O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «oliy matematika» kafedrasi
Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi
- 7-mavzu. Suyuqliklar. Qattiq jismlar
- 7.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi
- O‘quv faoliyati natijalari
- Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi Faoliyat bosqichlari Faoliyati mazmuni o‘qituvchi talaba
- Mustaqil ish topshiriqlari
- 7.2. Amaliy mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi
- Amaliy mashg‘ulotning texnologik haritasi Faoliyat bosqichlari Faoliyatning mazmuni O‘qituvchi Talaba
- Guruhlarda ishlashni baholash
- Talabalarni bilimlarini faollashtirish uchun savollar
- Kichik guruhlarda ishlash qoidasi
- 8-mavzu. Elektr maydon vakuumda. Elektr maydonida
Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi Faoliyat bosqichlari Faoliyati mazmuni o‘qituvchi talaba 1-bosqich Kirish (10 minut) 1.1. Ekranga mavzuni tuzilmaviy mantiqiy chizmasini chiqaradi (1-ilova), bugungi mavzuning o‘quv kursidagi o‘rnini belgilaydi. 1.2. Oldingi mashg‘ulot haqidagi natijalarini eslatadi. 1.3. O‘quv mashg‘ulotining maqsadi va o‘quv faoliyatining natijalarini aytadi. Eshitadilar, o‘rganadilar, yozib oladilar 2-bosqich Asosiy (60 minut) 2.1. Tezkor-so‘rov texnikasidan foydalanib, o‘tilgan mavzu eslatiladi va talabalar faollashtiriladi: - jismlarning fizik holatini qaysi usullar o‘rganadilar? - termodinamik usul tabiatni qaysi qonuniga asoslangan? - molekulyar nuqtai nazardan termodinamika, shuningdek, makroskopik fizikaning ixtiyoriy boshqa bo‘limida – bosim, zichlik, temperatura qanday ma’noga ega? - makroskopik sistemaning tabiatini boshqaruvchi statistik yoki ehtimollik qonunlarini asosini nima tashkil etadi? - talabalarga mustaqil ishlash uchun tezkor- so‘rov o‘tkaziladi (4-slayd). 2.2. Mavzuning mazmunini, mohiyatini shakllantirish va takomillashtirish uchun umumiy tushuncha beradi (5-slayd). 2.3. Faollashtirish maqsadida talabalarni 2 guruhga bo‘lib, yuqoridagilar asosida topshiriqlar beriladi va shu asosida esse yozish topshiriladi (6-slayd). «Delfi» texnikasi asosida amalga oshiriladi (7-slayd) 2.4. Yakuniy xulosa qilishga talabalarni yo‘naltiradi. Javoblarni sharhlaydi, aniqlik kiritadi, to‘g‘rilaydi. Savol-javobga faol qatnashadilar Yozib oladilar Yozib oladilar Eshitadilar 3-bosqich Yakuniy (10-minut) 3.1. Mavzuni umumlashtirib xulosa qiladi, faol qatnashgan talabalar faoliyatini tahlil qiladi.. 3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq beradi: o‘tilgan mavzu bo‘yicha BBB jadvalini to‘ldirib kelish (8-slayd). Eshitadilar 1-ilova (7.1) Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi 113 2-ilova (7.2) 1-slayd ТЕРМОДИ НАМИКА Вазифаси Термодинамик система Термодинамик жараён Макроскопик олат параметрлари ҳ Ўзгартириш усуллари P-V диаграмма Айланма жараён Термодинам ик системани ички энергияси Исси лик машина қ Исси лик двигателлари қ озирги кунинг энг