Menejment va statistika

3.1. Asosiy vositalarni tavsiflovchi ko‘rsatkichlar

Korxonalar asosiy vositalarining holati va foydalanish samaradorligini o‘rganishda ko‘pgina ko‘rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. Bu ko‘rsatkichlar tizimini 3 guruhga :

- asosiy vositalar holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar;

- asosiy vositalar bilan ta’minlanganlikni ifodalovchi ko‘rsatkichlar;

- asosiy vositalardan foydalanish samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlarga bo‘lish mumkin.

Asosiy vositalar holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar o‘z navbatida quyidagi ko‘rsatkichlar bilan ifodalanadi.

- asosiy vositalarning umumiy mablag‘lardagi hissasi;

- asosiy vositalar faol qismining asosiy vositalarning umumiy summasidagi ulushi;

- asosiy vositalar eskirish koeffitsienti;

- asosiy vositalar yangilanish koeffitsienti;

- asosiy vositalarning yaroqlilik koeffitsienti;

- asosiy vositalarning hisobdan chiqarilish koeffitsienti.

Korxonaning asosiy vositalar bilan ta’minlanganligini quyidagi ko‘rsatkichlar bilan ifodalash mumkin:

- korxonaning fond bilan qurollanganlik darajasi;

- faoliyat natijalarining fondlardagi sig‘imi;

- korxona o‘z mablag‘larining asosiy vositalar bilan

ta’minlanganligi;

- korxona xodimlarining (ishchilarning) texnika bilan

ta’minlanganligi va boshqa ko‘rsatkichlar.

Korxonaning asosiy vositalardan samarali foydalanishni quyidagi ko‘rsatkichlar bilan ifodalash mumkin.

- asosiy vositalarning qaytimi ya’ni har bir so‘m asosiy

vositalarga qancha mahsulot ishlab chiqarilganligi;

- asosiy vositalarning daromadliligi;

- asosiy vositalarning rentabelligi (foydaliligi).

Korxonaning asosiy vositalarini o‘rganishda buxgalteriya hisobi va hisoboti, biznes- reja, statistik hisobot ma’lumotlari, hamda audit. soliq idoralari, tekshiruv ma’lumotlari, inventarizatsiya natijalaridan foydalaniladi. ayniqsa buxgalteriya hisoboti ma’lumotlaridan: shakl № 1 “Buxgalteriya balansi”, shakl № 2 “Moliyaviy natijalar to‘g‘risida hisobot”, juda zarur hisoblanadi.

Asosiy vositalarni ifodalovchi ko‘rsatkichlarga ta’sir qiluvchi omillarni hisoblashda analitik hisob ma’lumotlaridan ham foydalanish lozim.

Korxona asosiy vositalarini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimini qo‘yidagi sxemada³ berilgan.