М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

n
— c h o ‘km aning ez ilu v c h a n lik k o ‘rsatk ich i 
{n/f).
A gar filtriovchi qavat h a m m a v aq t ifloslanib tu rish in i e ’tib o rg a 
olsak, u h o ld a hisoblash fo rm u la la rig a tu rii k o e ffitsiy e n tla rn i 
kiritishga to ‘g‘ri keladi; bunday koeffitsiyentlar tajriba aso sid a a n iq ­
lanadi: ularning qiym ati faqat suspenziya ko ‘rinishiga bogMiq boMib, 
tajriba sharoitiga bogMiq emas.
P ish iq z a rra c h a la ri k o llo id h o ld a b o 'lg a n ta q d ir d a f iltr s ik l­
n in g filtrla n ish d av o m i q u y id a g i fo rm u la b ila n h is o b la n is h i 
m u m k in :

---

H J { A ) a
’
b u n d a
f ( A) = {h/t)b{ai>i)
(b u n d ag i 
h /t
— n a p o rn in g kam ayish 
te m p i, 
a \n b —
k o llo id m o d d alarn in g pishiqligini tavsiflovchi 
filtrlash param etrlari; 
/0
— to z a flltrlovchidagi gidravlik og‘ish;:jc — 
filtrlan u v ch i qavat q ah n lig i. 
Hpr
— chegara napor.
B u ho lda filtrlanish chegam naporiga yetm asdan avval (tozalash 
u c h u n ) t o ‘xtatiladi.
A m a liy o td a k o ‘p in c h a hisoblash fo rm u la la rid a n fo y d a la - 
nilm aydi, chunki h a m m a om illarn i e ’tiborga olish — ju d a m ushkul 
ish. S h u sababdan suvni m a ’Ium konsentratsiyadagi suspenziya 
z a rra c h a ia rid a n ta la b e tilg a n darajad a to zala sh u c h u n tavsiya 
qilingan tezliklar qiym atiga h a m d a filtrlash vaqtlga m uvofiq ravishda 
Ish yuritiladi.
H a jm iy filtrlash n in g y a n a b ir turi 
mikrofiltrlash
d cb ataladi; 
u n d a filtrlovchi m aterial sifatid a diam etri 5 m km d an kichik z a rra ­
c h a la rn i h am o ‘tk a z m a y d ig a n sintetik m en ib ra n alard a n foyda­
laniladi.
S u v d a n m u allaq v a (k o a g u la tsiy a d an keyin) k o llo id z a r­
ra c h a la r chiqarilib b o ‘lg ach , suvni erigan h o latd a m avjud b o ‘lgan 
m olekula yoki ionlar shaklidagi qo'shim chalardan tozalashga o'tiladi. 
B u m aq sad u c h u n m e m b ra n scparatsiya, sorbslya va ion alm ash - 
tirish usullari q o 'lla n ila d i.
X. 6. M c n ib ra n scparatsiya
M em b ra n scp a ratsiy a u c h u n yarim o‘tkazgich m em b ra n alar 
ishlatiladi.
Y a rim o H k a z ^ c h m e m b ra n a la r. K o 'p ch llik h o llard a y arlm - 
o ‘tkaz.gich sifatida o ‘zi orqali suvni va kichik o ‘lcham li eritm a holati­
d a g i z a rra c h a la rn i b o sim o stid a o ‘tkazish xossasiga ega b o ‘lgan, 
lekin k atta o ‘lcham li m o d d alarn i o'tkazm aydlgan sinletik polim er- 
la rd a n foydalaniladi. M e m b ra n scparatsiya —- u ltrafiltratsiy a h am
teskari osm os nom li ikki tu rg a boMinadi. Ultrafiltratsiya yordam ida

---

t/y
40
36
32
28
24
20
16
12
S
■
J_
L
■
t
■
J
A
■
g
bj_
ft
r f
'o
ß j
- 
^
2
y
b2
t
Ú
J
f i
1
^
p
p*
m
■
10 20 30 40 50 60 70 SO 90 ¡00 
V=V-Vo
26- rasm.
Polarizat.sion 
konsentratsiyasi
s u v d a n m o le k u la r m assasi 
10— 100 kg m ol boMgan m od­
da ajratib olinadi, teskari osmos 
(uning ikkinchi n om i giper- 
filtratsiya) boMib, uning yordami 
bilan suvning b ir m ol massasi 
b ir n e c h a y uz g ra m m bilan 
oMchanadigan aralashib qolgan 
m oddalardan o zo d qiladi.
S huni aytib o ‘tish kerak­
ki, filtrlanish n atijasida e rit­
m an in g kim yoviy tarkibi o ‘z- 
g a r m a y d i, le k in m e n ib ra n
separatsiya esa eritm a tarkibini 
o ‘zg artiradi, b u ho lat m odda­
ning kim yoviy potensialini o ‘z g a rtirish d a o ‘z aksini topadi.
E ritm a m em b ran a orqali o ‘tgan ld a m em b ran an in g ikki to m o n i 
orasida konsentratsiyalar farqi yuzaga chiqadi. Eritm adagi aralashgan 
m o d d alarn in g m em b rana orqali o ‘tish ig a xalal bcrish m aq.sadida 
filtrlanuvchi suyuqlikka bosim ko'rsatish kerak. Eritm aga bcriladigan 
bu bosim eritm aning