Ikki elning tanti

IBRAYIM YUSUPOV ÓMIRI HÁM DÓRETIWSHILIGI 
Allambergenova Zuxra Polat qızı 
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik
pedagogikalıq institutınıń Baslawısh
tálim fakultetiniń 3-kurs talabası,
Qaraqalpaqstan, Nókis. 
 
Annotaciya: Bul maqalada Ibrayım Yusupov shayırımızdıń ómiri hám 
dóretiwshiligi haqqında maǵlıwmatqa iye bolasız. ta`lim tarbiyaǵa baylanıslı 
jazǵan qosıqları, poemaların bilip alasız. Ibrayım Yusupov shayırımızdıń 
ómiri dawamında xalıqqaetken xizmetleri ushın alǵan húrmetli ataqları, 
ordenleri menen tanısasız. 
Gilt sózler: Ózbekstan qaharmanı, shayır, laureatı, mámleketlik, opera, 
libretto, qaraqalpaq hawazı, "Ámiwdárya" jurnalı, bas redaktor, ilimiy 
xizmetker, miynet qızıl bayraq, xalıqlar doslıǵı, "el-jurt húrmeti"ordeni, 
professor, dramaturgiya, poema. 
Kalit sózlar: Ózbekiston qahramoni, shoir, laureatı,mamlakatlik, opera, 
libretto, qoraqalpoq avozi, " Amiwdaryo" jurnali, bosh redaktor, ilimiy 
xizmatchi, mehnat qizil bayroq, xaliqlar do'stligi, " el-yurt hurmati" ordeni, 
professor, dramaturgiya, poema. 
Ключевые слова: Герой Узбекистана, поэт, лауреат, патриотизм, опера, 
либретто, каракалпакский голос, журнал «Амиударё», главный 
редактор, научный деятель, трудовое красное знамя, дружба народов, 
орден «Уважение к Родине», профессор, драматургия, поэма. 
Keywords: Hero of Uzbekistan, poet, laureate, patriotism, opera, libretto, 
Karakalpak voice, "Amiwdaryo" magazine, editor-in-chief, scientific worker, 
red flag of labor, friendship of peoples, order of "respect for the country", 
professor, dramaturgy, poem. 
Ibrayım Yusupov — qaraqalpaq ádebiyatınıń belgili wákili, Ózbekstan 
hám Qaraqalpaqstan xalıq shayırı, «Ózbekstan Qaharmanı», Berdaq atındaǵı 
mámleketlik sıylıqtıń laureatı. Sonday-aq proza, dramaturgiya tarawında 
qálem terbetken dramaturg, belgili awdarmashı. Shayır 1929-jılı 5-mayda 
Shımbay rayonında dúnyaǵa keledi. Shayır ádebiyat maydanına kirip kelgen 
dáslepki kúninen baslap-aq, qaraqalpaq ádebiyatınıń tazalıǵı, kórkemligi 
ushın miynet etti. Tınbay izleniwi hám óz ústinde qunt penen islewi 
nátiyjesinde onıń dóretiwshiligi kúnnen-kúnge gúllep rawajlandı. Ibrayım
Yusupov shayırımız haqqında Shınǵıs Aytmatov, Zulfiya hám taǵı basqa 
shayır jazıwshılar joqarı pikirler ayttı. Onıń «Baxıt lirikası», «Kún shıǵıs 
jolawshısına», «Oylar», «Jeti asırım», «Dala ármanları», «Zaman aǵımı», 

