Аҳоли турмуш даражаси статистикаси Услубий кўрсатмалар ва намунавий мисолларни ечиш

мисол. Мамлакат аҳолисининг пул даромадлари манбалари ҳақида қуйидаги маълумотлар берилган, (млрд. сўм ҳисобида):

Кўрсаткичлар	Базис давр	Ҳисобот даври
Пул даромадлари:
-тадбиркорлик фаолиятидан олинган даромад	1066,9	1285,5
-меҳнат ҳақи	5690,2	7092,9
-ижтимоий тўловлар	1253,4	1407,4
-хусусий мулкдан даромад	694,5	904,2
-бошқа даромадлар	195,5	240,0
Пул ҳаражатлари ва жамғармалар
-маҳсулот сотиб олиш ва хизматлар учун тўловларга	6147,2	7624,4
-мажбурий тўловлар ва турли бадаллар тўлашга	737,5	1000,9
-кўчмас мулк сотиб олишга	180,1	255,2
-молиявий активларни кўпайтиришга	1835,7	2049,5
Истеъмол баҳоси индекси, марта	1,120	1,117

Аниқланг:

1) жорий баҳоларда аҳолининг номинал ва иҳтиёридаги даромадларини;

2) аҳолини номинал ва иҳтиёрдаги пул даромадлари индексини;

3) аҳоли реал иҳтиёридаги пул даромадларини;

4) аҳоли реал иҳтиёридаги пул даромадлари индексини.
Ечиш:

1. Аҳолининг номинал пул даромадлари тенг:

базис даврда

ND₀ = 1066,9+5690,2+1253,4+694,5+195,5=8900,5 млрд. сўм,
жорий даврда

ND₁=1285,5+7092,9+1407,4+904,2+240,0=10930,0 млрд. сўм,
Аҳолининг иҳтиёридаги пул даромадлари тенг:

базис даврда

ID₀ = ND₀ – MT₀ =8900,5 – 737,5 = 8162,8 млрд. сўм,
жорий даврда

ID₁ = ND₁ – MT₁ = 10930,0 – 1000,9 = 9929,1 млрд. сўм.
2. Аҳоли номинал пул даромадлари индекси тенг:

10930,0:8900,5 =1,216 ёки 122,8 %.
Аҳоли иҳтиёридаги пул даромадлари индекси тенг,

9929,1 : 8162,8 = 1,216 ёки 121,6%.
Мамалкат аҳолисининг номинал пул даромадлари жорий йилда базис йилга нисбатан 22,8 фоизга, иҳтиёридаги пул даромадлари 21,6 фоизга ошган.
3. Аҳоли реал иҳтиёридаги пул даромадлари тенг:

базис давр

RID₀ = RD₀ : I_p = 8162,8 : 1,120 = 7288,2 млрд. сўм,
жорий давр

RID₁ = RD₁ : I_p = 9929,1 : 1,117 = 8889,1 млрд. сўм.
4. Аҳоли реал иҳтиёридаги пул даромадлари индекси тенг:

I_RID =RID₁ :RID₀ = 8889,1 : 7288,2 = 1,220 ёки 122,0%.
Мамлакат аҳолисининг реал иҳтиёрдаги пул даромадлари жорий даврда базис даврга нисбатан 22 фоизга ўсган.
2-мисол. Мамлакат аҳолисининг пул даромадлари манбалари ҳақида қуйидаги маълумотлар берилган, (млрд. сўм ҳисобида):

Пул даромадлари манбаи	Жамига нисбатан салмоғи, %
	Базис давр	Ҳисобот даври
Жами – пул даромадлари	100,0	100,0
Шу жумладан:
-тадбиркорлик фаолиятидан олинган даромад	12,0	11,7
-меҳнат ҳақи	63,9	64,9
-ижтимоий тўловлар	14,1	12,9
-хусусий мулкдан даромад	7,8	8,3
-бошқа даромадлар	2,2	2,2

Аниқланг:

1) мутлоқ таркибий силжишлар чизиқли коэффициентини;

2) мутлоқ таркибий силжишлар ўрта квадратик коэффициентини;

3) нисбий таркибий силжишлар ўрта квадратик коэффициентини;

4) К.Гатев ва А.Салаи интеграл коэффициентларини.

Ечиш: Коэффициентларни ҳисоблаш учун қуйидаги ишчи жадвални тузамиз:

Пул даромад-лари манбаи	Салмоғи, %		Хисобланган қийматлар
	Базис давр	Жорий давр
Тадбир-корлик фаолия-тидан олинган даромад	12,0	11,7	0,09	0,0075	144,0	136,89	23,7	0,0002
Меҳнат ҳақи	63,9	64,9	1,00	0,0156	4083,21	4212,01	128,8	0,0001
Ижтимо-ий тўлов-лар	14,1	12,9	1,44	0,1021	198,81	166,41	27,0	0,0020
хусусий мулкдан даромад	7,8	8,3	0,25	0,0321	60,84	68,89	16,1	0,0010
бошқа даромад-лар	2,2	2,2	-	-	4,84	4,84	4,4	-
Жами	100,0	100,0	2,78	0.1573	4491,70	4589,04	х	0,0033

1. 
   Мутлоқ таркибий силжиш чизиқли коэффициенти
   

.
Жорий даврда базис даврга нисбатан аҳоли пул даромадларининг айрим манбаларининг салмоғи 0,6 фоизга ўзгарган.
2. Мутлоқ таркиби силжишлар ўртача квадратик коэффициенти,
.
3. Нисбий таркибий силжишлар ўртача квадратик коэффициенти,
;
4. К.Гатаев коэффициенти,
;
5. А.Салаи коэффициенти,


Коэффициентларнинг ҳисобланган қийматлари базис ва жорий даврларда пул даромадлари манбаалари таркибидаги тафовутларни паст даражада эканлигини кўрсатади.