Azərbaycan memarliq və İNŞaat universiteti NƏQLİyyat fakultəsi

Şəkil 2. Oturacaqda sürücünün bədəninin ayrı-ayrı hissələrinin bir-biri ilə 
təşkil etdiyi bucaqlar 
1 – 18-25
o
; 2 – 85-100
o
; 3 – 95-120
o
; 4 – 65-95
o
; 5 – 15-35
o
; 6 – 80-110
o
; 7 – 170-
190
o
. 

İdarəetmə orqanları (İO) 
 
İdarəetmə orqanlarının təsnifatı müxtılif amillərə görə aparıla bilər. İlk öncə bu 
orqanlar əl və ayaqla idarə olumağından asılı olaraq təsnif olunur. Bundan başqa 
avtomobilin hərəkət sürətini, istiqamətini dəyişən və köməkçi qurğuları idarə etmə- 
sindən asılı olaraq onlar iki böyük qrupa bölünürlər: 
-hərəkət sürətini və istiqamətini dəyişən orqanlar; 
-hərəkət sürətini və istiqamətini dəyişməyən orqanlar. 
İstifadə tezliyindən asılı olaraq İO-rı sabit və epizodik (təsadüfi) istifadə olu- 
nan olurlar. Sabit İO-rı aşağıdakılardır: 
-sükan çarxı; 
-yanacaq verilişi pedalı. 
Epizodik istifadə olunan İO-rı isə aşağıdakılardır: 
-ilişmə muftası; 
41. 

---

-tormoz pedalı; 
-ötürmə qutusunun lingi; 
-dönmə göstəricisini qoşub-ayıran düymə; 
-səs siqnalı düyməsi; 
-əl tormozu lingi. 
Sürücünün hərəkət etmə sahəsi hüdudunda müxtəlif rahatlıq zonaların olmasını 
nəzərə alaraq, sabit istifadə edilən orqanlar optimal işçi zonada (1), epizodik istifa- 
də edilən orqanlar normal (2) və təsadüfi istifadə edilən orqanlar isə maksimal 
zonalarda (3) yerləşdirilir. Qeyd olunanları aşağıdakı şəkildən aydın görmək olar. 
İdarəetmə orqanlarının yerləşmə zonaları 
 
Sükan çarxı 
Sükan çarxının vəzifəsi sükan valı, sükan ötürməsi və sükan intiqalı vasitəsilə 
avtomobilin hərəkət istiqamətini dəyişməkdir. Sükan çarxına qoyulan erqonomik 
tələblər aşağıdakılardan ibarətdir: 
-döndərmə zamanı bir əl ilə təsir qüvvəsi 30-50N, iki əl ilə təsir qüvvəsi isə 
100-110N-dan çox olmamalıdır; 
-onun bucaq sürəti avtomobilin ixtiyari sürətində etibarlı idarə etməni təmin 
etməlidir.