Mavzu: nasilchilik ishida chatishtishish va duragaylashning qo‘lanishi reja

Qon singdirish chatishtirish. Qon singdirish chatishtirish – bir zotni ikkinchi zot bilan tubdan yaxshilash maqsadida qo’llaniladi. Ayniqsa talabga javob bermaydigan mahalliy zotni asta – sekin madaniy zavod zotiga aylantirish uchun qo’llaniladi. Ba’zi hollarda qon singdirish usuli yangi zot yaratishga olib keladi. Bu usul dastlab qo‘ychilikda o’rta asrlarning oxirida dag’al junli qo‘ylarni, mayin junli qo‘ylarga aylantirish maqsadida qo’llaniladi. Bu chatishitrishda mahalliy zot yaxshilanuvchi, madaniy zot yaxshilovchi deb ataladi. Bir zotni ikkinchi zot bilan yaxshilash, ikki zot o’rtasida duragaylar olish, so’ngra duragaylarni bir necha bo’ginda yaxshilovchi zot erkak hayvonlari bilan juftlash asosida amalga oshiriladi.
Qon singdirish va poda sifatini yaxshilash chatishtirayotgan zotlarning bir – biridan irsiy xususiyatlarning farq qilishga, duragaylarni tarbiyalash sharoitiga, tanlash juftlashning darajasiga bog’likdir. Agar chatishtirilayotgan zotlar bir – biriga o’xshashroq bo’lsalar, tarbiyalash sharoiti yaxshi bo’lsa, hamda tanlash va juftlash yaxshi olib borilsa qon singdirish tez amalga oshishi mumkin.
Qon singdirish muvaffaqiyatli chorvachilik texnikasi darajasiga, kishilarning qobiliyati, hamda hayvonlarni maxsuldorligi darajasining xarakteriga bog’lik. XIX asrda maxalliy dag’al junli qo‘ylar bilan chatishtirilib, maqsadga muvofiq jun beruvchi qo‘ylar olish uchun 12 -15 bug’in davomida chatishtirish talab qilingan bo’lsa, hozir 4 – 5 bug’in chatishtirish yetarlidir. Qoramolchilik, yilqichilik va cho‘chqachilikda qon singdirish 3 – 4 bug’inda tugatilishi mumkin.

1- jadval
Olatov qoramol zotini yaratishda qon singdirish chatishtirishi natijalari
/A.S.Vsyakiy bo’yicha /

Sigirlarning genotiplari	305 kunlik sog’im, kg	Sutni yog‘i, %	Tirik vazni , kg
Shvits zoti Qirgiz qoramoli Duragaylar: I bug’in II bug’in III bug’in Olatov zoti	5248 1135 2754 4106 5179 4975	3,71 4,18 4,11 3,77 3,72 3,80	566 339 454 562 565 595

Olatov zotida qirgiz qoramoliga nisbatan sut maxsuldorligi 4 marta, tirik vazni 1,7 marta oshgan, sutning yog‘liligi 0,38% ga kamaygan. O‘zbekistonda uzoq yillar davomida maxalliy zebusimon qormolarni qizil cho‘l, shvits va qora – ola bilan qon singdirish – chatishtirish usuli bilan yaxshilangan.