асосий вазифалари Ҳ Иш бажариш Исси лик алмашинуви қ Термодинамиканинг фундаментал онунлари қ 114 d в с V P 2 1 a b S 1-Rasm. P-V diagrammada aylanma jarayoni 2-slayd Q 1 4 3 2 1 V 3 V 2 V 4 V 1 V 1 V P 2-Rasm. Karno sikli 3-slayd A=Q 1 -Q 2 Иш Q 2 Q 1 Т 1 температурали исситкич Т 2 температурали совиткич Ишчи модда 3-Rasm. Issiqlik dvigateli (mashina)ni tarkibiy qismlari 4-slayd 115 5-slayd 6-slayd 1-guruhga topshiriq 116 Tezkor-so‘rov • Termodinamika nimani o‘rganadi? • Termodinamik jarayon deb nimaga aytiladi? • Termodinamik sistema nimadan tashkil topgan? • Jismlarni ichik energiyasi nimani ifodalaydi? • Termodinamikani birinchi qonunini qaysi jarayonlar uchun qo‘llash mumkin? Umumiy tushunchalar Aylanma jarayon – sistema qator holatlarni o‘tish natijasida o‘zining dastlabki holatiga qaytadigan jarayon. Issiqlik – materiya harakatini shakli; jismlar o‘rtasidagi issiqlik almashinish jarayonining energetik ifodasi. Ichki energiya – jismning faqat ichki holatiga bog‘liq bo‘lgan energiya. Karno sikli – navbatma-navbat o‘zaro almashinib turuvchi ikki izotermik jarayon va ikki adiabatik jarayondan iborat qaytar aylanma issiqlik jarayoni. Termodinamika (yunoncha termo – issiqlik, dynamics - kuch) – termodinamik muvozanat holatida turgan makroskopik tizimlarning umumiy xossalari va bu holatlar orasidagi o‘tish jarayonlari to‘g‘risidagi fan. Entropiya – (yunoncha entropia – aylanish, o‘zgarish) – har qanday termodinamik tizimning holat funksiyalaridan biri. 2-guruhga topshiriq 7-slayd Delfi texnikasi Fikrlarning baholar yig‘indisi javdali Дельфи техникаси. Эссени энг яхши вариантини жамоада ба олаш ва танлаш ҳ имконини беради. Гуру нинг ар бир иштирокчиси ҳ ҳ му имлик даражаси бўйича таклиф ҳ этилган алътернативани та симлайди (1- қ жуда му им, Н-тача му им) шу билан ҳ ҳ бирга натижа «ДМ» аторига ёзилади қ Альтернативларнинг ар бири ҳ ма буллик, самарадорлик, тежамлилик қ даражаси ёки бош а кўрсаткич бўйича қ 10 баллик тизимга мувофи ба оланади қ ҳ (1-энг ю ори балл, 10-энг кичик балл). қ Шу билан бирга натижани «М» аторига қ ёзади «Д» ва «М» аторидаги натижалар қ кўпайтирилади ва якуний натижа «К» аторига ёзилади қ Якуний ба олаш вара и тузилади. ҳ ғ Фикрларнинг ба олар йи индиси ҳ ғ жадвали тўлдирилади.) 117 Ekspert varag‘i №1 1. Termodinamikada energiyani saqlanish va aylanish qonuni nimani ifodalaydi? 2. Issiqlik dvigatellari nima asosida har xil turlarga bo‘linadi? Ekspert varag‘i №2 1. Aylanma jarayoni yoki sikl qanday jarayonlardan tashkil topgan (P- V diagramma asosida)? 2. Hozirgi kunda dunyo olimlari, muxandis – konstruktorlari oldida qanday muhim vazifalar qo‘yilgan? Guruh Muqobil g‘oyalar 1-guruh 2-guruh 3-guruh D M K D M K D M K Ko‘paytma yig‘indisi D – darajali baho M – muqobil baho K – ko‘paytma 1 – eng yuqori ball 10 – eng past ball 8-slayd BBB jadvali Bilaman Bilishni hohlayman Bildim 1 2 3 7-mavzu. Suyuqliklar. Qattiq jismlar БББ жадвали Биламан, Билишни о лайман ҳ ҳ Билдим - матн, (мавзу, бўлим) бўйича тад и от ишлари қ қ олиб бориш имконини беради; - тизимни муло аза ҳ илиш, таркибга ажратиш қ кўникмаларини ривожлантиради. БББ жадвалини тузиш оидалари билан қ танишилади. Якка тартибда (жуфтликда) расмийлаштирилади уйидаги саволга жавоб берилади: Қ «Ушбу мавзу бўйича сиз нимани биласиз» ва «Нимани билишни о лайсиз?» (келгусий иш учун ҳ ҳ тахминий асос яратилади) Якка тартибда (жуфтликда) жавобларнинг 1-чи ва 2-чи устуни тўлдирилади 118 Mustaqil ravishda ma’ruza matnini o‘qiydi (ma’ruzani eshitadi). Jadvalning 3-ustunini mustaqil (juftlikda) to‘ldiradi) 7.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi Mashg‘ulot vaqti – 2 soat Talabalar soni: 40-70 gacha Mashg‘ulot shakli Tematik ma’ruza Ma’ruza rejasi: 1. Suyuqliklar. Suyuqliklarning tuzilishi va asosiy hossalari. 2. Suyuqliklar va qattiq jism chegarasida ro‘y beradigan hodisa. 3. Ho‘llash va ho‘llamaslik. Kapillyarlik hodisasi va uning qo‘llanilishi. 4. Kristall va amorf jismlar. 5. Suyuq kristallar va ularni amaliy ahamiyati. O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: suyuqliklar to‘g‘risida chuqur bilimlar berish. Qattiq jismlarni tuzilishi, jarayonlari va amaliy ahamiyati haqida talabalarni bilimlarini shakllantirish. Pedagogik vazifalar: • molekulyar-kinetik nazariyasi asosida suyuqliklar haqida tushuncha berish; • suyuqliklarni ho‘llash va ho‘llamasligi, kapilyarlik hodisasi to‘g‘risida ma’lumot berish; • qattiq jismlarni tuzilishi, turlari, jarayonlari haqida tushuncha berish; • dars jarayonida mavzu haqida umumiy ma’lumot berish. O‘quv faoliyati natijalari: • mavzuni maqsadi, vazifalari, o‘quv jarayonida tutgan o‘rnini yoritib beradi; • suyuqlikdagi ichki bosimi va uning ta’isirini tushuntirib beradi; • suyuqlik va qattiq jism chegarasida ro‘y beradigan hodisani tushuntirib beradi; • qattiq jismni ichki tuzilishi va bu asosida qattiq jism turlarini yoritib beradi; • qattiq jism ega bo‘lgan jarayonlar va ularni amaliy ahamiyatini tushuntirib beradi. O‘qitish usullari Ma’ruza, «Pinbord» texnikasi, savol-javob, grafik organayzer O‘qitish vositalari Leksiyalar kursi, kompyuter texnologiyalari, kodoskop O‘qitish shakli frontal, jamoaviy O‘qitish shart-sharoitlari texnik vositalardan foydalanishga va guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya, laboratoriya xonasi Monitoring va baholash og‘zaki nazorat: savol-javob shakli 119 Ma’ruza mashg‘ulotining texnologik haritasi Faoliyat bosqichlari Faoliyati mazmuni o‘qituvchi talaba 1-bosqich Kirish (10 minut) 1.1. Ekranga mavzuni tuzilmaviy mantiqiy chizmasini chiqaradi (1-ilova), umumiy ma’lumot beradi va bugungi mavzuni o‘quv kursidagi o‘rnini belgilaydi. 1.2. Oldingi mashg‘ulot haqidagi natijalarini eslatadi. 1.3. O‘quv mashg‘ulotining maqsadi va o‘quv faoliyatining natijalarini aytadi. Eshitadilar, yozib oladilar 2-bosqich Asosiy (60 minut) 2.1. Slaydlarni namoyish qilish va izohlash bilan mavzu bo‘yicha asosiy jihatlarni tushuntirib beradi (2-ilova). 2.2. Mavzuning mazmunini, mohiyatini shakllantirish va takomillashtirish uchun umumiy tushuncha beradi (2-7 slaydlar). 2.3. Faollashtirish maqsadida talabalarni 2 guruhga bo‘lib, topshiriqlar beradi va shu asosda esse yozish topshiriladi (9-slayd). «Pinbord» texnikasi asosida «Zamonaviy muammolar» savolga javob berish (8-slayd) Yozib oladilar Yozib oladilar Eshitadilar 3-bosqich Yakuniy (10-minut) 3.1. Mavzuni umumlashtirib xulosa qiladi, faol qatnashgan talabalar faoliyatini tahlil qiladi. 3.2. Mustaqil ishlash uchun topshiriq beradi (9- slayd). Savollar berishadi 1-slayd 1-ilova (8.1) 120 Mavzu rejasi 1. Suyuqliklar. Suyuqliklarning tuzilishi va asosiy hossalari. 2. Suyuqliklar va qattiq jism chegarasida ro‘y beradigan hodisa. 3. Ho‘llash va ho‘llamaslik. Kapillyarlik hodisasi va uning qo‘llanilishi. 4. Kristall va amorf jismlar. 5. Suyuq kristallar va ularni amaliy ahamiyati. Mavzuning tuzilmaviy mantiqiy chizmasi 2-ilova (8.2) Сую лик- қ лар Тузилиши ва асосий хоссалари Молекуляр босим Сирт таранглиги ва уни заифлаштирувчи модда ўллаш одисаси ва унинг саноатда ва турмушда Ҳ ҳ а амияти ҳ Бош а жисмлардан характерли фар и қ қ Эриш жараёни атти Қ қ жисмлар Сую лик ва қ атти қ қ жисм чегараси- даги одисалар ҳ отишмалар ва уларнинг техникада ўлланилиши Қ қ Исси лик хусусиятлари ва жараёнлари қ Механик хусусиятлари ва жараёнлари Кристалл жисмлар Табиатдаги кристалл жисмлар Аморф жисмлар атти Қ қ жисмлар Замонавий муаммолар ўлланмаслик одисаси ва унинг амалий а амияти Ҳ ҳ ҳ Капиллярлик одисаси ва унинг табиатда, техникада ҳ тутган ўрни Монокристалл жисмлар Поликристалл жисмлар Табиат ресусрларидан о илона фойдаланиш қ Чучук сув 121 2-slayd М 1 М 2 М 3 a) b) 1-Rasm. Suyuqlikni sirt tarangligi 3-slayd P ∆ P P P ∆ P 2-Rasm. Suyuqlikdagi qo‘shimcha bosim 4-slayd θ θ 3-Rasm. Suyuqlik va qattiq jism chegarasidagi hodisalar 5-slayd 122 - Na - Сl 4-Rasm. Osh tuzini kristall panjarasi 6-slayd a) b) v) 5-Rasm. Kristall panjarani yacheykalarini shakli 7-slayd t ва қт) Т Т Э А В С D 6-Rasm. Kristall va amorf jismlarni etish jarayoni. 8-slayd 123 9-slayd 124 Pinbord texnikasi Muammoni hal qilishga oid fikrlarni tizimlashtirish va guruhlashni amalga oshirish (inglizchadan: pin – mahkamlash, board - doska) kollektiv tarzda yagona yoki aksincha qarama-qarshi pozitsiyani shakllantirishga imkon beradi. O‘qituvchi taklif etilgan muammo bo‘yicha o‘z nuqtai nazarlarini bayon qilishni so‘raydi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri yoki ommaviy aqliy hujumning boshlanishini tashkil qiladi (rag‘batlantiradi). Fikrlarni taklif qiladilar, muhokama qiladilar, baholaydilar va eng optimal (samarali) fikrni tanlaydilar. Ularni tayanch xulosaviy fikr (2 ta so‘zdan ko‘p bo‘lmagan) sifatida alohida qog‘ozlarda yozadilar va doskaga mahkamlaydilar Guruh namoyondalari doskaga chiqadilar va maslahatlashgan holda: 1. Xato bo‘lgan yoki takrorlanayotgan fikrlarni olib tashlaydilar; 2. Baxsli bo‘lgan fikrlarni oydinlashtiradilar; 3. Fikrlarni tizimlashtirish mumkin bo‘lgan belgilarini aniqlaydilar; 4. Shu belgilar asosida doskadagi barcha fikrlarni (qog‘oz varaqlaridagi) guruhlarga ajratadilar; 5. Ularning o‘zaro munosabatlarini chiziqlar yoki boshqa belgilar yordamida ko‘rsatadilar: kollektivning yagona yoki qarama-qarshi pozitsiyalari ishlab chiqiladi. Mustaqil ish topshiriqlari 1. Sanoatda va turmushda ho‘llash va ho‘llamaslik hodisasini ahamiyati. 2. Tabiat va texnikada kapillyarlik hodisasini ahamiyati. 3. Suyuq kristallar va ularning qo‘llanish sohalari 7.2. Amaliy mashg‘ulotni o‘qitish texnologiyasi Mashg‘ulot vaqti – 2 soat Talabalar soni: 25 Mashg‘ulot shakli Bilimlarni chuqurlashtirish va mustahkamlashga qaratilgan amaliy mashg‘ulot Ma’ruza rejasi: 1. Suyuqlikning sirt tarangligi, qo‘shimcha bosimi. Kapillyarlik hodisasi 2. Qattiq jismni issiqlik jarayonlari 3. Qattiq jismni mexanik jarayonlari O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: mavzu bo‘yicha nazariy bilimlarni kengaytirish va amaliy masalalarni hal qilishni ta’minlash. Pedagogik vazifalar: • mavzu bo‘yicha bilimlarni o‘zlashtirish va kengaytirishga motivatsiya yaratish; • mavzu bo‘yicha bilimlarni mustahkamlashga sharoit yaratish; • mustaqil ishlash qobiliyatini o‘stirish; • mantiqiy xulosa chiqarishga ko‘maklar berish. O‘quv faoliyati natijalari: • mavzu bo‘yicha nazariy-amaliy bilimlarga ega bo‘ladi; • nazariyadan amaliyotda foydalanish ko‘nikmalarga ega bo‘ladi; • guruh bilan hamkorlikda ishlash haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi; • mustaqil ishlash, fikrlash va o‘z nuqtai nazarga ega bo‘ladi; • xulosa chiqarish ko‘nikmalarga ega bo‘ladi. O‘qitish usullari Masalalarni yechish usuli, baxs-munozara, kichik guruhlarda ishlash O‘qitish vositalari Leksiyalar kursi, uslubiy ko‘rsatma, doska, qog‘ozlar, kompyuter texnologiyalari O‘qitish shakli Guruhlarda ishlash O‘qitish shart-sharoitlari Texnik vositalar bilan ta’minlangan va guruhlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya, laboratoriya xonasi Monitoring va baholash Og‘zaki nazorat, savol-javob, reyting tizimi asosida baholash 125 Amaliy mashg‘ulotning texnologik haritasi Faoliyat bosqichlari Faoliyatning mazmuni O‘qituvchi Talaba 1-bosqich Kirish (10 minut) 1.1. Amaliy mashg‘ulot mavzusi, maqsadi va o‘quv faoliyatining natijalarini aytadi 1.2. Ta’lim jarayonini kichik guruhlarda ishlash orqali amalga oshirishini e’lon qiladi (1-ilova). 1.3. Talabalarning mashg‘ulotdagi faoliyatini baholash bilan tanishtiradi (2-ilova). Eshitadilar Eshitadilar 2-bosqich Asosiy (60 minut) 2.1. Talabalarni faollashtirish maqsadida savol-javob o‘tkaziladi; 2.2. Talabalarga individual ravishda «Berilgan aniq masalani qanday yechish mumkin» degan savolni T-sxema asosida ishlab chiqishlari topshiriladi (4-ilova). T- sxema texnologiyasi qoidasi bilan tanishtiriladi (5-ilova); 2.3. Masalani yechish bo‘yicha aniq ko‘rsatmalar beradi, ochiq savollar beradi; 2.4. Guruh ishini nazorat qiladi; Faol qatnashadilar T-sxemani to‘ldiradilar, tayyor ishlarni topshiradilar Talabalar masala ustida ishlaydi 3-bosqich Yakuniy (10-minut) 3.1. Ish yakunlarini chiqaradi. Faol talabalarni baholash mezoni orqali rag‘batlantiradi. 3.2. Mustaqil ishlash uchun masalalar beradi Eshitishadi., aniqlashadi Yozishadi 126 1-ilova 2-ilova Guruhlarda ishlashni baholash Guruhlar Javobning to‘liqligi (1,0) Sxemalarda berilganligi (0,4) Guruh ishtirokchisining faolligi (0,6) Ballar Bahosi 1 2 3 3-ilova 127 Talabalarni bilimlarini faollashtirish uchun savollar 1. Temrodinamikani fundamental qonunlari deb nimaga aytiladi? 2. Qaysi qonun energiyani saqlanish va aylanish qonuniga asoslangan? 3. Amaliyotda qo‘llaniladigan isitkich dvigatel (mashina), sovitkich mashinalarni tejamligini, samaradorligini qaysi kattalik ifodalaydi? 4. Suyuqlikni taranglik holatini qaysi kattaliklar harakterlaydilar? 5. Jyuren formulasidan qaysi maqsadda foydalanish mumkin? 6. Qattiq jismlar qanday kengayishlarga ega? 7. Qattiq jismni mexanik xususiyati bilan qaysi jarayon bog‘liq? Kichik guruhlarda ishlash qoidasi 1. Talabalar ishni bajarish uchun zarur bilim va malakalarga ega bo‘lmog‘i lozim. 2. Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog‘i lozim. 3. Kichik guruh oldida qo‘yilgan topshiriqni bajarish uchun yetarli vaqt ajratiladi. 4. Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tayziqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur. 5. Guruh natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, o‘qituvchi ularga yo‘riqnoma berishi lozim. 6. Nima bo‘lganda ham muloqotda bo‘ling, o‘z fikringizni erkin namoyon eting. 4-ilova T – sxema texnikasi 5-ilova T – sxema jadvali Berilgan aniq masalani qanday yechish mumkin? Aksincha-chi? - бу технология мураккаб, кўп тармо ли, мумкин адар қ қ муаммо характеридаги мавзуларни ўрганишга аратилган; бунда уларнинг ар қ ҳ бири ало ида ну талардан ҳ қ му окама этилади. Масалан, ҳ ижобий ва салбий томонлари, афзаллик ва камчиликлари, бир оянинг икки томони фойда ва ғ зарарлари; - тан идий, та лилий, ани қ ҳ қ манти ий фикрлаш қ муваффа ияти қ ривожлантиришга амда ўз ҳ оялари, фикрларини ёзма ва ғ о заки шаклда ихчам баён ғ этиш, имоя илишга имкон ҳ қ яратади; - маъруза якунида ўлланилади қ Т-схема онун-оидалари билан қ танишиб чи ади. қ Якка таркибда ёки жуфт-жуфт бўлиб Т-схемани тўлдиради Ўз ояларини ёзма равишда ўнг ва ғ чап тараларига ёзиб чи адилар. қ оялар арама- арши бўлиши Ғ қ қ мумкин Схемадаги оялар та осланиши ва ғ ққ якка тартибда, жуфт-жуфт олда ёки ҳ кичик гуру ларда тўлдирилиши ҳ мумкин ар бир тингловчи ўз фикрини эркин Ҳ олда тўли баён этиши мумкин ҳ қ 128 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling