Materialshunoslik indd

9.5-rasm.Keramikaning strukturasi.
Keramik materiallar turlari. Hozirgi zamon keramikasi, farfor, 
keramik plitalari, qurilish va olovbardosh g‘ishtlar loydan yasaladi. 
Pishirilgach, material kristallik fazadan (asosan silikat fazasidan) 
tashkil topgan va amorf faza asosida bog‘langan (kremniy dioksidi 
(SiO
2
) bo‘ladi.
Keramik mahsulotlarning mustahkamligi ularning buzilishidagi 
uyushqoqligi va ulardagi mikro darzlarning o‘lchami bilan aniqlanadi. 
Hozirda yuqori puхta, yuqori zich keramik materiallar texnikada katta 
rol o‘ynamoqda. Bunday materiallarning buzilishidagi uyushqoqligi­
ni kattaligi ularni metallar, kermetlar hatto olmoslar bilan raqobat-
lashish imkonini beradi (9.4, 9.5­jadvallar), ayniqsa kesgich asbob­
larni yasashda, press­formalarda, meditsina implantatlarida va dviga-
tel detallarini ishlab chiqarishda ko‘p ishlatiladi.
Yuqori samarador keramik materiallar turlari.
9.4­jadval
Keramika
Tarkibi
Ishlatish joyi 
Aluminiy oksidi
Al
2
O
3
Keskich asbobi, pressforma, yuqori 
zichlikdagi ishqalanishga turg‘un mate-
riallar, podshipniklar, meditsina implan-
titorlari, dvigatel detallari, bronyalar
Karbid, kremniy 
nitridi
SiC, Si
3
N
4
Siolonlar
Si
2
AlON
3
Kubikli sirkoniy 
oksidi
Z
2
O
2
+5% mos 
MgO
q

---

127
Tabiiy keramik materiallar turlari
9.5-jadval
Keramika
tipi tarkibi
Ishlatilish joyi
Ohak (tromor)
Asosan CaCO
3
Fundamental va imoratlar 
konstruksiyalari
Qum
Asosan SiO
2
Granit 
Aluminiy silikat 
Keramik materiallarni bolt, zaklepka, payvandlash bilan bir-
lashtirib bo‘lmaydi. Bu materiallarni diffuzion va glazur bilan bir-
lashtiriladi. Diffuzion bog‘lashda detallar bir­biriga jips qisib­bosib 
qizdiriladi. Birlashish pishirish jarayonidagi jarayon tariqasida o‘tadi. 
Bu usul bilan har хil tarkibli materiallarni ham birlashtirish mum-
kin. Glauzer bilan yelimlashda detal yuzalari oson eriydigan shisha 
(oyna) bilan qoplanib bir­biriga jips qisib shisha erish haroratigacha 
qizdiriladi.
Keramik materiallar kimyoviy tarkibiga qarab quyidagi turlarga 
bo‘linadi – oksidli, karbidli, nitridli, silitsidli va h.k.