5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

2. Baxmetev usılı. B.A.Baxmetev bosaǵadaǵı tereńlikti anıqlaw ushın tómendegi postulattan paydalanǵan.
B.A.Baxmetev postulatı (1912-j.). Suw ótkizgish bosaǵasında salıstırma kesim energiyasınıń eń kishkene mánisine sáykes keliwshi tereńlik qarar tabadı, yaǵnıy:
h=h_k, (27.19)



27.3-súwret
B.A.Baxmetev postulatı (1912-j.). Suw ótkizgish bosaǵasında salıstırma kesim energiyasınıń eń kishkene mánisine sáykes keliwshi tereńlik qarar tabadı, yaǵnıy:
h=h_k, (27.19)
Baxmetev usılı boyınsha:
k=h_k/H₀, (27.20)
yamasa (27.20) ge h_k=(Q²/gB²)^1/3 ańlatpanı qoysaq:
k=1/H₀(Q²/gB²)^1/3=(Q²/H₀gB²)^1/3, (27.21)
(27.20) ańlatpanı esapqa alsaq:
k=2φ²/(1+2φ²), (27.22)
Ol jaǵdayda:
m=2[φ²/(1+2φ²)]^3/2, (27.23)
Baxmetev usılında φ=1,0 bolǵanda ǵana Belanje usılı sıyaqlı k=2/3 hám m=0,385 boladı.
3. Suw ótkizgishti esaplawdıń jańa usılları. Keyingi izertlewlerdiń kórsetiwi boyınsha Belanje hám Baxmetev postulatları tolıq haqıyqatqa tuwrı kelmeydi, sebebi:
h_k<2H₀/3, (27.24)
yaǵnıy suw ótkizgish bosaǵası ústindegi haqıyqıy kritikalıq tereńlik h_k Belanje esabı booyınsha anıqlanatuǵın tereńlik h tan kishkene. Bosaǵanıń kiriw bólegindegi qarsılıqtı kemeytiw ushın onıń qabırǵasına berilgen forma sıypaq bolǵanda ǵana tereńlik h kritikalıq tereńlik h_k ge jaqınlasadı.
Ilimpazlar ótkizgen tájiriybelerden sarıp koeffitsienti m niń mánisi c_B:H hám b:B₀ qatnaslar úlkenliklerine baylanıslı boladı eken, yaǵnıy basqasha aytqanda sarıp koeffitsienti aǵımnıń qısılıw dárejesine baylanıslı ekenligi belgili boldı.
Usı jaǵdaylardı esapqa alıp, biz tómende D.I.Kumin izertlewlerine tiykarlanǵan kómilmegen suw ótkizgishlerdi esaplaw usılı menen tanısamız.
1. Suw ótkizgishten asırılıp túsip atırǵan suw sarpın tómendegi formula menen anıqlaymız:
Q=εmb(2g)^1/2(H₀)^3/2, (27.25)
bunda ε-aǵımnıń qaptal tárepten qısılıw koeffitsienti:
ε=b_s/b, (27.26)
Qaptal tárepten qısılıw bolmaǵanda b=B₀ hám ε=1,0 dep qabıl etiledi. (19.43) formula quramındaǵı sarıp koeffitsienti tap usı jaǵday ushın qabıl etiledi.
2. Eger Ω_v>4(bH) bolsa, jaqınlasıw tezligin esapqa almastan sarıptı esaplaw formulasın tómendegishe jazıwǵa boladı [bunda Ω_v-aǵımnıń (в-в) kesimdegi háreket (janlı) maydanı]:
Q=εmb(2g)^1/2(H)^3/2, (27.27)
3. Bul formula boyınsha esaplaw izbe-iz jaqınlasıw usılında alıp barıladı. Qısılıw koeffitsienti ε=1,0 bolǵan jaǵday ushın sarıp koeffitsienti 27.1 hám 27.2-kestelerden qabıl etiledi.