Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofazasi
hududdagi obyektlarda ishlar 1 kunga to'xtatiladi
Download 3.49 Kb. Pdf ko'rish
|
|
hududdagi obyektlarda ishlar 1 kunga to'xtatiladi. D hududi - kuchli zaharlanish hududi. Hududning tashqi chegarasida 1 soatdan keyin radiatsiyaviy zaharlanish 240 R /so at, 10 soatdan keyin 15 R /so a t ni tashkil qiladi. Bu zo n ad agi o b y ek tla rd a ishlar bir kun dan 3-4 k u n g ach a to ‘xtatilishi m um kin. Ulardagi ishchi-xizm atchilar fuqaro m udofaasi inshootlarida yashirinadilar. E hud udi - F a v q u lo d d a x a v fli za h a rla n ish h u d u d i. Hududning tashqi chegarasida bir soatdan keyin 800 R/soat, 10 soatdan keyin 50 R/soatni tashkil etadi. Bu hududdagi obyektlarda ishlar 4 va undan k o ‘proq kunlarga to ‘xtatiladi. Ishchi va xizm atchilar boshpanalarga yashirinadilar. Yuqorida aytganimizdek, radioaktiv nurlanishlar insonda nurlanish kasalligini keltirib chiqaradi. Zaharlangan tuproq o ‘z n avb atid a q ish lo q x o ‘ja lig ig a k atta zarar keltirishi mumkin. M asalan, Chernobildagi tuproqning zaharlanishi 300 yildan keyin tugaydi. S A V O L L A R 1. Y a d ro viy p o rtla sh d a en e rg iya ta q sim o ti q a n d a y k ech a d i? 2. Y a d ro viy p o rtla sh d a g i ja r o h a t turlari? 3. Z a rb a li to ‘Iqinning in sh ootlarga t a ' s ir i? 4. K u ch li y o r u g ‘lik nurining o d a m g a ta ’siri? 5. О ‘tuvch i ra d ia ts iy a nim a? 6. О ‘tuvch i ra d ia ts iy a b irliklari? 7. N u rlanish — «oq qon» kasa llig in in g d a ra ja la ri? 8. R a d io a k tiv zah arlan ish h a q id a g i т а ’lu m o tla r n im alardan ib o ra t? Tayanch iboralar Y adroviy portlash, zarbali toMqin, o ‘tuvchi radiatsiya, neytronlar, rentgen, R ad, Bekkerel, Kyuri, radiaktiv zaharlanish. R adiatsiya turi. R adiaktiv zaharlash. 0 ‘tuvchi radiatsiya. Infraqizil va ultrabinafsha nurlar. Y oru g‘lik impulsi. Tana terisining kuyishi. Y adro reak siyasi. a nurlari, P nurlari, у nurlari. A k tiv lik b irligi. Q o n d a g i leykotsitlar soni. Q ondagi eritrotsitlar va trom botsitlar miqdori. FAVQULODDA VAZIYAT VA FUQARO MUHOFAZASI SHTABI VA NOHARBIY TUZILMALAR 5.1. Institut FM ning tuzilishi (misol tariqasida) 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta m axsus ta ’lim vazirligining 1997-yil 21-fevraldagi 51-raqamli buyrug‘i va 0 ‘z b e k isto n R esp u b lik asi O liy va o ‘rta m axsu s t a ’lim v a z ir lig i h a y ’a tin in g 19 97 -yil 2 5 -fe v r a ld a g i 2 1 7 -so n li vazirlik tarkibidagi aholi him oyasin in g h o lati qaroriga asosan, favqulodda vaziyat yuz berganda avariya, halokat va boshqa hodisalam i tugatish maqsadida institut rektori - fuqaro muhofazasi boshlig‘i tomonidan 1997-yil 30-aprelda 4 1 -so n li «In stitu td a F M n in g rahbariyati, sh tab i, shtab a ’zolari va noharbiy tuzilmalarini tuzish haqida» buyrug‘i c h iq a r ild i. U sh b u b u y ru q q a a so sa n F M d a g i in stitu t rahbariyati quyidagilardan tuzilgan(5-rasm): 1. Institut Favqu lodd a vaziyat va fuqaro m uhofazasi boshlig‘i - institut rektori. 2. F a v q u lo d d a vaziya t va fuqaro m u h o fa za si b osh - lig‘ining birinchi muovini - rektom ing birinchi muovini. 3. M obilizatsiya (safarbarlik) ishlari b o ‘yicha boshliq muovini - rektom ing muovini. 4. Evakuatsiya kom issiyasining raisi, boshliq m uovini - rektor muovini. 5. Tezkor (operativ) guruh rahbari - rektor muovini. 6. Shtab boshlig‘i. 7. Razvedka ishlari b o ‘yicha m utasaddi. 8. J a m o a ta rtib in i h im o y a q ilish ish la r i b o ‘y ich a mutasaddi. ISH VAQTIDA INSTITUT REKTORI, Rektor yordamchisi SHTAB Shahar FM shtabidan 0 ‘z.R OQ‘MTV dan D ekan D ekan Prorektor: D ekan Prorektor: Dekan Kadr. b o ‘limi: Prorektor: Prorektorlar: Prorektor: 0 ‘quv bo‘limi BUXG ALTERIY A IK KINCHI QISM GARAJ Dekan Dekan Dekan ISHDAN TASHQARI VAQTDA FM shtabi bosh. REKTOR N avbatchi FM shtabidan (tuman)~ 0 ‘z.R 0 0 ‘MTV dan Prorektor: Dekan Prorektor: Dekan Prorektor: D ekan INSTITUT FM SHTABI BOSHLIG‘I. MAYOR 5-rasm. FV haqida habar berish tizimi. R.S. ROZIQOV 9. Tibbiyot ta’minoti bo'yicha mutasaddi. 10. A loqa va boshpanalarda xizmat ko'rsatish bo'yicha m utasaddi. Institutda quyidagi noharbiy tuzilmalar tashkil etilgan: 1. Razvedka guruhi (bitta). 2. Jamoa tartibini himoya qilish guruhi (bitta). 3. Sanitar jam oasi (bitta). 4. A loqa guruhi (bitta). 5. O 't o'chirish guruhi (bitta). 6. Boshpanalarda xizmat ko'rsatish guruhi (ikkita). 2. FM va XXI da aholini oldindan FV larga tayyor turishi va FV sodir b o 'lg a n taqdirda, im k on iya t borich a kam y o 'q o tis h la r g a e r ish ish , b in o va in s h o o tla r n in g bar- q a ro rlig in i o sh irish va q u tq a ru v ish larin i o 'z v a q tid a o'tkazish maqsadida tashkil qilinadi. FM quyidagi vazifalam i bajaradi: a) FV da professor, o'qituvchi, xizmatchi va talabalam i himoya qilish chora-tadbirlarini o'tkazish; b) B in o va in s h o o tla r n in g b a r q a r o r lig in i o s h ir is h m aqsadida chora-tadbirlarini o'tkazish; v) A lo q a va xab ar b erish tiz im la r in i o 'tk a z is h , tuzilmalarni uzluksiz boshqarishni tashkil etish; %) FM si kuchlarini tuzish va ulam i tayyor holga keltirish; d) Professor, o'qituvchi, talaba va xizm atchilami o'qitish; ye) Zarar yetgan joylarda qutqaruv va avariya-tiklov ishlarini amalga oshirish. 5.2. FM shtabi va noharbiy tuzilmalarning vazifasi FM ning boshlig'i institut rektori hisoblanadi. Shtab FM boshlig'ining boshqaruv organi hisoblanadi va u quyidagi vazifalam i amalga oshiradi: a) FM sini tashkil etish va uni uzluksiz bajarish; b) FV sodir bo'lganda tuzilm alarni o 'z vaqtida o g o h lantirish; v) FM rejasini ishlab chiqish, vaqti-vaqti bilan tuzatishlar kiritishni va uni bajarilishini tashkil etish; g) FM si tuzilmalarini doim tayyor turishini ta ’minlash; d) FV da shaxsiy tarkibni himoya qilish