---

81 
«Kewil kewilden suw isher», «Tumaris hám basqa da poemaları» «Ǵarrı 
tuttaǵı gúz» hám taǵı basqa kitapları baspadan basılıp shıqtı. Qaraqalpaqstan 
Respublikasınıń Gimniniń sózin hám Ájiniyaz operasınıń librettosın jazdı. 
Tuwısqan xalıqlardıń kópshilik shayırlarınıń shıǵarmaların qaraqalpaq tiline 
awdarǵan. Ibrayım 81Yusupov Qaraqalpaqstan xalıq shayırı hám Ózbekstan 
xalıq shayırı ataqlarına iye. Qaraqalpaqstan Respublikasının’ Berdaq atındaǵı 
mámleketlik sıylıg’ına miyasar bolg’an. Milliy a’debiyatımız benen 
ma’deniyatımızdın’ 
rawajlanıwına 
qosqan 
úlesleri, 
g’a’rezsizlik 
ideologiyasın bekkemlewdegi xizmetleri ushın 2005-jılı Ibrayım Yusupov 
shayırımızǵa Ózbekstan Qaharmanı atag’ı berildi. 
XX ásir qaraqalpaq ádebiyatınıń ideya-tematikalıq, janrlıq hám 
kórkemlik jaqtan hár tárepleme bayıp, rawajlanıwına salmaqlı úles qosqan 
elimizdiń belgili shayırı Ibrayım Yusupov bolıp tabıladı. I.Yusupovtıń 
poeziyası Ózbekstan xalıq shayırı Zulfiya Israilovanıń sózi menen aytqanda: 
«Qaraqalpaq hawazı» bolip xalqımızdıń júreginen tereń orın aldı. Ishilik 
miynet onıń ómir jolınıń ajıralmas bólegi boldı. Ol ózi jasaǵan zamanda 
qanday jańalıqlar bolsa, olardı lirikalıq, liro-epikalıq, dramalıq hám prozalıq 
shıǵarmalarında keńnen sáwlelendirip keldi. Shayırdıń qaraqalpaq, ózbek, 
qırǵız, túrkmen, rus tillerinde qırqqa jaqın qosıqlar hám poemalar toplamları 
basılıp shıqtı. Onıń «Baxıt lirikası» (1955), «Kúnshıǵıs jılawshısına» (1959), 
«Oylar» (1960), «Jeti asırım» (1961), «Dala ármanları» (1966), «Zaman 
aǵımı» (1968), «Kewil-kewilden suw isher» (1971), «Tumaris hám basqa 
poemaları» (1974), «Yosh» (1977), «Dáwir samalları» (1982), «Alasatlı 
dúnya bul» (1987), «Duzlı samallar» (1988), «Kewildegi keń dúnya» (1989), 
«Úmit jaǵısı» (1990), «Begligińdi buzba sen» (1995), «Ómir, saǵan 
ashıqpan...» (1999), «Hár kimniń óz zamanı bar» (2004), «Tańlawlı 
shıǵarmalarınıń eki 81tomlıǵı» (1978, 1979, 1992) sıyaqlı poeziyalıq 
toplamları basılıp shıqtı. Gúrriń hám ocherkler jıynaǵı «Ǵàrrı tuttaǵı gúz» 
degen atama menen 1963-jılı arnawlı kitap bolıp basıldı. Ibrayım
Yusupovtıń ádebiyat, mádeniyat tarawında islegen ullı xizmetleri joqarı 
bahalanıp, «Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen mádeniyat xizmetkeri», 
«Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq shayırı» húrmetli ataqları berildi. Ol 
Berdaq atındaǵı mámleketlik sıylıqtıń, Hámid Álimjan atındaǵı jazıwshılar 
sıylıǵınıń laureatı boldı. «Miynet qızıl bayraq», «Xalıqlar doslıǵı», «El-jurt 
húrmeti» ordenlerine hám 1999-jılı «Húrmetli professor» dárejesin alıwǵa 
miyassar boldı. I. Yusupov Qaraqalpaqstan Respublikası Gimniniń avtorı, I. 
Yusupov dúnya xalıqları shayırlarınıń qosıqların qaraqalpaq tiline awdardı. 
Bul awdarmalar «Máńgi bulaqlar» (1985) degen atama menen basılıp shıqtı. 
Dramaturgiya janrına da salmaqlı úles qosıp «Qırq qız», «Ómirbek laqqı» 
dramaların jazdı. Qaraqalpaq saxnasında birinshi márte opera janrında 
«Ájiniyaz» librettosın jazǵan hám Ájiniyaz obrazın dóretken Ibrayım

