O'zbekiston respublikasi

4. Egallangan bilim va malakalarni sinash-tekshirishni kuzda tutgan darslar. 

 Bilim va malakalarni tekshirish ona tili darslarining eng ahamiyatli qismlaridan hisoblanadi. 

Bunday  darslarda  o'quvchining  bilim  va  malakalarni  qay  darajada  egallaganliklari  aniqlanadi, 

o'tilgan  mavzular  bo'yicha  bundan  keyin  qilinadigan  ishlar  belgilanadi,  o'quvchilarga  o'z 

bilimlaridagi yetishmovchiliklar ko'rsatiladi. 

Bilim va malakalardagi yetishmaydigan narsalarni anglash, nuqsonlarni faxmlash bolalarga 

o'z  mehnatining  natijasi-ni  to'g'ri  baholashga  imkon  beradi.  Bunday  darslar  o'quvchilarning  savod 

madaniyatining  rivojlanishiga,  qo'shimchalar,  qo'shma  so'zlar,  bosh  va  kichik  harflar  imlosi 

yuzasidan bilim va malakalarning oshishiga olib keladi. 

Bilim va malakalarni tekshirish darslari maktab dasturi doirasida o'rganilgan bilimlar, hosil 

qilingan  malakalar  asosida  tashkil  etiladi.  Masalan:  5-sinflarda  "Ko'chirma  gap  va  unda  tinish 

belgilarining  qo'llanishi"  to'la  o'rganilib  chiqilgach,  oldingi  bilimlarni  tekshirish  uchun  tekshiruv 

---

 

28 

diktanti  olinadi.  Bunda  tanlangan  matnda  ko'proq  ko'chirma  gaplar  qatnashgan  bo'lib, 

o'quvchilarning  mavzu  yuzasidan  kay  darajada  bilimga  ega  bo'lganligi  olingan  diktant  natijasida 

aniq bo'ladi.  

Bilim va malakalarni tekshirish darslari ikki tur bo'ladi: 

a) sinash darslari; 

b) tekshiruv darslari. 

Sinash-tekshirish darslari uchun bir soat vaqt ajratiladi. 

Ba'zan tekshirish darslari o'tkazishga ikki-uch soat vaqt ajratiladi. 

Bular tekshiruv diktanti, insho va bayonlardir.  

Tekshiruv  diktantlarda,  avvalo,  ko'pgina  imlo  qoidalariga  nazar  solinadi.  Diktantda  yo'l 

qo'yilgan xatolarni bartaraf etish uchun mashg'ulotlar o'tkaziladi. Demak, tekshiruv diktant ta'limiy 

hamdir. 

Izohli  yozuv,  ta'kidiy  va  izohli  diktant,  lug'at  diktant,  tekshiruv  diktantlarda  matn 

o'zgartirilmay  yoziladi.  Saylanma  diktant,  erkin  diktant,  ijodiy  diktant  vaqtida  esa  matn  ma'lum 

o'zgarish bilan yoziladi.  

Diktant  o'quvchilarning  grammatikadan  qanchalik  ongli  bilim  olganligini  namoyish  etadi, 

savodxonligini oshiradi va yozuv malakalarini puxta egallashga undaydi. 

Tekshiruv  diktanti  faqat  malakalarni  emas,  balki  grammatik  bilimlarni  ham  tekshirish 

usuliga  aylantirish  mumkin.  Buning  uchun  o'tkazilgan  matn  yuzasidan  qo'shimcha  grammatik 

vazifalar  belgilanadi.  1-2  ta  topshiriq  beriladi.  O'quvchilar  topshiriqni  diktant  matni  tagiga 

bajarishadi. 

Diktantni  baholashda,  topshiriqlarning  bajarilishini  ham  hisobga  olinadi.  Bilim  va 

malakalarni tekshirish darslarining ikkinchi turi sinash darslaridir. Biror bo'lim  yoki mavzuni o'tib 

tugallangandan keyin sinash darslari o'tkaziladi. Sinash darslari turlicha bo'ladi: 

a) so'rovnoma savollari berish; 

b) topshiriqlar bajarish; 

v) hozirda an'anaga aylantgan "test" mashg'ulotlarini o'tkazish. 

So'rovnoma  savollari  berishda  bo'lim  yoki  mavzu  yuzasidan  bir  necha  savollar  tuziladi  va 

o'quvchilarga tarqatiladi. Bolalar savollarga javob yozib, so'rovnomani to'ldiradilar. 

Topshiriqlar bajartirish usuli bilimlarni sinash darslarining asosini tashkil qiladi.  

5.Olingan bilimlarni umumlashtirish-sistemalashtirishni ko'zda tutgan darslar: 

Olingan  bilimlarni,  malakalarni  sistemalashtirish  darslarida  ma'lum  mavzu  bo'yicha 

o'zlashtirilgan bilimlar qayta umumlashtiriladi, mavzu yuzasidan yakuniy xulosalar chiqariladi. 

Bilim  va  malakalarni  sistemalashtirish  darslarining  miqdori  o'rgatilgan  bilimlar 

mundarijasiga ko'ra belgilanadi.  Sistemalashtirish va umumlashtirish darslarida mavzuni o'rgatish 

paytida beriladigan savollar murakkablashtirib boriladi.  

Bilim  va  malakalarni  sistemalashtirish  darsida  umumlash-tiruvchi  jadvallardan, turli-tuman 

chizmalardan foydalaniladi.