Мўътадил иқлимли шимолий кенглик ўсимликлари

6.Гелофитлар ботқоқлик ўсимликлари бўлиб, уларнинг куртаклари сув остида жойлашган, 
вегетатив органлари сувдан кўтарилиб туради. 
7.Гидрофитлар гулли ўсимликлар бўлиб, куртаклари сув остида, вегетатив новдалари эса 
сувда жойлашган. К.Раункиер таснифида ҳаѐт шаклларининг иқлим билан ўзаро 
боғлиқлигини тушунтиришга ҳаракат қилади ва Ер шарининг турли зона ва районлари учун 
биологик спектр тузиб чиқади. Биологик спектр маълум бир ҳудуддаги ўрганилаѐтган 
ўсимликлар жамоаларидаги ҳаѐт шаклларининг фоиз нисбатларидир. 
3- жадвал 
Ер шарининг турли зоналаридаги ўсимликлар қопламининг 
биологик спектрлари 
 
Текширилган турларнинг умумий сонига нисбатан 
Мамлакатлар ва 
 
 
% ҳисобида 
 
вилоятлар 
фанеро- 
хамефит- 
гемикрип- криптофит- терофит- 
 
фитлар 
лар 
тофитлап 
лар 
лар 
Тропик зона: 
Сейшел ороллари 
61 
6 
12 
5 
16 
Ливия чўллари 
12 
21 
20 
5 
42 
Ўртача иқлимли 
зона: 
Дания 
7 
3 
50 
22 
18 
Кострома вилояти 
7 
4 
51 
20 
18 
Польша 
8 
4 
54 
15 
19 
Арктик зона: 
Шпицберген 
1 
22 
60 
15 
2 
Ўсимликларнинг ҳаѐт шаклларини таснифлашда Раункиер усулидан ташқари 
эколого-морфологик таснифлаш ҳам ҳозирги кунда кенг тарқалган. Эколого-морфологик 
таснифлаш мезонлари қуйидагилар ҳисобланади: 
1. Дарахтсимон ўсимликлар; улар дарахтлар, буталар ва бутачаларга бўлинади. 
2. Ўтсимон ўсимликлар; кўп йиллик, икки йиллик, 
3. Бир йиллик ўтларга ажралади. 
4. Чала дарахтсимон ўсимликлар, яъни оралиқ гуруҳни ташкил этиб, бунга чала бута 
ва чала бутачалар киради. 
Юқоридаги мезонларнинг кейинги бўлиниши ўсимликларнинг ҳар хил белгиларига 
асосланган. Масалан, новданинг ўсиш характерига ва йўналишига кўра (тик ўсувчи, ѐйилиб 
ўсувчи, ўрмалаб ўсувчи, дарахтлар, буталар ва ўт ўсимликлар: дарахтсимон ва ўтсимон 
лианалар), озиқланиш усулига кўра (автотроф, симбиотроф ва чала паразит, паразит, 
ҳашаротхўр ўсимликлар, ер остки органларига қараб илдизпояли, тугунакли, пиѐз6бошли, 

---

25 
каудексли, кўп йиллик ўт ўсимликлар, бутачалар кабилар). Ҳайвонот дунѐсида ҳаѐт 
шаклларини таснифлашда ташқи муҳитнинг умумий хусусиятларидан ташқари айни шу 
муҳитдаги ҳаракатланиш имкониятлари ҳамда озуқанинг характери муҳим аҳамиятга эга. 
Рус экологларидан Д.Н.Кашкаров таснифлашга кўра ҳайвонларнинг қуйидаги ҳаѐт 
шаклларини ажратади: