Ikki elning tanti

IBROYIM YUSUPOV SHE‘RIYATI TAHLILI 
 
Oqila Ahmadjonova 
Farg‘ona davlat universiteti o‘qituvchisi 
Odina Yusupova 
Farg‘ona davlat universiteti talabasi 
 
Annotatsiya 
Maqolada qoraqalpoq shoiri Ibroyim Yusupovning badiiy matnda so‘z 
qo‘llash mahorati va yozuvchi uslubi qator she‘rlari misolida tahlil qilingan.
Kalit so‘zlar: so‘z, uslub, mahorat, xalq, ustoz, ijod maktabi, mahorat. 
Аннотация 
В статье анализируются навыки использования слова в 
художественном тексте Каракалпакского поэта Ибраима Юсупова и 
стиль писателя на примере ряда стихотворений. 
Ключевые слова: слово, стиль, мастерство, народ, мастер, школа 
творчества, мастерство. 

---

75 
Annotation 
The article analyzes the skills of using the word in the literary text of 
the Karakalpak poet Ibraim Yusupov and the writer's style using the example 
of a number of poems. 
Keywords: word, style, skill, people, master, School of creativity, skill. 
Badiiy asar yaratilar ekan, ijodkor borliqqa bo’lgan munosabatini so’z 
orqali ifoda etadi. Ilohiy kitoblarda aytilishicha so’z, dunyodagi barcha 
narsalarning asosidir. So’z inson va uning his-tuyg’ularini to’la ifodalab bera 
oladigan qudratga egadir. Har bir badiiy so’z rost va ravon bo’lmog’i uchun u 
eng avvalo, yurakka daxldor, uning qatlamlariga, ko’ngil hislarining 
tebranmalarga munosib va muvofiq bo’lmog’i lozim.
Ikki xalqning yuragidan joy olgan, o’zbek-u qoraqalpoqni bir 
yong’oqning ikki mag’izidek yaxlit bilgan shoir Ibroyim Yusupov chin 
ma’noda yurt muhabbati bilan ijod qilgan shoirdir. 
Shoirning ta’kidlashicha unga Alisher Navoiy, Umar Hayyom, 
Nizomiy, Sa’diy Hofiz, Maxtumquli va Abay ustozlik qilgan, ularning ijod 
maktabi ta’sirida shoirlik mahorati shakllangan. Ibroyim Yusupov 
she’rlaridan birida buni quyidagicha ta’riflaydi: 
Sahro gullarini, sochay poyingga 
Navoiyni suygan qoraqalpoq bo’lib 
Ibroyim der: ulug’ ruhing oldida 
Bosh egayin shogirding Berdaq bo’lib. 
Ko’rinadiki, shoir o’zbekning buyuk shoiri Alisher Navoiy ijodini 
o’rganadi, uni sevib o’qiydi. Buyuk ijodkor oldida bosh egib, unga shogird 
bo’lishni istaydi. Buyuk ustozlar ijodi o’qib-o’rgangan, shakllangan ijodkor 
o’zi ham bir qancha she’rlar yozdi. Ibroyim Yusupovning ijod namunalaridan 
“Baxt lirikasi”, “O’ylar”, “Yetti na’vo”, “Ko’ngil, ko’ngildan suv ichar ”, “ 
Umr senga oshiqman”, “Buloqlar qaynaydi”, “Rahmat senga, zamonam”
kabi she’riy to’plamlari har ikki xalqning ko’ngil tubidan munosib o’rin 
egalladi.
Dog’istonlik mashhur shoir Rasul Hamzatov Ibroyim Yusupovni
“qalblarni davolovchi shoir ”, “ Navoiy va Maxtumquli bilan bir qatorda 
turk tilli xalqlar she’riyatining bashoratchisi”
4
sifatida e’tirof etadi. 
Haqiqatdan ham, Ibroyim Yusupov ijoda davomida badiiy so’zlarni shunday 
mahorat bilan qo’lladiki, ushbu so’zlar yordamida bir qancha qalblardan o’rin 
oldi va “qalblarni davolovchi shoir” e’tirofini oqladi. 
Shoirning “Yaxshi odamlar” nomli she’rida: 
Yaxshi odamlarga yo’liqqan kuning, 
Uyqung shirin bo’lar, vaqting chog’ bo’lar 
Ko’ngling ko’tarilib, ko’ksing, tog’ bo’lar 
4
https://yuz.uz/uz/news/ibroyim-yusupovni-anglamay-turib

---

76 
Yaxshi odamlarga yo’liqqan kuning. 
vaqt va chog’, ko’ksing va tog’ so’zlarini shoir mohiyatan bir-biriga
uyg’unlashgan holda berilgan. “Vaqting chog’ bo’lar”, “ko’ksing tog’ 
bo’lar” birikmalari ham mazmun-mohiyat xursandchilik va mamnunlikni
ifodalaydi. Ikki satrda ham bir xil ma’no mujassam. Shunday, bir ma’noni 
ikki xil chizgilar orqali namoyon qilish shoirning yuksak so’z mahorati 
egasi ekanligidan dalolat beradi. Shoir bu she’rini tomomlar ekan yaxshi 
odamlar dunyo tirgagi ekanligini, ular bilan yuz ko’rishmoq baxt ekanligini
qayta va qayta takrorlaydi. 
Yaxshi odamlardir dunyo tirgagi, 
Sen zinhor ulardan burma yuzingni 
Adolat tug’idir, ular yuragi 
Ularga boqib sen terga o’zingni, 
Ular-la har kun yuz ko’rishmoq baxtdir 
O’zing tushib, ko’ksing yayrab ketajak 
Ishdadir, yo’ldadir, quvonch – g’amdadir 
Ular mushkulingni oson etajak. 
Shoir til orqali adabiyotni, adabiyot orqali tilni boyitdi, xalq 
dunyoqarashini kengaytirib, qalblarga go’zallik, mehr-muhabbat urug’larini 
qadadi. Ibroyim Yusupov she’riyatida tasvir tiniqligi, aniqligi va 
betakrorligi bilan o’ziga xosdir. 
Shoirning 1988-yil chop etilgan, “Qora tol” she’riy to’plamidan o’rin 
olgan “Qizingiz go’zal bo’lsin, shoira bo’lsin ” nomli ijod mahsulida ham, 
avvalgilaridek so’zlar orasida mustahkamlik mujassam. 
Oppoq oy to’lg’onib, tug’ulmasdan kun, 
Eng yorug’ yulduzlar iqboli gulgun 
Aytmish, shivirlashib bari ushbu tun, 
Bugun sahar chog’i shodlikka to’lsin 
Vaqt yetib temirchi uyida bugun 
Qiz tug’ulib, oti Zulfiya bo’lsin. 
ushbu satrlarda qo’llangan lisoniy biriklardan eng e’tiborli va birlamchi 
ma’no yuklatilgan birliklar, ya’ni e’tibor tortuvchi so’zlar “temirchi” va
“Zulfiya” iboralaridir. Shoir ta’riflagan bu mo’jazgina uyda, temirchi 
oilasida go’zal qiz farzand dunyoga kelishini xohlaydi. Uni Zulfiya deb 
nomlaydi. Shunda savol tug’ulishi tabiiy. Nega qizning ismi aynan Zulfiya?
U qiz nega aynan temirchi oilasida tug’iladi? Qizning ismi Nodira, Lola 
bo’lsa bo’lmaydimi? Oilasi savdogar yoki ziyoli oila bo’lsa-chi? Bu kabi 
savollarning javobi oddiy. Shoir qo’llari qadoqdan chiqmaydigan, boshi 
mehnatdan uzulmaydigan bir oilada Zulfiyaxonimdek nur yuzli, go’zal, 
shoira qizaloqni dunyoga kelishini madh etadi. Shu qiz orqali bu xonadon 

---

77 
ma’naviyat va she’riyat gulshaniga aylanishini chin dildan istaydi va unga 
so’z vositasida erishadi. 
Xulosa qilib aytganda, Ibroyim Yusupov va uning she’riyati o’zining 
keng mavzu doirasi bilan o‘zbek va qoraqalpoq xalqining ko’ngliga manzur 
bo’lgan ijodkorlardandir.