£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Respublika huquqlarining cheklanishi  Mamlakatda totalitar tizimning qaror topishi, 

shubhasiz, milliy sovet respublikalari hayotiga ham daxl qilib, ularning butun inon - 

ixtiyorini Ittifoq davlati tasarrufiga bog’lab qo’ydi. Bu O’zbekiston timsolida ham yaqqol 

qo’zga tashlandi. Avvalo, respublika hokimiyati boshqaruvining hamma bo’g’inlari to’liq 

ravishda SSR itifoqi organlariga bo’ysundirildi. Shuningdek, bu erdagi yagona rahbar 

tashkilot - O’zbekiston kompartiyasi ham VKP(b) ning viloyat bo’limi maqomida faoliyat 

yuritardi. Binobarin, hukmron partiya va uning Markazqo’mi qabul qiladigan har qanday 

qaroru farmoyishlar, rahbariy ko’rsatmalar respublika partiya tashkilotlari tomonidan 

bajarilishi majburiy va shart edi.  

Respublikaning kasaba uyushmalari, yoshlar tashkiloti  (Komsomoli) va boshqa 

jamoat tashkilotlari ham Markazdagi shu xildagi tashkilotlarning aynan andozasi asosida 

tuzilgan bo’lib, ularga to’liq bo’ysungan holda faoliyat yuritardi. Shu bilan birlikda bu 

tashkilotlarning barchasi kompartiya etakchiligida, uning siyosiy - g’oyaviy ta’sirida 

bo’lib, o’z a’zolarining ongi, tafakkurini shu partiyaning mafkurasi, g’oyasi ruhida 

shakllantirib, tarbiyalab borishlari kerak edi. Negaki, mustabid tuzum sharoitida jamiyat 

a’zolarini boshqacha ruhda tarbiyalash to’g’risida gap bo’lishi mumkin emasdi.  

Stalincha ma’muriy – buyruqbozlik tizimi ko’zga ko’rinarli va ko’zga ko’rinmas 

ming xil qizil iplar bilan O’zbekistonni o’z domiga ilintirib, uning amaldagi rasmiy 

mustaqilligini yo’qqa chiqargan edi. Uning mahalliy rahbariyati respublikaning iqtisodiy, 

xo’jalik, madaniy- ma’naviy hayotiga oid biror bir masala, muammoni mustaqil hal 

etishga haqli, huquqli emas edi. Buning uchun avvalo Markazning roziligini olish talab 

etilardi. O’zbekiston mustaqilligining nechog’lik rasmiy, yuzaki mazmunda bo’lganligi 

fakti uning yuksak qonuniy hujjatlarida ham o’z aksini topgan edi. Jumladan, 

O’zbekistonnning 1937 yilda qabul qilingan Konstitutsiyasi ham mohiyat e’tibori bilan 

asosan 1936 yil 5 dekabrdan kuchga kirgan SSSR konstitutsiyasining aynan nusxasi edi. 

---

 

262

Unda respublikaning mustaqilligi, fuqarolarining huquqlari, erkinliklari madh etilmasin, 

biroq ular amaliyotda nechog’lik soxta, quruq safsatalar bo’lib chiqqanligi hammaga 

ayondir.