiy m uhofaza qilishga o id ta d b ir la r n i a m alg a o sh irish , uy-joy va m u lk la rin i sug‘urta qilishni tashkil etish; p) aholini, boshqaruv organlarining m ansab d o r shaxs- larini, kuch va vositalarni FV sharoitida h arak at qilishga, tayyorlashga rahbarlik qilish; q) k o rx o n a, m u a ssasa va ta sh k ilo tla rn in g F V la rd a b arqaror ishlash im koniyatini oshirishga yordam lashish; r) a v a riy a , h a lo k a t, ta b iiy o f a tla r s o d ir b o ‘lg an hududlarda q u tq aru v ishlari va kechiktirib b o ‘lm aydigan b oshqa ishlarni am alga oshirish uchun av ariy a-q u tq aru v k u ch lari va m axsu s tu z ilm alarn in g doim iy sh ay b o ‘lib turishini tashkil etish; s) qonunga muvofiq boshqa vakolatlam i bajarish. FV D tizim ining obyekt miqyosidagi boshqaruv organ larining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: a) FV la rn in g oldini olish va u la rn i b a r ta r a f etish , o b y e k tla r ish in in g ish o n c h lilig in i va b a r q a r o r lig in i o s h iris h g a d o ir ta d b ir la r n i ish la b c h iq ish v a a m a lg a oshirishga rahbarlik qilish: b) kim yoviy va o ‘ta xavfli o b y e k tla rd a a x b o ro tn in g mahalliy tizimlarini, shuningdek, gidrotexnika inshootlarida xabar berishning m ahalliy avtom atik tizim larini yaratish ishlarini tashkil etish; d) b o s h q a ru v o r g a n la rin in g , o b y e k tla r k u ch va v o s ita la rin in g FV c h o g ‘id ag i h a r a k a tla r ig a sh ay lig in i ta ’minlash; e) avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‘lmaydigan ishlarga, shu jum ladan, obyektlar xodim larini evakuatsiya qilishga rahbarlik qilish; f) xabar berish, axborot to ‘plashni t a ’minlash va nazorat qilish, yuzaga kelgan FV , u n in g riv o jlan ish k o ‘lam i va kechishi, yetkazishi m um kin b o ‘lgan o qib atlari, b a rta ra f etish uchun q o ‘llaniladigan chora-tadbirlar va zarur yordam to ‘g‘risida yuqori organlarga m a ’lum ot berish; g) FV larni b a rta ra f etish uchun m oliyaviy va m oddiy resurslar zaxirasini yaratish; h) obyek tlar ishi va xodim lar h ay o t faoliyati b arq aro r kechishini ta ’minlash; i) o by ektlarning rah b arlari, kuch va vositalari h am d a xodim lam i FV dagi harakatlarga tayyorlashni tashkil etish; j) zarur muhandislik himoya inshootlarini oldindan barpo etilishi va ulam i doimo shay holatda saqlab turish; k) b e lg ila n g a n ta rtib d a ix tiso sla sh g a n x iz m a tla r va tu zilm alarn i y a ra tis h , u larn i shaxsiy ta rk ib , tex n ik a va anjom lar bilani to ‘ldirish; 1) belgilangan tartibda evakuatsiya tadbirlarini o ‘tkazish va o d a m la rn i jo y la s h tir is h u c h u n o ld in d a n b a z a la r tayyorlash; m) FV larda boshqaruv ishlarini olib borishga FM boshlig‘i m as’ul va boshqarish asosini uning qarori tashkil etadi. Boshqaruvga quyidagi talab lar q o ‘yiladi: 1) uzluksizlik — bu FM b o sh lig ‘ining va sh tab in in g q o ‘yilgan vazifalarning bajarilishiga m untazam t a ’sir etib turishdan iborat b o ‘ladi. Bunga vaziyatni doimo bilib turish, uning qanday rivojlanishi oldindan ko‘rsatilishi, o ‘z vaqtida to ‘g‘ri qaror