chora-tadbirlarini o'tkazish. TTESI ning barcha binolari bir Yakkasaroy tum anida joylash g a n . B inolar g 'ish t va tem ir beton d an yasalgan . Institutda xavfli ishlab chiqarish avariyalari bo 'lm ayd i. Institut binosi suv ostida qoladigan hududda emas. K o ‘p yillik tajribadan shuni xulosa qilish m um kinki, institut yer qimirlashi va yon g‘in ostida qolish kabi baxtsiz h o d isa la r g a u ch ra sh i m u m k in . F V V n in g k o ‘p y illik kuzatuviga asosan , T oshk en t 8 ballik seysm ik hududda joylashgan. Eski binolar asosan y og ‘och konstruksiyalardan tuzilgan va shuning uchun yong‘in b o ‘lish ehtimoli k o ‘proq. Shundan kelib chiqqan holda, yong‘inning oldini olish uchun quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirish lozim: a) chordoq, o ‘tish joylari va yon g‘in kranlari oldini to ‘sib qo'ymaslik va doim o ozoda saqlash; b) doim iy ravishda y o n g ‘in signalizatsiyasini ishlatish. y o n g ‘in kranlari suv saqlagichlarda va y o n g ‘inga qarshi kurash vositalarining butunligini nazorat qilib borish; v) y o n g ‘in ta x ta la r in in g b u tlig i va o ‘t o ‘c h iru v ch i vositalarga (ognetushitel) maxsus suyuqlikni quyib, yangilab turishni nazorat qilish; g) o ‘t o ‘chirish guruhi shaxsiy tarkibini tuzish va ular bilan doimiy ravishda m ashg‘ulot o ‘tkazib turish; d) o ‘t o ‘chiruvchi gidrantlarni ishlashini ta’m inlash va atrofidagi y o ‘llami tozalab turish. Baxtsiz hodisa ro‘y berganda va FV paydo b o‘lganda quyidagi ishlarni bajarish kerak: 1. Y o n g‘in xavfi paydo b o ‘lganda: - FM boshlig‘iga xabar berish; - Dars va m ashg'ulotlarni to ‘xtatish; - A holini binodan evakuatsiya qilish; - Y o n g ‘inga qarshi guruh kuchlari bilan yong‘in chiqish xavfining oldini olish. 2. Y o n g ‘in b o ‘lganda: - 01 ga telefon qilish va yon g‘in komandasini chaqirish; - FM boshlig‘iga xabar berish; - Odam va qimmatbaho uskunalarni binodan evakuatsiya qilish; - Y o n g ‘in kom andasi yetib kelgunga qadar o ‘t o ‘chi- ruvchi guruh bilan yong‘inni o'chirish; - Jamoa tartibini saqlab turish guruhi bilan binodan olib chiqilgan mulkni q o ‘riqlash; - Y o n g‘in haqida Yakkasaroy rayoni FM Shtabi va Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligiga xabar berish. 3. Yer qimirlaganda: - E v a k u a tsiy a reja siga a so sa n ta rk ib iy tu z ilm a la r , odam lam i binodan tashqariga k o ‘chirish; - Jam oa tartibini saqlash guruhi kuchlari yordam ida binoni q o ‘riqlashni tashkil etish; - Yer qimirlashi tugagandan so ‘ng, noharbiy tuzilmalar va butun shaxsiy tarkib yordamida binoda qutqaruv ishlari olib boriladi; - S h ik a stla n g a n la rn i F M b o sh lig 'i b elg ilagan jo y g a yig‘adi va tibbiy yordam k o ‘rsatiladi, so ‘ngra, yaqinroqdagi tibbiy m uassasaga evakuatsiya qilinadi; - Y u z bergan ah vol h a q id a in stitu t FM b o s h lig ‘iga axb oro t beriladi, o ‘z n a vb a tid a FM b o sh lig ‘i esa Y a k k asaroy tum ani FM