---

82 
Yusupov boldı. Shayırdıń «Watan» dep atalǵan eń dáslepki qosıǵı 1946-jılı 
«Qızıl Qaraqalpaqstan» gazetasında basılıp shıqsa, eń dáslepki «Joldas 
muǵallim» poeması 1949-jılı pedagogikalıq instituttı pitkeretuǵın jılı 20 
jasında jarıq kóredi. Bul poema onı keń jámiyetshilikke talantlı jas shayır 
sıpatında tanıtıwǵà hám shayırlıq dep atalǵan mashaqatlı hám lázzetli kásipke 
baǵdarlawǵa sebepshi boldı. Birinshi qosıqlar jıynaǵı «Baxıt lirikası» 1955-
jılı basılıp shıqtı. Usı jıllardan baslap ullı talant iyesi 60 jılǵà shamalas 
ómirinde qosıq arqalı xalqımızdıń júregine jol tawıp, zamanlaslarınıń kewil-
kúyin, arzıw-ármanların, qayǵısı menen quwanıshın, keleshekke bolǵan 
umtılıwları menen joqarı adamgershilikli pazıyletlerin tınımsız jırlawǵa hasla 
jalıqpadı. Shayırdıń dáslepki jılları jazılǵan «Heshqashan», «Shıbıǵı sınsa 
shınardıń» lirikalıq qosıqlarınıń mazmunınan zamanımızdıń áhmiyetli 
máseleleriniń biri bolǵan paraxatshılıq, tınıshlıq temalarınıń sóz etilgenligin 
kóremiz. Shayırdıń «Awıl, awıl», «Tallı jaǵıstaǵı eske túsiriwler», «Tal 
bolıptı talları» h.t.b. poeziyalıq dóretpelerinde kindik qanı tamǵan tuwılǵan 
jerin jer jánneti dep biledi hám onı kúnshıǵıs jolawshısına tanıstırıwda «Tallı 
jaǵıs-tuwǵan mákànım, onda jurt tań qalǵanday ayrıqshalıq bar dep ayta 
almayman, biraq ol jaǵalawlar maǵan elege deyin jer jánneti 82sıyaqlı 
kórinedi» — dep jazadı hám usı pikirin óziniń «Tuwılǵàn jer» qosıǵında 
poetikalıq qatarlar menen sıpatlap beredi: Shayırdıń «Berdaqtıń duwtarı» 
hám «Sahra búlbúline» qosıqları klassikalıq ádebiyatımızdıń maqtanıshı 
bolǵan Berdaq shayırǵa arnap jazıladı hám ullı shayırdıń qol jetpes talantı 
maqtanısh sezimleri menen jırlanadı. Ibrayım Yusupov shayır atamız «Ayt 
sen, Ájiniyazdıń qosıqlarınan» qosıǵında ullı sóz zergeriniń táǵdiri hám 
qosıqları muhabbat hám ashıqlıq, ayralıq hám hijran azabınan dóretilgenligin, 
ásirese, shsyırdıń muhabbattı hám ana Watandı ulıǵlawdıń asqan sheberi 
bolǵanlıǵın maqtanısh sezimleri menen oǵada tásirli súwretleydi: 
Ayt sen, Ájiniyazdıń qosıqlarınan!(Úzindi) 
Ayt sen, Ájiniyazdıń qosıqlarınan! 
Jılasın yar ıshqı bawırın keskenler, 
Eńiresin elinen ayra túskenler, 
Ayt sen, Ájiniyazdıń qosıqlarınan! 
Shayırımızdıń «Seksewil» qosıǵında da shól daraǵı seksewil obrazı 
usınday sıpatlı belgileri menen ajıralıp turadı. Shayır usı janlı tábiyattıń 
ózgesheliginen xalqımızdıń mártlikke hám shıdamlılıqqa tili ómirin kóz 
aldımızǵa janlı elesletedi. Shayırımızdıń kópshilik lirikalıq qosıqlarında 
filosofiyalıq mazmunnıń kúshli bolǵanlıgı bayqaladı. Onıń «Kewil- kewilden 
suw isher» qosıǵında adam kewliniń oǵada názik ekenligi, hátteki, insandı 
qorshaǵan janlı hám jansız tábiyattıń da adam balası sıyaqlı biri ekinshisiniń 
izzet-húrmetine, mehrine, itibarına mútáj ekenligi óz ara salıstırılıp 
súwretlenip, juwmaq jasaladı: Shayırdıń «Tuwısqanlıq» qosıǵınıń ideya-

