Бюджет даромадларининг мазмун-моҳияти ва уларни шакллантириш принциплари


Download 1.57 Mb.
bet11/13
Sana20.06.2023
Hajmi1.57 Mb.
#1631168
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
17-БОБ. БЮДЖЕТ ДАРОМАДЛАРИ

4. Умумдавлат солиқлари
  • Умумдавлат солиқлари
  • Солиқ қонунчилигига мувофиқ ўрнатиладиган ва мамла-катнинг барча ҳудудларида ундириладиган солиқларга умум-давлат солиқлари дейилади
  • Уларнинг таркиби қуйидагилардан иборат
  • Қўшилган
  • қиймат солиғи
  • Корхоналарнинг даромади (фойдаси)дан олинадиган солиқ
  • Божхона божлари
  • Акцизлар
  • Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи
  • ва бошқалар
  • а) қўшилган қиймат солиғи
  • Қўшилган қиймат
  • корхона ишчи-ходимларига тўланадиган меҳнат ҳақи (аж-ратма тариқасида ҳисобланган суммалар билан биргаликда) ва ялпи фойданинг йиғиндиси
  • Қўшилган қиймат солиғи
  • Ижтимоий-иқтисодий моҳиятига кўра ишлаб чиқарилган маҳсулот, бажарилган иш ва кўрсатилган хизматнинг барча босқичларида яратилган қиймат ўсганининг бир қисмини маҳсулот (иш, хизмат)нинг реализация қилинишига мувофиқ равишда бюджетга олиниш шакли бўлиб ҳисобланади
  • У реализация қилинган маҳсулотлар (бажарилган ишлар, кўр-сатилган хизматлар) қиймати билан ишлаб чиқариш ва муо-мала харажатларининг таркибига киритилган моддий харажат-ларнинг қиймати ўртасидаги фарқ сифатида аниқланади.
  • Бу солиқ ёрдамида барча маҳсулот айланмаси эмас, балки қийматнинг ўсган қисми солиққа тортилади.
  • Қўшилган қиймат солиғи
  • ҳозирги давр солиқ тизимида энг муҳим солиқлардан бири бўлиб ҳисобланади
  • кейинги йилларда унинг ҳисобидан бюджет даромадларининг 25-30% ташкил топмоқда
  • фискаль нуқтаи назардан энг самарали солиқ ҳисобланади
  • уни жорий этувчи мамлакат бирданига жуда катта миқдордаги даро-мадни бюджетга олиш имконияга эга бўлади
  • баҳоларни шакллантирувчи омил ҳисобланади, унинг ўлчамига (миқдорига) мос равишда маҳсулотларнинг баҳоси автоматик равишда ортади
  • Қўшилган қиймат солиғининг
  • бошқа солиқларга нисбатан
  • а ф з а л л и к л а р и
  • оборот солиғига нисбатан са-маралироқ ҳисобланади. Чун-ки у товар айланмасининг барча босқичларини қамраб олади. Шунга мувофиқ со-лиққа тортиладиган база кен-гайиб, бюджетга тушумлар ортиши мумкин
  • солиққа тортишнинг нис-батан оддийроқ шакли-дир. Чунки бу солиқни тўловчилар учун мамла-катнинг бутун ҳудуди бў-йича ягона солиқ унди-риш механизми жорий этилган бўлади
  • тадбиркор даромадининг ўсишидан манфаатдорликни юқори даражага кўтаради. Чунки у автоматик равишда корхонанинг ишлаб чиқариш харажатлари солиққа торти-лишдан озод қилади
  • давлат учун ҳам устувор-лик касб этади. Чунки уни тўлашдан бош тор-тиш ёки бўйин товлаш анча мураккаб бўлиб, мо-лиявий интизом бузилиш ҳолатлари камаяди
  • алоҳида ишлаб чиқарувчи учун бу солиқнинг оғирлиги нисбатан кам. Чунки бунда солиққа тортишга бутун товар ай-ланмаси эмас, балки қиймат ўсувининг бир қисми жалб қи-линади ва унинг оғирлиги ишлаб чиқариш ва муомаланинг бутун занжири бўйлаб тақсимланади. Натижада бозор муно-сабатларининг барча иштирокчилари учун тенг ҳолат яратилишига эришилади
  • Қўшилган қиймат солиғини тўловчилар
  • Ҳақиқий
  • тўловчилар
  • ишлаб чиқарувчилар ва
  • савдо қилувчилар ҳисобланади
  • маҳсулотларни сотиб олувчилар, яъни аҳолининг кенг қатлами ҳисобланади
  • мулкчилик шаклидан қатъи назар, ишлаб чиқа-риш ва бошқа тижорий фаолиятни амалга оши-рувчи барча юридик шахслар (хорижий инвести-цияли корхоналар билан биргаликда)
  • мамлакат ҳудудида жойлашган ва мустақил ра-вишда маҳсулот (иш, хиз-мат)ларни реализация қи-лаётган якка (оилавий) тартибдаги барча хусусий корхоналар, уларнинг фи-лиаллари, бўлинмалари ва корхонанинг бошқа алоҳида шакллари
  • Қуйидагилар ҚҚ бўйича солиққа тортишдан озод қилиниши мумкин
  • корхонанинг устав фондига ўтказилган маблағлар
  • пул, валюта, банкнота ва қимматли қоғозлар муомаласи билан боғлиқ бўлган операциялар
  • квартира ҳақи
  • маданият ва санъат муассасаларининг хизматлари
  • ва бошқалар
  • Одатда, ҚҚСни тўлашнинг қуйидаги уч муддатлари белгиланиши мумкин
  • йирик корхона ва ташкилотлар солиқни уч муддатда (15, 25 ва кейинги ойнинг 5-кунларида) тўла-ши мумкин
  • унча катта бўлмаган ва кичик корхоналар – ҳар чоракда (ҳисобот чорагидан кейинги ойнинг 20-кунидан кечикма-ган ҳолда)
  • ўрта корхоналар – ҳар ойда бир марта (кейинги ойнинг 20-кунидан кечикмаган ҳолда)
  • Корхона ва ташкилотларнинг даромади (фойдаси)дан олинадиган солиқ
  • Корхоналарга тегишли бўлган даромад (фойда) ни солиққа тортишда солиқ имтиёзлари муҳим ижтимоий-иқтисодий аҳамият касб этади
  • Шу муносабат билан солиқни ҳисоблашда со-лиққа тортиладиган база қуйидаги суммаларга камайтирилади
  • ишлаб чиқариш мақсадларига мўлжалланган капитал қў-йилмаларни молиялаштиришга, худди шу мақсадлар учун олинган ва фойдаланилган банк кредитларини қайта-ришга (фоизларини ҳам қўш-ган ҳолда) йўналтирилган даромад (фойда)нинг суммасига
  • иқтисодиётнинг барча тар-моқлари корхоналари учун уй-жой қурилишини молия-лаштиришга йўналтирилган даромад (фойда)нинг суммасига
  • маҳаллий ўзини-ўзи бошқариш органлари томонидан тасдиқланган нормативларга мувофиқ равишда ижтимоий-маданий соҳа объектлари ва уй-жой фондини сақлашга йўнал-тирилган корхоналарнинг ҳақиқий харажатлари суммасига
  • хайрия фондларига бадаллар суммаси ва бошқаларга

Download 1.57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling