8-mavzu: Mashina va apparatlarning xavfsiz ishlashini ta’minlash Reja

Blokirovka qurilmalari. Blokirovka qurilmalarining asosiy vazifalari 
mashina va dastgohlarning xavfli zonalariga odamning tushib qolib, jarohat 
olishiga xalaqit beradigan qurilma hisoblanadi. Blokirovka qurilmalarining ishlash 
jarayoni birinchidan odam tanasi qismlarini xavfli zonaga tushib qolishi yo‟liga 
g„ov bo„lsa, ikkinchidan, agar mabodo odam shu zonada ish bajarishi zarur bo„lsa, 
unda shu xonadagi xavfli vaziyatni vujudga keltiruvchi harakatlanuvchi yoki 
aylanuvchi qismlar harakatini to ishchi shu xonadan chiqib ketgunga qadar 
to„xtatib turadi. 
Bunday qurilmalar to„siq vositalarini o„rnatganda juda qo„l keladi. Masalan, 
aylanuvchi baraban atrofi to„siq bilan to„silgan bo„lsin. U holda blokirovka 
qurilmasi o„rnatilmagan bo„lsa, bunday to„siq vositalarini olib tashlab, xavfli 
zonaga kirib ish bajarish natijasida odam ushbu zonada jarohat olishi muqarrar 
bo„lib qoladi. Agar shu to„siq vositalarining ajraluvchi va ochiluvchi qismlariga 
blokirovka qurilmasini o„rnatsak, bu xavf o„z-o„zidan yo„qoladi. Chunki 
aylanuvchi yoki harakatlanuvchi qismni harakatga keltirayotgan elektr quvvatini 
mana shu ajraluvchi qismlar orqali o„tadigan qilib qo‟ysak, bu masala o„z-o„zidan 
yechiladi. Buning uchun ajraluvchi yoki ochiluvchi qism oralig„iga, ochilganda 
yoki ajralganda o„chib qolishni ta‟minlaydigan knopka qo„yish kifoya. Agar biz 
biror ish bilan bu to„siqni olib, ichkariga kirsak, baraban to„xtagan bo„ladi. To biz 
bu to„siqni yopib qo„ygunimizga qadar, bu barabanni harakatga keltirish 
imkoniyati yo‟q. 

---

Ishlash 
mohiyatiga 
asosan 
blokirovkalarni 
mexanikaga 
asoslanib 
ishlaydigan, elektr toki ta‟sirida harakatga keladigan, fotoelektr tizimi, radiatsiyali, 
gidravlikaga va pnevmatikaga asoslangan va bulardan ikkitasining qo„shilmasidan 
tashkil topgan turlari mavjud. 
Mexanik blokirovka bu mashinani ishga tushirish qurilmasi bilan uning 
muxofaza qopqog„i orasidagi uzviy bog„lanishga asoslangan bo„ladi.
Elektr toki ta‟sirida harakatga keladigan blokirovkalarni har qanday elektr 
tizimlarida va to„qimachilik texnologik jarayonlarida qo„llash imkoniyatlari 
mavjud. 
Fotoelektr xususiyatli blokirovka tizimining ishlashi yorug„lik nurining 
elektr yurituvchi kuch hosil qilishiga asoslangan.