sh ta b ig a va O liy va 0 ‘rta m axsus ta’lim vazirligiga axborot beradi. Y u q o ri ta sh k ilo tla r bilan alo q a telefo n o rq a li, agar telefon tarm og‘i uzilgan, boshqa texnik vositalar b o ‘lmasa - aloqa choparlar orqali o ‘rnatiladi. FV komissiyalari bilan ham korlikda o ‘tkaziladigan ishlarni FM b o sh lig ‘i tash- killashtiradi. Yakkasaroy tumani FM shtabi, FM va harbiy tuzilmalar bilan hamkorlikda bajariladigan ishlarni institut FM shtabi tashkillashtiradi. 5.3. Inshoot, avariya, falokat va baxtsiz hodisalar ro‘y bergandagi ahvolni aniqlash Q utqaruv ish la r in i o 'tk a z ish FM sh ta b i to m o n id a n oldindan rejalashtiriladi va baxtsiz hodisalar ro‘y bergan taqdirda aniqlik kiritiladi. Institut FM ning boshlig'i vazifani tuzilma boshliqlariga yetkazadi va ulam ing harakati, kuzatishi va aloqani tashkil q ilad i. U la rn in g ish ja d v a lin i b elg ila y d i, ham m a tu zil- malarning FM boshlig'i tom onidan qo'yilgan vazifalam i bajarishini nazorat qiladi. Baxtsiz hodisa ro'y berganda vaziyatni aniqlab razvedka guruhini jo 'n a ta d i va tuzilm alarning qay tarzda harakat qilishlarini belgilaydi. O'z navbatida har bir tuzilma boshlig'i vazifa olgandan so'ng vaziyatni o'rganib, baho beradi va qo'l ostidagilarga topshiriq beradi. Tuzilma va bo'linm alam i boshqarish uchun FM boshlig'i boshqaruv punktini (BP) tashkil etadi. Aloqa uchun telefon, radio va harakat vositalarini o'm atadi. Joylarda ishni yaxshi tashkil etish m aqsadida har xil tuzilmalar o'rtasida odam lam i qutqarish bo'yicha mashqlar o'tkazadi. Birinchi navbatda bino va inshootlar razvedka qilinadi va ularning holati aniqlanadi. Binoning devori va boshqa xavfli to m o n la rig a eh tiy o tlik bilan y a q in lash ish kerak, chunki uning ba’zi bir qismlari tushib ketishi mumkin. Shikastlangan bino va inshootlam i ko'zdan kechirishda, dastlab, tashqi devorlarni, zinapoyalar m aydonlarini va bosilib turgan qismlar holatini aniqlash kerak. Binolarni pastki qavatlardan tekshirishni boshlash kerak, bunda osilib turgan konstruksiyalardan ehtiyot b o ‘lmoq darkor. Ichki xonalarni tekshirayotganda, dastlab, ichki yuk k o ‘ta ru v ch i d e v o r , u stu n va p o y d e v o r la r n in g h o la ti a n iq la n a d i. S o ‘ngra, ich k i v o d o p r o v o d ta r m o q la r i, kanalizatsiya, isitish tizilm asi, elektr va gaz tarm oqlari tekshiriladi. R a z v e d k a o 'tk a z ila y o tg a n vaq td a ja r o h a tla n g a n k is h ila m in g jo y i an iq la n ib , ularning o ld ig a b orish va binodan evakuatsiya qilish y o ‘llari aniqlanadi. 