---

83 
tematikasında da qanı, janı, tili hám dini bir-birine jaqın bolıp qoymastan, 
tàriyx penen mádeniyatı hám úrp-ádet, dástúrleri de jaqın bolǵan xalıqlardıń 
tuwısqanlıq qatnasları joqarı ulıǵlanıp jırlanadı: «Aral elegiyaları» «Bul jer 
ele zor boladı», «Bazar jolında», «Korrupciya», «Begligińdi buzba sen», 
«Anemiya», «Tırnalar», «Alıs áwladlarǵa», «Boranlı keshte», «Bayıwlıǵa» 
«Súmelek qaynatqan jeńgeyge», «Korabller qoyımshılıǵındaǵı eles» hám taǵı 
basqa qosıqlarınıń ideya-tematikasında búgingi ekologiyalıq mashqalalar 
menen birge ekonomikalıq, jáne de, sociallıq máselelerdi de tereń túsingen 
lirikalıq qaharmannıń kewil-keshirmeleri menen jaqınnan tanısamız.
Aral elegiyaları.(úzindi) 
Suwı qumaytlanǵan bir ázim dárya,
Ruwxım arqalı aǵıp baradı. 
Demikken eń sońǵı balıqlar onda,
Eseńkirep qalash qaǵıp baradı. 
Shayır «Boranlı keshte» qosıǵında qıs ayınıń boranlı keshinde 
adamzattan mehir kútip kelgen janlı janıwarlarǵa qarsı islegen jawızlıq 
háreketleri ashınarlı jaǵdayda súwretlenedi. «Úmit jaǵısı» (1990) kitabına 
kirgen «Tırnalar» qosıǵında janlı tábiyattıń sulıw hám erke qusı tırnalardıń 
suwı qaytqan dáryası menen83teńizin taslap ketiwi shayırdı úlken táshwishke 
saladı hám shayır bul haqqındaǵı ruwxıy keshirmelerin monolog formasında 
jetkeredi. Qosıq sońında insan balasınıń qanday qıyın jaǵdayda qalsa da, tırna 
sıyaqlı tuwılǵan jeri menen ana Watanın taslap ketpesten, sadıq qalatuǵının 
kewil tuyǵılarınan ótkerip tereń uqtırmaqshı bîlàdı: Shayır «Bayıwlıǵa» 
qosıǵında da ekologiyalıq apatshılıqtıń sebebinen qulazıp qalǵan awıllardı, 
qutı qashqan tábiyattı, adamlar táǵdirin salıstırmalı usılda sáwlelendiredi. 
«Korabller qoyımshılıǵındaǵı eles» qosıǵında da, búgingi kúni bar baylıǵınan 
ayırılıp, qutı qashıp ashınarlı jaǵdayǵa túsken teńizdiń qulazıǵan kelbeti dál 
súwretlengenligin kóremiz: Zamanı menen teń ayaq qosıp jasaǵan shayırdıń 
«Jańa ásirge», «Túrk ulısına», «Prezident», «Mustaqıllıq maydanınan 
ótkende» hám taǵı basqa qosıqlarında jańa ásirdi hám ǵárezsiz zamandı úlken 
quwanısh penen kútip alǵan talant iyesiniń hawazı sezilip turadı. Házirgi 
dáwir qaraqalpaq ádebiyatında epikalıq janrdıń rawajlanıwında Ibrayım
Yusupovtıń «Joldas muǵallim», «Eski fontan ertegi» «Akaciya gúllegen 
jerde», «Aktrisanıń ıǵbalı», «Gilemshi hayal haqqında haqıyqatlıq», «Dala 
ármanları», «Tumaris», «Qaraqalpaq haqqında sóz» «Búlbúl uyası», «Máńgi 
bulaq», «Watan topıraǵı», «Mámelek oy», «Poseydonnıń ǵázebi» sıyaqlı 
birneshe poemaları ayrıqsha orın tutadı. Shayırdıń «Tumaris» (1970) poeması 
tariyxıy temada jazılǵan shıǵarma. Onıń qaharmanları tariyxta bilgen 
adamlar. Poemada áyyemgi massagetler patshası Tumaristiń mártlikke tolı 
ómirin ashıwda xalıq arasında júrgen ańız-ápsanalar menen birge áyyemgi 
grek tariyxshısı Geredottıń «Tariyx» kitabında jazılǵan tariyxıy ápsanalıq 