qabul qila olish va vazifalam i ijrochilarga tez yetkazish, boshqarish tizimini oldindan tayyorlab q o ‘yish va uning yashovchanligini ta ’minlash y o ‘li bilan erishiladi; 2) b a r q a r o r lik — bu h a m m a b o ‘g ‘in la rd a g i F M b o s h q a ris h o rg a n la rin in g m u ra k k a b , k esk in o ‘zg a rib tu r a d ig a n s h a r o itd a o ‘z v a z ifa la rin i b a ja ra v e ris h qobiliyatidan iborat bo'ladi. Bunga: a) e k strem al v a z iy a tla rd a b o s h q a ris h o rg a n la rin in g yashovchanligini ta ’minlab turadigan boshqa ish organlari tizimini va rivojlangan aloqa tarm og ‘ini oldindan yaratib qo'yish bilan; b) boshqaruvning dublyaj punktlari va organlarini shay qilib va buzilgan boshqaruvni tezlik bilan qayta tiklashni tashkil etib q o ‘yish bilan erishiladi. 3) m u stah k am lik — bu F M b o sh lig 'i kelgan q a ro rn i q a t ’iy a t b ila n h a y o tg a ta d b iq e tish n i n a z a r d a tu ta d i. Boshqaruv mustahkamligi asoslangan qaror, aniq hisoblar, sh a ro itg a h a r-y o q la m a b ah o berish aso sid a b o 'lis h i va moslashuvchanlik bilan qo ‘shib olib borilishi kerak. 4) moslashuvchanlik (tezkorlik) — bu sharoitning o'zga- rishiga tez m unosabat bildirish, qabul qilingan qarorni, q o ‘l o stid ag ilarga q o 'y ilg an vazifalam i va o 'z a ro h am k o rlik tartibini vaqtida aniqlab olish m ahoratidan iboratdir. 5) yashirinlik. Bunda: a) butun shaxsiy tarkib harbiy va davlat siri nim a ekanini bilishi va uni saqlash talablarini q a t’iyan bajarishini; b) yashirin boshqarish hujjatlarini m ohirona ishlatish, ishonchli saqlash, kod^signal qurilm alarini va apparatlarini q o 'llash, yashirin boshqarish hujjatlarini ishlab chiqish va hk. larni nazarda tutadi. Yashirinlikka erishishda boshqaruv organlarini niqoblash va maxsus belgilab q o ‘yiladigan ish tartibi muhim rol o'ynaydi. 10.2. Boshqaruv punktlari va ularning vazifalari B o shqaruv p u n k tlari FM ning b o sh q arish tizim ining asosiy q ism la rid a n biri h iso b la n a d i. U la r h am m a F M b o ‘g‘inlarida tashkil etiladi. Boshqaruv punkti (BP) tegishli FM organi joylashtirilishi va b a rq a ro r ishlashini t a ’min- la sh g a m o 'lja lla n ib , m ax su s te x n ik v o s ita la r b ila n jihozlangan inshoot yoki transport vositasidir. V azifasiga va o 'rn a tilis h jo y ig a q a ra b , BP lari xalq x o ‘ja lig in in g h u d u d iy va ta rm o q b o ‘g ‘in la rid a b o 'lish i m um kin. S hu ning d ek , zaxira (sh a h a rd a g i, sh a h a r tash - q a ris id a g i) y o rd a m c h i, k o ‘c h m a , o s m o n d a n b o s h q a - rila d ig a n , FV la rn i tu g a tis h k u c h la ri va v o s ita la r in i boshqaruv punktlari ham bo'ladi. S hahar ichidagi zaxira BP lari sh a h a r doirasida, lekin toifalangan obyektlardan tashqarida joylashtiriladi. U larni h im o y a qilish d a ra ja s i teg ish li s h a h a r u c h u n b elg ilab qo'yilgan him oyalash darajasiga muvofiq bo'lishi kerak. S h a h a r ta s h q a r is id a g i z a x ira BP la ri s h a h a r d a n tash q arid ag i jo y la rd a to ifalangan sh a h a rla rn in g va ju d a m uhim o b y e k tla rn in g v ay ro n b o 'lis h eh tim o li b o 'lg a n hududlardan tashqarida tashkil etiladi. Toifalanmagan shaharlarning va qishloq tumanlaming FM boshqaruv organlari, shuningdek, harbiy harakatlar vaqtida ham to'xtatilmaydigan xalq xo'jalik obyektlarining (XXO) FM boshqaruv organlari himoya inshootlaridagi yoki buning uchun moslashtirilgan xonalardagi BP larda joylashtiriladi. FM boshliqlari va organlari BP ni tegishli talablarga mos bo'lgan maxsus inshootlam i oldindan tayyorlab qo'yishlari kerak. Buning uchun BP larini pana joylardan, chuqurlash- tirilg a n x o n a la r d a n va b o s h q a h o z irg i z a m o n z a rb a v o s ita la ri t a ’s irin i k a m a y tira o la d ig a n x o n a la r d a n foydalaniladi. BP uchun joy tanlayotganda loyihalanayotgan va ishlab tu rg a n a lo q a ta rm o q la rid a n va y o 'lla rd a n fo y d alan ish im koniyatlarini ham hisobga olish kerak. Zaxiradagi BP lar tinchlik davrida ham shaylik tizimida saqlab turiladi. U larda navbatchilik tashkil etiladi, tadbirlar ta ’minlanadi. F M tizimini tinchlik holatidan harbiy holatga, qutqaruv va boshqa shoshilinch ishlarni (Q va BSHI) o'tkazish uchun kerakli hujjatlar tayyor holga keltirib qo'yiladi. H am m a zaxira BP oldin d an jih o zlab q o 'y ilad i, z aru r ashyolar va texnik uskunalar bilan ta ’minlanadi, to 'liq shay holatga keltirish uchun qisqa m uddat sarflanadigan holatda saqlanadi. FM bo sh liq larilan farm oyish (buyruq) olingan zah o ti zaxira boshqaruv punktlariga (ZBP) ulam i shaylab qo'yish uchun m axsus yoki tezkor g u ru h lar jo 'n a tila d i. M axsus guruhlar aloqa vazirligi tizim idan aloqa kanallarini qabul qilib oladi va ulam i ishga shay holatiga keltiradi. Tezkor guruhlar esa ZBP ni ishga tayyorlab qo'y adi va asosiy b o s h q a ru v o rg a n la ri ish d a n c h iq q a n ta q d ir d a , ularning vazifalarini o 'z zimmasiga olishga tayyor turadi. BP ning ishchi organi tasarrufidagi BP lari bo'g'inlarining guruhlarini va ulam ing tarkibini hisoblaydi. R e s p u b lik a , v ilo y at, s h a h a r, tu m a n BP b o 'g 'in la r i quyidagicha bo'lishi mumkin: a) rahbarlik bo'lim lari; b) v a z iy a tg a b a h o b e rish va ta k lif la r ta y y o rla s h guruhlari; d) v ilo y a tla rg a (s h a h a r, tu m a n , X X O ) ga y u b o rish guruhi; e) axborotlar bilan ta ’minlash guruhi; 0 tran sp o rt va evakuatsiya guruhi. BP tarkibiga maxfiy ish yuritish, maxsus aloqa va tezkor navbatchilar b o ‘g ‘inlari ham kiradi. B u lard an ta sh q a ri, m oddiy va texnikaviy t a ’m inlash uchun t a ’m inot guruhlari ham tashkil etiladi. U lar shaxsiy tarkibni oziq-ovqat, dam olish, tibbiy, transport va boshqa tu r xizm atlarni ta ’m inlashdan iboratdir. FM kuchlarini zaxira BP dan boshqarish qiyinlashib yoki mum kin b o ‘lmay qolganda yordamchi boshqaruv punktlari (YOBP) tashkil etiladi. U lar tinchlik davrida kerakli h u jjatlar bilan ta ’m inlab q o ‘yiladi, aloqa vositalari bilan kengaytiriladi va dublyaj qiluvchi boshqaruv organlari sifatida tayyorlanadi. B in o b a rin , Y O B P (m u qim lari va tra n s p o rt vositasi- d a g ila ri h am ) q u tq a ris h va b o s h q a sh o sh ilin c h is h la r o ‘tkazishda ZBP dan boshqaruv qiyinlashib yoki m um kin b o im a y q o lg a n d a, m u rak k a b s h a ro itd a FM k u ch larin i b o shqarish uchun R espublika, Q o raq a lp o g 'isto n resp ub likasi, viloyat, shahar, tum an F M boshlig‘ining qaro rlari bilan tashkil etiladi. K o ‘chma boshqaruv punktlari (KBP) ZBP ning tarkibiy qismi h iso b lan ad i. U la r resp u b lik a d a Q o ra q a lp o g ‘isto n R esp u b lik asid a, v ilo y atlard a, s h a h a rla rd a , tu m a n la rd a , XXO da oldindan tashkil etib qo'yiladi. KBP FM kuchlarini shikastlanish o ‘cho g ‘i yoki tabiiy ofat hududlaridagi eng m a s ’u liy atli jo y la r d a Q va B ShI o ‘tk a z is h g a b ev o sita rahbarlik qilishni ta ’minlash uchun m o ‘ljallangan. K B P lari o d a td a m axsus jih o z la n g a n yoki m oslash - tirilgan shtab m ashinalarida b o ‘ladi. U lard a ish o ‘rinlari jih o z la n a d i h a m d a y u q o ri o r g a n , Z B P , m u q im F M organlari va kuchlari bilan FM B ning yoki tezkor guruh boshlig‘ining aloqa b o g ‘lab turishini ta ’m inlab beradigan a lo q a v o s ita la r i jih o z la n a d i. O s m o n d a g i b o s h q a r u v p u n k tla r i (O B P ) r e s p u b lik a , v ilo y a t v a to if a la n g a n sh ah arlarn in g b o ‘g‘inlarida vertolyotlar, sam o lyotlardan tu rib , y erd ag i BP la rd a n b o s h q a ris h q iy in la s h ib yoki m um kin b o ‘lm ay qolganda, F M kuchlarini boshqarishga m o ‘ljallangan b o ‘ladi. M a ’lu m k i, F V s h a ro itid a F M ni t a ’m in lash u ch u n axborot to ‘plash, um um lashtirish, uzatish va qarshi aloqa ju d a m uh im ro l o ‘ynaydi. S h u n in g u chun F V D T ning a x b o ro t-b o s h q a ru v tizim i q a b u l qilingan. U o ‘z ichiga quyidagilarni oladi: a) FVV ning tang vaziyatlarni boshqarish m arkazi; b) F V D ning hududiy va funksional quyi tizim larining axborot-tahlil m arkazlari; d) atrof-m uhit va o ‘ta xavfli obyektlar holatini nazorat qilish organlarining axborot m arkazlari; e) zaxiradagi shahar va shahar tashqarisidagi boshqaruv punktlari; f) FV ni b arta ra f etish kuch va vositalarini boshqarishning harakatlantiruvchi punktlari; g) alo q a va ax bo ro t uzatish vositalari, shu ju m lad an , b o s h q a ris h va a x b o ro t b ila n t a ’m in lash n in g a v to m a t lashtirilgan tizimi. A xborot boshqarish tizimining vazifalari quyidagilardan iboratdir: a) F V D h u d u d iy va fu n k sio n al tizim larid an o lingan seysmologik, geologik, gidrom eteorologik xavfli hodisalar haqida, san o at va tran spo rtd ag i avariyalar va h alo k atla r t o ‘g ‘risidagi, epidem iyalar, ep izo o tiy alar, ep ifito tiy alar, r a d io a k tiv , k im yo va b io lo g ik (b a k te rio lo g ik ) a h v o l to ‘g ‘risidagi m a ’lum otlarni to ‘plash va qayta ishlash; b) ra h b a r o rg an lar, F V D T ning k u n d alik b o sh q aru v o rg a n la ri, FV ni b a r ta r a f etish k u c h la ri va v o s ita la ri h a m d a a h o lin i FV ni y u z a g a k e lis h i, x u s u s iy a tla r i, riv o jla n is h k o ‘lam i, h a r a k a t q ilish ta r tib i t o ‘g ‘risid a o g oh lan tirish; d) F V D quyi tiz im la ri va b o ‘g ‘in la ri, F V D T n in g rahbarlik qiluvchi boshqaruv organlari, boshqaruv punktlari, FV ni tu g a tish k u c h la ri va v o sita lari o ‘rta s id a o 'z a r o ax bo rotlar almashish; e) FV lar to ‘g‘risidagi axborotning mezonlari, mazmuni va ko‘rinishlari, FV D T ga, quyi tizimlari va b o ‘g‘inlariga, shuningdek, aholiga yetkazish m u d d atlari va tartib i, FV xavfi b o ‘lganda, ular yuzaga kelganda vazirliklar, idoralar, h okim liklar va ob yek tlar tom onidan F V D T ga kundalik fa o liy a td a , y e tk a z ila d ig a n a x b o r o tla r r o ‘y x a ti b ila n belgilanadi. B o sh q aru v ja ra y o n la r in i a v to m a tla s h tiris h tin c h lik davrid a ham , harbiy davrd a ham FM ni b o shqarishning tezkorligi va samaradorligini oshirishning eng m uhim qismi hisoblanadi. Buni bir necha sabablar taqozo qiladi. U lardan asosiylari quyidagilardir: a) F M ta d b ir la r in i ta y y o rla s h va o ‘tk a z is h d a v a q t omillarining uzluksiz ortib borishi; b) b o s h q a ru v n in g b a rc h a b o ‘g ‘in la r id a a x b o ro t hajmining orta borishi. FM tadbirlarini va FM kuchlari faoliyatini tashkil etish va o ‘tkazish bilan bog‘liq xilma-xil hisoblar hajmi va m urak- kabligining orta borishi. Hozirgi paytda tezkor elektron hisoblash texnikasini va b o sh q a a v to m a tla sh tirish v o sitalarin i q o ‘llash quyidagi omillaming yetarli darajada tez bajaralishi imkonini beradi: a) bo'lishi mumkin bo'lgan sharoitni prognozlash va tahlil qilish; b) aholini m uhofaza qilishni tashkil etish, xalq xo'jaligi tarm oqlarining b arq aro rlik holati bo'yicha hisob-kitoblar olib borish; d) Q va B S hI h ajm in i va u la rn i o 'tk a z is h ta rtib in i taxm inan aniqlash; e) belgilangan signallar uzatish va ular kerakli joylarga yetib borganligini nazorat qilish; f) axborot ayirboshlash; g) FM kuchlari to 'p lanish in ing ahvoli, ular faoliyatini t a ’m inlash va b o s h q a la r h aq id a m a ’lu m o tla r y ig 'ish va uzatish. B oshqaruv jaray o n larin i avtom atlashtirish turli texnik vositalar yordam ida am alga oshiriladi. V azifalariga q arab ular uch guruhga bo'linadi: 1) ax b o ro t y ig 'ish va u zatish v o sita lari, b u la rg a o 'z navbatida: - razverka app aratlari; - radioaktiv va kimyoviy zaharlanish datchiklari; - portlash joylarini topib, belgilab q o 'yish va ularning param etrlarini aniqlash maxsus apparatlari; - axbo ro tlarnin g ixtisoslashgan (televideniye, telegraf, telefon) ap paratlari kiradi. 2) axborotni saqlash va qayta ishlash vositalari, bularga hisoblash m arkazin in g E H M m ajm uasiga b irlash g an va o 'z a ro tutash, turli sinf va turli tipdagi E H M lar kiradi. H is o b la s h n i s o d d a la s h tir a d ig a n x ilm a-x il, en g o d d iy hisoblash qurilm alari, m oslam alari kiradi. 3) axborotni hujjatlashtirish, ko'paytirish va aks ettirish v o s ita la ri, b u la rg a x ilm a-xil m a tn b o sish q u rilm a la ri, ekranlar, tablo, displey, chizma chizuvchi qurilm alar, nusxa k o 'c h iris h -k o 'p a y tiris h a p p a ra tla ri, k o 'r s a tib b eru v ch i elektron uskunalar va hk. kiradi. |
