Texnologiyasi

5. Dehqonchilik tizimi da almashlab ekish (36-jadval).
6. M a ’lum bir hudud uchun tuproqning asosiy va yuza qismiga 
ishlov berish tizimini ishlab chiqish.
Bunda m a’lum hudud tuprog‘ining tuzilishini, tarkibini, chirindi 
m od d alarin in g m iq do rin i, tu p ro q n in g suv o 'tk azu v ch an lig i kabi 
xususiyatlarini bilishimiz zarur.
M asalan, Farg‘ona vodiysining asosiy tekislik m aydonlari tip ik v a 
t o ‘q tusli b o ‘z tu p ro q lard a n iborat, qism an, o 'rta c h a va kuchli 
sho'rlangan tuproqlar ham uchraydi. Tog‘ etagi, qiyalik va adirlarida 
och tusli b o ‘z tuproqlar mavjud.
Chirindi m iqdori 1-4% gacha, yog‘ingarchilik bahorda k o ‘proq 
yuz beradi va yillik yog‘in m iqdori 300-500 m m ga yetadi.
Tuproqqa sifatli ishlov berilsa, paxta, bug‘doy va boshqa ekinlar- 
dan yuqori hosil olish mumkin.
176

---

Tuproqqa asosiy ishlov berish: kuzda oktabr oyi oxiri va noyabr oyi 
mobaynida kuzgi shudgor o ‘tkaziladi. Shudgor oldidan yer ustidagi 
o'simlik qoldiqlari yaxshilab tozalanadi, go‘ng (15-20 t/ga), mineral 
o ‘g‘itlar (R.K) ning 50-70% yerga sepiladi va 35-45 sm gacha chuqur­
likda shudgor qilinadi. Bunda «Magnum» traktorlariga osilgan aylanma 
omochlardan foydalanilsa, maqsadga muvofiq bo'ladi. Ob-havo sharoitiga 
qarab shudgor qilingan yerlar kuzda tekislanadi, har ikki yilda bir 
marta uzun bazali tekislagich ishlatiladi. Bahorda chigit ekiladigan bo‘lsa, 
tekislashdan so‘ng egat olib qo'yiladi. Agar sho‘ri yuviladigan bo'lsa, 
shudgordan so'ng pol olish ishlari amalga oshiriladi.
E rta bahorda egat olingan yerlar «zig-zag» borona bilan boronala- 
nadi, bu bilan egatlam ing pushtasi biroz tekislanadi, begona o'tlar 
yo'qotiladi va tuproq namligi saqlab qolinadi.
Kuzda sifatsiz shudgor qilingan, qishdagi yog'in-sochinlar bilan 
zichlashgan m aydonlar diskli borona qilinadi yoki kultivatsiya qilinib, 
12-15 sm qatlam yumshatiladi. Egat olim nagan taqdirda erta bahorda 
yer yetilishi bilan egat olish kerak bo'ladi. Egat olinmasdan ekin ekila­
digan bo'lsa, yem i yaxshilab tekislash, borona va mola qilish ishlari 
bajariladi. D ala qirg'oqlari tekislagich m oslam alar bilan ishlanadi.