£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Mezolit 

davri 

qurollari 

¾  O’q-yoy quroli (kamon va paykonlar). 

¾  tayoq uchiga o’tkir uchli nayzalar o’rnatilgan 

irg’ituvchi nayza qurollari. 

 

O’q-yoydan foydalanish insoniyat taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega 

bo’lib, ovchilikni insonlarning hayot manbaiga aylantirdi, ovdan keladigan 

daromad va zahiralar ko’payib borgan. O’q-yoy quroli odamning yolg’iz o’zi 

hayvonlarni ovlash, jamoadan ajralib hayot kechirishiga imkoniyat yaratadi. 

 

Odamlar o’simliklarning ildizlarini iste’mol qilishdan boshoqlarni, mazali 

mevalarni, iste’mol qilishga o’tadilar. Ular asta sekin it, sigir, qo’y, echki kabi 

hayvonlarni qo’lga o’rgatish, boshoqli o’simliklar urug’ini erga ekib o’stirish 

orqali don olish malakalariga ham ega bo’lib boradilar. 

Mezolit davriga oid mozorlarning tahlili odamlarda diniy e’tiqod 

shakllanayotganini, u dunyoga ishonganini ko’rsatadi. Machay qabristonida jasad 

chalqanchasiga yotqizilgani, ustiga qizil rang sepilib, atrofiga tosh taqinchoqlar 

terib qo’yilgani aniqlangan. Ko’hitong tog’idagi Zarautsoy qoyasidan (hozirgi 

Surxondaryo viloyati) topilgan suratlar esa tasviriy san’atning vujudga 

kelganligini ko’rsatadi. Qoyada yovvoyi hayvonlarni ov qilish manzarasi 

tasvirlangan. Bu manzarada yirik shoxli hayvonlar podasi orqasidan ovchilar o’z 

itlari bilan ketayotgani, ovchilar esa o’q-yoy bilan, poloxmon toshlar bilan 

qurollangani tasvirlangan. Boshqa bir qoyada ikki guruh ovchilar buqani o’rab 

olgani manzarasi tasvirlangan. Zarautsoy qoyalaridagi bu suratlar o’sha davr 

rassomlarining fikr doirasini, diniy tasavvurlarni tasviriy san’atda qanchalik 

darajada aks ettirilganliklari haqida fikr yuritishga asos beradi. 

Neolit davrida qurollar ishlash texnikasida tub  o’zgarish - inqilob sodir 

bo’ldi. Yangi tosh qurollari orqali silliqlash, pardozlash, parmalash  usullari 

ixtiro etildi. Tosh qurollari orasida tosh boltalar, ponalar, iskanalar, tosh teshalar 

paydo bo’ldi. Neolit davri «toshboltalar asri» ham deyiladi. 

Hunarmandchilikning sopol buyumlar yasash tarmog’i vujudga keladi. Shuning 

uchun bu davrni «sopol asri» ham deyishadi. 

Neolit davrida odamlar hayotida chorvachilik va dehqonchilik vujudga 

keladi va xo’jalikda asosiy o’rinni egallaydi. Urug’ jamoalari echki, qo’y va 

---

 

27

qoramollardan iborat qo’ra-qo’ra chorva mollariga, don-dun zahiralariga ega 

bo’ladilar.   

 

 Neolit 

davrida