0 4 o ‘chirish zveno va tuzilmalari o ‘tni lokalizatsiya qilish va uni o ‘chirish bilan shug'ullanadi. Har qanday yong‘in uchqundan paydo b o ‘ladi va uni bir odam o ‘chirishi m um kin. Am m o, bir odam ning alangali yong‘inni o ‘t o ‘chirish asboblarisiz o ‘chirishi qiyin. Y on g‘inni o ‘chirish katta kuch, ko‘pchilik b o ‘lib harakat qilishni, m a’lum o ‘t o ‘chirish asbobi va texnikasini talab qiladi. D a s tla b k i o ‘t o ‘c h irish v o sita la r ig a su v , q um , o ‘t o ‘chirgich, asbestli yok i brezentli m ato, h a tto k i, daraxt shoxlari va kiyimlar kiradi. Y o n g ‘inga qarshi kurashning asosiy qoidasi, uni jadal yonayotgan joydan boshlash kerak. Aholi punktida yoki institutda yong‘in sodir b o ‘lganda, darhol telefon orqali y o n g ‘in kom andasiga xabar beriladi va so'ngra yon g‘inga qarshi kurashiladi. Benzin, kerosin, har xil organik yog‘lar va erituvchilami, ham da elektr simlarini suv bilan o ‘chirish m um kin emas. U lam i gazli o ‘t o ‘chirgichlar yoki qum bilan o ‘chirish kerak. Y on ayotgan elektr sim ini tarm oqdan uzib tashlagandan keyin o ‘chirish lozim. Y o n g ‘inlar kishi ruhiyatiga juda y om on t a ’sir qiladi. M a’lumki, uncha katta b o ‘lmagan yong‘inlarda ham kishilar sarosim aga tushib, yirik talofatga va jaroh atlarga duch k elad ila r. B u n d ay v a z iy a tla rd a o 'z in i tu tish n i b ilg a n kishigina, nafaqat o 'z jon in i, balki boshqalarga yordam ko'rsatib, k o 'p g in a qim m atbaho va m oddiy b o y lik la m i saqlab qolishi mumkin. 5.4. Qutqaruv ishlarini tashkil qilish va o'tkazish Bino ichida yong'in sodir bo'lganda tez harakat qilmoq kerak, chunki yuqori harorat asosiy xavf hisoblanib, hamma yoqni tutun bosishi va qurilish konstruksiyalari ag'anab ketishi mumkin. Tutun bosgan xona eshigini asta sekinlik bilan ochish kerak, aks holda ichkariga havo kirib, alangaga aylanib ketishi mumkin. Y onayotgan xonaga kirganda, agarda ichkarida odam bo'lsa, ulam i chaqirish kerak. Shuni yoddan chiqarmaslik lozim ki, bolalar qo'rqqanidan krovat tagiga, shkaf ichiga yashirinadilar va burchakka tiqilib oladilar. Y on g'indan zarar k o 'rg an k ish ilarga zudlik bilan birinchi yordam ko'rsatish zarur. Y o n g 'in p a y tid a k is h ila m in g k iy im i y o n ib k e tish i mumkin. Shunday hollar ham bo'ladiki, kiyimi yonayotgan kishilar qochishga harakat qilib chopadilar. Bunday hollarda kiyimi yonayotgan kishi ustiga palto yoki biron-bir m ato tashlanadi va shu orqali y on ayotgan jo y ga havo kelishi to'xtatiladi. Y er q im irla gan d a a h o li va tu zilm a la rg a d a stla b k i alomatlar sezilishi bilanoq xabar beriladi. Xabar berish uchun FM shtabidagi hamma aloqa vositalaridan foydalaniladi. Gaz, elektr va issiqlik tarmoqlari o'chiriladi. FM kuchlari va tuzilmalari tayyor holga keltirilib, ularga qutqaruv va tiklash ishlarini amalga oshirish uchun vazifa qo'yiladi. Jam oa tartibini saqlash guruhi yer qim irlashidan shi- k a stla n g a n jo y la r n i o 'r a b o lib , o 'g 'ir lik va sh u k ab i voqealam ing sodir bo'lishiga yo'l qo'ymaydi. H oli joylarda tib b iy yordam k o 'r sa tish punktlari tash kil etilib , ja ro- hatlanganlarga yordam ko'rsatiladi. Yer qimirlash paytida eng asosiy vazifalardan biri aholini oziq-ovqat, savdo mahsulotlari, dori-darmon va