5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

26.2. Úsh múyeshli suw ólshewshi ótkizgishler ushın suw sarpın esaplaw formulası


Suw ólshewshi suw ótkizgishler. Suw ólshewshi suw ótkizgishlerdiń tómendegi eki túri menen tanısamız:
1) úsh múyeshli suw ólshewshi ótkizgishler;
2) trapetsiya formasındaǵı suw ólshewshi ótkizgishler.
Hár eki túrdegi suw ótkizgishlerden suw sarıpların anıqlawda paydalanıladı.
26.1–súwretten kórinip turǵanday, úsh múyeshli suw ótkizgishten aǵıp ótiwshi suw sarpı  múyesh hám H naporǵa baylanıslı boladı. Bul jaǵday ushın suw sarpı Q dı esaplaw formulası tómendegishe boladı:
Q=m₀tg(/2)(2g)^1/2(H)^5/2, (26.9)

26.1-súwret

Kóp jaǵdaylarda ámeliyatta tuwrı múyeshli, yaǵnıy =90⁰ cuw ótkizgishlerden paydalanıladı. Bul túrdegi cuw ótkizgishti Tomson usınıs etkeni ushın onıń atı menen ataladı. Tomson tájiriybeler tiykarında =90⁰ hám H=(0,05÷0,25)m shártleri ushın tg(/2)=1 bolǵanda m₀=0,316 ekenligin anıqlaǵan. Ol jaǵdayda g=9,81m/c² ekenligin esapqa alıp (26.9) teńlemeni tómendegishe jazamız:

Q=1,4·H^5/2, (26.10)
(26.9) formuladan paydalanǵanda с_p≥0,2m hám ₀<0,5m/s bolıwına erisiw kerek boladı.


26.3. Trapetsiya formasındaǵı cuw ótkizgishler ushın suw sarpın esaplaw formulası

Bunday cuw ótkizgishlerdiń suw sarpı tómendegishe anıqlanadı (26.2-súwret):

Q=m(b₀+0,8tgφН)(2g)^1/2H^3/2, (26.11)

26.2-súwret

bul jerde b₀ - trapetsiya tómengi tiykarınıń enin ańlatadı.

Kóp jaǵdaylarda trapetsiya formasındaǵı cuw ótkizgishtiń CHipoletti túri qollanıladı. CHipoletti tájiriybeler tiykarında tgφ=0,25 (φ=14⁰) bolǵanda m=0,42 ekenligin anıqlaǵan. CHipoletti suw ótkizgishiniń suw sarpı tómendegi formula menen anıqlanadı:
Q=1,86 b₀H^3/2, (26.12)
Bunday cuw ótkizgishte suw ólshew ushın tómendegi shártler orınlanıwı kerek: b₀≥(3÷4)H; Н=(0,05÷1,0)m; ₀<0,5m/s.
Joqarıda kórip shıǵılǵan suw ótkizgishlerdiń Tomson hái CHipoletti túrlerinen laboratoriya yamasa dala izertlewlerinde paydalanıw úlken qolaylıq jaratadı.
Tayanısh sózler: suw ólsheytuǵın suw ótkizgishler, Tomson suw ótkizgishi, CHipoletti suw ótkizgishi.