---

84 
materiallardan sheberlik penen paydalanadı. Poemanıń juwmaǵında Tumaris 
massagetler aldında barǵan antın orınlap, óz jawı Qayqısıraw menen bolǵan 
sawashta jeńiske erisedi hám onı óltirip, tirisinde qanǵa tiymeǵen kózlerin 
qan tolı maska saladı hám óz urısına juwmaq jasaydı. Ibrayım Yusupov 
dramaturgiya tarawında xalıq dástanı tiykarında Ámet Shamuratov tárepinen 
jazılǵan «Qırq qız» pyesasın 1965-jılı qayta islep tamashagóylerge sawǵa 
etti. Sonday-aq, shayır xalıq awızeki dóretpelerine súyenip «Ómirbek laqqı» 
(1971) hám «Ájiniyaz» operasınıń librottosın (1973) dóretti. Ibrayım
Yusupovtıń «Ájiniyaz» operasınıń librettosı (1973) házirgi dáwirdegi 
dramaturgiya tarawın janrlıq formalar menen bayıtqan hám onıń avtorın 
84sheber dramaturg sıpatında tanıtqan eń jaqsı dramalıq shıǵarması boldı. 
Bul libretto negizinde kompozitor Nájmatdin Muxammeddinov birinshi 
qaraqalpaq operasın dóretti hám bul opera 1987-jılı teatr saxnasında qoyıldı.
Ibrayım Yusupov hár qıylı tarawlarda xızmet etiwine qaramastan 
dóretiwshilik miynet onıń ómir jolınıń ajıralmas bólegi boldı. Shayırdıń 
dáslepki shıǵarmaları 1946-jıldan baslap járiyalana baslasa, birinshi poeması 
«Joldas muǵallim» 1949-jılı jarıq kórdi, al «Baxıt lirikası» degen tuńǵısh 
qosıqlar toplamı 1955-jılı basılıp shıqtı. Sońınan «Kúnshıǵıs jolawshısına» 
(1959), «Oylar» (1960), «Jeti asırım» (1961), «Ǵarrı tuttaǵı gúz» (1963), 
«Dala ármanları» (1966), «Zaman aǵımı», «Tumaris hám basqa poemalar» 
(1968), «Kewil kewilden suw isher» (1971), «Tumaris hám basqalar» (1974), 
«Dala orfeyi» (1975), «Yosh» (1977), «Shıǵarmalarınıń eki tomlıǵı» (1978 
— 1979), «Dáwir samalları» (1982), «Alasatlı dúnya bul» (1987), «Duzlı 
samallar» (1988), «Kewildegi keń dúnya» (1989), «Úmit jaǵısı» (1990), 
«Tańlawlı shıǵarmalarınıń eki tomlıǵı» I — II tom (1992), «Begligińdi buzba 
sen» (1995), «Búlbúl uyası» (1997), «Ómir, saǵan ashıqpan» 84(1999), 
«Hárkimniń óz zamanı bar» (2004) qosıqlar toplamları hám poemaları jarıq 
kórip, qaraqalpaq poeziyasın bayıttı.Ibrayım Yusupovtıń dóretpeleri kóp ǵana 
xalıqlar tillerine awdarıldı. Rus tilinde «Песни горного рушья» (1960), 
«Меридианы сердца» (1966), «Глаза ящерицы» (1973), «Стихи»(1976), 
«Степной орфей» (1975), «Розы и полын» (1980), «Звон стремени» 
(1981), «Стремлюсь всей душой» (1986), ózbek tilinde «Buloqlar 
qaynaydi» (1960), «Oltin qirǵoq» (1962), «Sahro orzulari» (1967), «Sho‘l 
to‘rǵayi» (1972), «Raxmat senga, zamonim» (1979), «Qora tol» (1988), 
qırǵız tilinde «Tala qıyaldarı» toplamları jarıq kórse, ayırım shıǵarmaları 
basqa da tillerge awdarılıp basıldı. Ibrayım Yusupov dúnya ádebiyatı 
klassikleriniń shıǵarmaların qaraqalpaq tiline awdarmashı retinde de belgili 
boldı. Shayır Pushkin, Lermentov, Geyne, Bayron, Shevshenko, Hafız, Omar 
Hayyam, Nawayı, Maqtımqulı, Hamza, Vurǵın, Ǵ. Ǵulam, H. Álimjan, 
Zulfiya, R. Ǵamzatov hám taǵı basqa da sóz zergerleriniń klassikalıq 
shıǵarmaların qaraqalpaq tiline awdarıp, oqıwshı qáwimine inám etti. 

