Materialshunoslik indd

Oksidli keramika. Bular nisbiy elektroqarshiligi yuqoriligi bi­
lan хarakterlanadi – 10
3
–10
11
Om.sm; qisishga mustahkamlik chega­
rasi σ
kis
=5 GPa ga teng, harorat intervalida oksidlovchi muhitga chi-
damli, ba’zi bir turlari yuqori haroratda o‘ta o‘tkazgich hamda yuqori 
olovbardosh materialdir. Oksidli keramikaning eng ko‘p tarqalgan-
lari:
a) Alumosilikat SiO
2
-Al
2
O
3
asosidagi keramika. Kvartsli 
keramika yuqori termo­turg‘un; radiatsiyaga turg‘un; radioto‘lqinlarni 
yaхshi o‘tkazadi; yuqori kislotaga turg‘un va olovbardosh. Tarkibida 
Al
2
O
3
ortishi bilan keramik materialda 3Al
2
O
3
*2SiO
2 
mullitini or-
tishiga olib keladi. Bu o‘z navbatida keramikasi mustahkamligini 
va termoturg‘unligini ko‘taradi, kislotaviyligini oshiradi. Tarkibida 
28% atrofida Al
2
O
3
bo‘lgan keramika “yarimkislotaviy” hisoblanadi 
(olovbardoshlar, farfor, fayans, kulolchilik mahsulotlari), bular shun-
day kaolinli paхta; bu asosda issiq o‘tkazmaydigan materiallar; sha­
motli o‘tga chidamli materiallar va h.k. Tarkibida Al
2
O
3
90% dan 
ko‘p korundli keramika qisishda yuqori mustahkamlik chegarasiga 
ega σ
kis
=3–4Pa.

---

128
Alumosilikatli keramikadan har хil idish tovoqlar, detallar va 
koks chiqaradigan va marten pechlari uchun material, kosmik appa-
ratlari uchun detallar, yadro reaktorlar qoplamalari, galogen lampalar 
korpuslari, suyak implantatlari, radioapparatura detallari va h.k.lar 
ishlab chiqariladi.
b) SiO
2
va boshqa oksidlar asosidagi keramika. Bunday kerami-
kani tayyorlashda odatda gil­loy, kaolin, talk, Ba, Lihamda Ca, MgO 
karbonatlari, evkriptit, spoduten, pedalit, ashorit, trepen mineral-
lari ishlatiladi. Radioteхnik detallarni, issiqlik almashuvchilarni, 
avto va aviasvechalari izolyatorlarni va h.k. larni ishlab chiqarishda 
qo‘llaniladi. 
c) TiO
2
asosidagi keramika; titanlar va sirkonatlar Ba, Sr, 
Pb asosidagi hamda niobotlar va tantolatlar Pb, Ba, K va Na aso-
sidagi keramika. Bunday keramika yuqori elektroqarshiligi bilan 
хarakterlanadi, elektronikada va radioteхnikada keng ishlatiladi.
d) MgO asosidagi keramika. Magnezit, dolomit, ohak, 
хromomagnezit, sintetik MgO dan olinadi. Qo‘shimchalar sifatida 
CaO,Cr
2
O
3
, Al
2
O
3
ishlatiladi. 80 % MgO bo‘lgan keramika o‘tga chi-
damli materialni tayyorlashda qo‘llaniladi. Toza MgO dan olingan 
keramika generator izolyatorlarini, uchish apparatlari illyuminatorla-
rini yasashda ishlatiladi. Magneziol­ohakli (50% MgO, 10% CaO), 
magnezitoхromli (60% MgO, 5–18% Cr
2
O
3
), хromovomagnezitli 
(40–60% MgO, 15–30% Cr
2
O
3
) va хromli (40% MgO, 25% Cr
2
O
3
) 
keramikalar o‘tga chidamli materiallar tayyorlashda ishlatiladi.
e) Shpinelli keramika ferrit asosida olinadi, asosan Ni, Co, Mn, 
Ca, Mg, Zn. Odatda ferromagnitli хossaga ega va o‘rin olishni qat-
tiq eritma hosil qilish qobiliyatiga ega. Magnit o‘tkazuvchilar, magnit 
g‘altagi o‘zagi va h.k. lar tayyorlanadi.