eng zarur narsalar bilan ta ’minlashdir. Yer qimirlagan hududlardagi qutqaruv ishlarini FM shtabi tashkillashtiradi. Buning uchun ular shu mintaqada joylashgan FM tuzilmalarini safarbar etadilar. Zilzila shikast yetkazganidan kelib chiqqan holda, m uhandislik ishlarining rejasi tuziladi. U larn in g tartibi quyidagicha bo'lishi mumkin: - ko'chalam i va o'tish joylarini qurilish va konstruksiya qoldiqlari chiqindilaridan tozalash; - b in o va in sh o o tla r tagid a qolib k etg an od am larn i chiqarib olish va ularga dastlabki tibbiy yordam ko'rsatish; - k o m m u n a l-en erg etik a tarm oq larid agi avariyalarn i tugatish; - bino va inshootlarning qulab tushishi mumkin bo'lgan konstruksion qismlarini tiklash, buning iloji bo'lm asa, buzib tashlash. S A V O L L A R 1. F uqaro h im o ya si r a h b a riy a ti k im lardan ib o ra t bo ‘la d i? 2. N o h a rb iy tu zilm a la r q a y s i la vo zim la rn i о ‘z ichiga o la d i? 3. F uqaro h im o ya si sh ta b i F V la rd a nim alarni a m a lg a osh ira d i? 4. F H kuchlarining z ilz ila so d ir bo 'Igandagi v a zifa la ri? 5. F H kuchlarning y o n g ‘in p a y tid a g i vazifalari? 6. F H kuchlarining F V d a q u tq a ru v ishlarini olib borish i? 7. F H kuchlarining ah o lin i e v a k u a ts iy a q ilish dagi v a zifa la ri? Tayanch iboralar F u q aro h im oyasi sh tab i, noh arb iy tuzilm alar, b osh q aru v p u n k ti, barqarorlik, qurilish m e’yor va qoidalari, korxonaning energiya ta ’m inoti, korxonaning suv ta ’m inoti, ko'chm a elektr stansiyalari. Y o n g 'in signalizatsiyasi. O 't o'chirish guruhi. E vakuatsiya. Shaxsiy tarkib. Qutqaruv ishlari. R azvedka guruhi. Fuqaro him oyasi tuzilmalari. Zaruriy narsalar bilan ta ’m inlash. F A V Q U L O D D A V A ZIY A TLA R D A XALQ X O ‘JALIK OBYEKTLARI ISH IN IN G B A R Q A R O R LIG IN I T A ’M IN L A SH 6.1. Barqarorlik haqida tushuncha va unga ta ’sir qiluvchi omillar Xalq xo'jaligi obyektlari ishining barqarorligi deganda, F V la m in g vayron qilu vch i t a ’siriga qarshi tura o lish , b elgilan gan n o m en k la tu ra va hajm da m a h su lo t ish lab ch iq a rish , ish ch i va x izm a tch ila rn in g h a y o tiy fa o liy a t xavfsizligini ta ’m inlash, ham da vayron b o'lgan taqdirda o'zini-o'zi qayta tiklay olishga moslashishi tushuniladi. Obyektning FV da barqarorligi tashkiliy, injener-texnik va boshqa tadbirlar majmuasini tadbiq etish orqali amalga o sh ir ila d i. Bu ta d b irla r d a s t a w a l, F V la r n in g v a yro n qiluvchi ta’siridan ishchi va xizm atchilarni him oyalashga qaratilishi kerak, ular qutqaruv va b oshq a k ech ik tirib bo'lm aydigan ishlarni tayyorlash va o'tk azish tadbirlari bilan uzviy bog'liqdir. Chunki odamlarsiz FV oqibatlarini to'liq yo'qotib bo'lm aydi, X X I ning barqaror ishlashini ham t a ’m inlash d argum on. B undan tashqari, ish ch i va xiz- Download 3.49 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|