---

85 
Shayırdıń birneshe lirikalıq qosıqlarına kompozitorlarımız namalar jazıp, 
qosıqshılarımız súyip atqaratuǵın qosıqlarına aylanǵan.
Shayır Qaraqalpaqstan Respublikası gimniniń avtorı. Ibrayım Yusupov 
tek shayır bolıp qalmastan «Ǵarrı tuttaǵı gúz» prozalıq toplamı arqalı bul 
tarawda da shıǵarma dóretiwdiń sheber úlgisin kórsete aldı. Ásirese «Seydan 
ǵarrınıń gewishi» gúrrińi qaraqalpaq ádebiyatında usı janrdaǵı eń kórnekli 
shıǵarmalardıń biri bolıp qaldı.Dramaturgiya tarawında ol Á. Shamuratov 
penen birge qaraqalpaq qaharmanlıq dástanı tiykarında «Qırq qız» muzıkalı 
dramasın jazdı. Avtordıń «Aktrisanıń ıǵbalı» liro-dramalıq poeması, 
«Ómirbek laqqı» komediyası, «Ájiniyaz» operasınıń librettosı, «Máńgi 
bulaq» (ápsanawiy-fantastikalıq poema) qaraqalpaq dramaturgiyasınıń 
jetiskenliklerinen bolıp tabıladı. Sonday-aq, poeziya ıqlasbentleri ushın 
shayırdıń tańlamalı shıǵarmalarınıń I, II, III tomları (2018) jarıq kórdi. I — II 
tomda shayırdıń qosıqları kirgizilgen bolsa, III tomda qosıqları menen birge 
ayırım poemaları da orın alǵan.Juwmaqlap aytqanda, 85Ibrayım Yusupov 
shayırımız 1949-jılı Qaraqalpaq mámleketlik pedagogikalıq institutın 
tamamlap, usı institutta oqıtıwshı bolıp islep qaladı. 1961—1962-jılları 
«Ámiwdárya» jurnalınıń bas redaktorı, 1962—1965-jılları Nájim 
Dáwqaraev atındaǵı tàriyx, til hám ádebiyat institutında ilimiy xizmetker, 
bólim baslıǵı, 1965—1980-jılları Qaraqalpaqstan jazıwshılar awqamınıń 
baslıǵı, 1980—1985-jılları «Erkin Qaraqalpaqstan» gazetasınıń bas redaktorı, 
bunnan keyingi jıllarda Respublikalıq paraxatshılıqtı qorǵaw qorınıń, 
Respublikalıq ruwxıy hám aǵartıwshılıq orayınıń baslıǵı wazıypalarında 
isledi. Ibrayım Yusupov 1956-jıldan baslap Jazıwshılar awqamınıń aǵzası 
bolǵan. Ibrayım Yusupov poeziyasında intellektual kamalat tapqan shayır 
sıpatında kózge túsedi. İbrayım Yusupov Berdaq shayır tuwılǵannan son' júz 
jıldan keyin dúnyaǵa keldi. Berdaq óziniń ataqlı bir qosıǵında: 
Jigit bolsań arıslanday tuwılǵan. 
Udayına xizmet etkil xalıq ushın. 
Ibrayım Yusupov bir jaǵınan alg'anda sawlatlı shayır bolıp tabıladı. 
Shayırımız túrli tarawlarda xizmet etiwine qaramastan, dóretiwshilik miynet 
onıń ómir jolınıń ajıralmas bólegi boldı. Ol ózi jasaǵan zamanda qanday 
jańalıqlar bolsa, olardı lirikalıq, liro-epikalıq, dramalıq hám prozalıq 
shıǵarmalarında keńnen sáwlelendirip keldi. Shayırdıń qaraqalpaq, ózbek, 
qırǵız, túrkmen, rus tillerinde qırqqa jaqın qosıqlar hám poemalar toplamları 
basılıp shıqtı. Shayırımız ómiri dawamında tınbay qálem terbetip, qosıq hám 
poemaların bizge miyras etip qaldırǵan. 
Paydalanǵan ádebiyatlar dizimi: 
1. Ibrayım Yusupov "Tańlamalı shıǵarmaları I tom", Nókis, "Bilim", 2018. 
2. Ibrayım Yusupov "Tańlamalı shıǵarmaları II tom", Nókis, "Bilim", 2018. 
3.Ziyo.uz.com. 

---

86