Muhandislik geologik tadqiqotlar

0
= 4,3 P. Bu holat tugallanmagan quduqlarning sarfi Dyupyui 
formulasi yordamida Parker interpretatsiyasi bilan hisoblashga sharoit
tug’diradi. Quduq o’z suvining
Q= 1,36К
f

r
R
h
H
lg
lg
2
2
0


(17.2) 
hajmini maksimal debitda berishi uchun yondosh quduqlar ta’sir radiusining ikki 
oraligidan kam bulmagan masofada joylashtirilishi kerak. 
Zovurlar (ariqchalar). Bular grunt suvlarini sathini pasaytirish uchun 
qilinadigan maxsus inshootlardir. Ular drenajlar sistemasiga kiradi. Ariqchalar 
tugallangan va tugallanmagan bo’lishi, ularga suv oqimi ikki tomondan kelganda 
sarf quyidagicha aniqlanadi: 
Q = Кf
R
h
H
l
2
2


(17.3), 
agar oqim bir tomonda bo’lsa, 
Q = К
f

R
h
H
l
2
2
2


(17.4) 

---

145 
bo’ladi, bu yerda: Q – suv miqdori, m
3
/sut; K
f
– fil’trlanish koeffitsienti, m/sut; l – 
ariqchalar uzunligi, m; H – grunt suvining qalinligi, m; h – ariqcha ichidagi suv 
ustuni balandligi, m; R – ta’sir radiusi, m. Tugallanmagan ariqcha suv sarfi, 
tugallangan ariqchanikidan kam bo’ladi: 
Q
t.m.а.=
 Q
t..а.
H
t
(17.5) 
Bu yerda: Q
t.m.а. –
tugallanmagan ariqcha suv sarfi; Q
t
.
a
– tugallangan
ariqcha suv sarfi; t – ariqchaning pastki qismidan toki normal sathigacha bo’lgan 
oraliq; N – grunt suvi qalinligi.
Drenaj zovurlar ochik va yopiq bo’lishi mumkin 
(17.3-rasm). 
17.3-rasm.Gorizontal drenlar: a-ochiq zovur, b-yopiq zovur; 1-zovur trubasi; 
 2- filtlovchi material; 3-filtrlovchi materialni saqlovchi gilli grunt qatlam 
Ochiq zovurlar (transheyalar) ko’pincha ariqchalar deb ataladi. 
Ular yuzaroq (chuqurligi 2,5 m dan kichik bo’lsa), yopiqlari esa chuqurroq 
bo’ladi va ulardan, ko’pincha, shahar hududlarida foydalaniladi.Transheyadan 
quyilgan trubalar orqali suv chiqariladi. Drenajli ariqchalar foydali teritoriyani 
quritgan hisoblanadiki, ariqchalar orasidagi masofa 2R dan kam bo’lgan 
taqdirdagina, ya’ni egri chiziqlar voronkalari o’zaro kesishgan sharoitdagina sodir 
bo’ladi. 

---

146