Qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan maydonlardan unumli foydalanishda, avvalo

m
4
,
0
25
,
0
h
m
−
=
) va chuqur 
(
m
0
,
2
4
,
0
h
m
−
=
) limanlarga farqlanadi (24-rasm).
Bu qiymat bo‘yicha:
m
m
10000
V
h
ω
⋅
=
, m, 
bu yerda 
V
-limanlardagi suvning hajmi, m
3
; 
m
ω
-suvning qoplash yuzasi, ga. 
1 ga maydondagi «
h
» qiymat qalinligidagi tuproq qatlamini to‘liq namlantirish 
uchun kerak bo‘lgan suv miqdori limanli sug‘orish me’yori deb ataladi: 
(
)
max
tot
w
nt
bas
A
h
M
β
β
−
⋅
⋅
=
, m
3
/ga 
bu yerda 
w
h
-namlantiriladigan qatlam qalinligi, (
m
0
,
2
5
,
1
h
w
−
=
); 
A
-o‘rtacha g‘ovaklik, 
hajmga nisbatan % hisobida; 
max
tot
,
β
β
-tuproqning TNS va MMNS, g‘ovaklikka nisbatan % 
hisobida. 
∑
+
=
,
V
M
M
i
nt
br
m
3
/ga 
bu yerda 
∑
i
V
-1 ga maydondan bug‘lanishga, uvatlardan sizilishga va chuqur qatlamlarga 
sizilishga yo‘qoladigan suv miqdorlari yig‘indisi. 
Hisobiy me’yor 
M
=1500-4000 m
3
/ga orasida qabul qilinadi. Limanlardagi 
suvning chuqurligi quyidagicha aniqlanadi: 
h
100
2
i
l
h
m
∆
α
⋅
+
⋅
=
, m 
bu yerda 
l
-limanning uzunligi, m; 
i
-yer nishabligi; 
α
-liman yuzasining notekisligini hisobga 
olish koeffitsienti. 

---

90
Aksariyat holatlarda, limanlarda 
m
4
,
0
15
,
0
h
−
=
qalinlikda suv to‘plash 
imkoni mavjuddir, bu esa 
ga
/
m
4000
1500
M
3
−
=
deganidir (24-rasm). 
Limanning eni 300-1000 m (asosan, 400-500 m) qilib qabul qilinadi. 
Limanlarning bo‘yi quyidagicha aniqlanadi: 
i
h
100
h
2
l
m






⋅
−
=
∆
α
, m 
Limanning 
o‘lchami, 
avvalo, yer relyefiga va hosil 
qilinadigan 
to‘sqich 
(dambaga) 
ga 
bog‘liqdir. 
Agar to‘sqich tuproq o‘zanli 
bo‘lsa, tabiiyki, bu tuproq 
mahalliy grunt-tuproqni bir 
joyga surib to‘plashdan hosil 
qilinadi. Hosil qilingan dambaga suv doimiy ta’sir qilib turishi aksariyat hollarda 
tuproqning ivishiga va dambaning buzilishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun 
bunday suv havzalari ichiga suv to‘ldirilgan yumshoq matoli (brezent, rezinlashgan 
mato) to‘sqichlar bilan jihozlanishi mumkin (26-rasm). 
Limanli sug‘orishda liman maydoni quyidagicha aniqlanadi: 
br
0
bas
M
V
=
ω
, 
ga 
bu yerda 
0
V
-suv oqib kelish maydonidan to‘planadigan suv hajmi, m
3
; 
br
M
-limanli sug‘orishning 
brutto me’yori, m
3
/ga;
,
k
h
1000
V
ml
1
0
ω
⋅
⋅
⋅
=
m
3
bu yerda 
1
h
-bahorgi mahalliy oqova suvlarining o‘rtacha qalinligi, mm; 
ml
k
-modul koeffitsienti; 
ω
-suv to‘planish maydoni, ga. 
24-rasm. Limanning hisob sxemasi 

---

91
1 ga limanli sug‘orish maydoniga 6-20 ga suv to‘plash maydoni kerakligi 
aniqlangan. Shu hisoblardan limanlarning soni, ulardagi suv qatlami qiymatidan suv 
to‘sqichlarining balandligi qiymati aniqlanadi. 
25-rasm. Limanli sug‘orish sxemalari: