Texnologiyasi

Qishloq xo'jaligiga mo'ljallangan yer uchastkasining me’yoriy 
bahosining hisobi
JVo
K o‘rsatkichlar
O ‘lchov 
birligi
Jami
1.
Tuproq bonitetining o 'rta ch a balli (sinfi)
Balli
2.
1 ga ekin yeri m ahsulotining m e’yoriy 
bahosi
m ing so ‘m
3.
D arom ad m e’yoriy
%
4.
1 ga ekin yerining m e’yoriy sof foydasi
(2 x 3 ): 100
5.
Bankning ssudali foizi
%
5
6.
X o 'ja lik yuritish sathi va qishloq xo'jalik 
ishlab chiqarishining intensivlik darajasi
Birligi
7.
1 ga yem ing m e’yoriy bahosining negizi 
(4x6x100 : 5)
M ing so 'm
8.
Joylanish jo yiga koeffitsiyent
bilan
9.
M ahalliy sharoitga koeffitsiyent
10.
1 ga yem ing m e’yoriy bahosi (7x8x9)
ming so 'm
11.
U m um iy m aydon
______ . _
12.
Y er uchastkasining um um iy m e’yoriy 
bahosi
m ing so 'm
172

---

3
3
-j
a
d
v
a
l
B
al
l 
b
on
it
et
la
ri
 
b
o
‘y
ic
h
a 
199
7-yilgi 
su
g
‘o
ri
la
d
ig
an
 
q
is
h
lo
q
 
x
o
‘ja
iik
 
y
er
ia
ri
n
in
g
 
k
ad
as
tr
 
bahos
i
e§ S
uiui
‘
jbjja
X 
«eSBiuuBjoqBg
Ш
К
26
,6
CO
40
in
rr
o
O
n
40"
CN
oC
ON
CN
CO
OO
CO
co~
Г"
i 
^
CN
CN
26
2,
2
iu
m
la
d
an
, 
k
ad
as
tr
 
zo
n
al
ar
i 
va
 
b
o
n
it
et
 
si
nf
la
ri
 
bo'
yicha
5
-z
o
n
a
nor 
-16 fun 01
O.
OO
Tj-
o"
n ■^t
CN
f
—
in
о
3
0,
2
n
CN
4
1,
5
-
s
06-lSfi'!s 6
00
fN
vd*
f";
К 2
OO
in
29
,8 n
c n
CO
ON
CO
"4
00
ОС
34
,8
Г-;
CO
о
CM
4
-z
o
n
a
08-f£ft‘!s 8
«Л
o'
5
1,
7 in
CO
г-
VO'
52
,2
CO
T t
ON
CO
in
7
9
,4
2
0,
2
46
,7
4
1
,9
Я
CN
о
5
01-191™ L
40
1П
6
4
,2
7
4,
9
CN
о
>n s
co~
т г
69
,7
35
,7
6
4
,2
4
7
,4
oo"
m
6
7
9
,6
3
-z
o
n
a
09' 
/
Sfi‘1s 9
41
,3
4
2,
8
2
2,
7
35
,5
6
5,
7
CN
25
,8
5
3
,6
2
3
,6
5
7,
8
«
in
00
CN
Г "
CO
51
1,
6
0S-lPp’s 
s
г**
CO
32
,8 in
CN
7
7
,8
2
0
0
,8
S3
2
6
,8
4
1
,4
3
6
,9
5
2
,8
5 "
42
,5
7
7
9
,6
2
-z
o
n
a
Op-I£fu™p
23
9,
9
2
8
,6 o'
24
,9
< 4
00
40.
CN
33
,9 00
in
22
,9 ON
in
•a
CN
Г— 4
O
n
40
32
,8
58
9,
1
0£-U.(uls f
CO
GO
l>
r-
o"
o„

4.
CN
r-
CO„
40,
CN
CO
in
CN
40
00
OO
cS
Г'
s
JS
1
-
zo
n
a
0Z-llf"!s Z
O'
CO
o"
CN
CO
o'
CN
О o'-
CN
o'
CO
ON
40"
ИBq ецэв)д,о
5
8
OO
in
CO
m in
ON
in s
40
00
40
CO
in
in
OO
m
Suiui ‘ивдоХ 
q\b ucSipBiiJO,8ns
4
7
2
,3
со"
CO
(N
CN
CN
ri
OO
o'
5s
4
5
0
,7
10
7,
9
2
3
4
,6
2
9
9
,4
s
CN
2
7
5
,7
3
3
9
,7
2
9
6
,6
2
1
6
,8
3
7
0
9
,4
V
il
o
y
a
tl
a
r
Q
o
ra
q
a
lp
o
- 
g'
is
to
n 
R
es
p
.
A
n
d
ij
o
n
B
u
x
o
ro
Ji
zz
ax
Q
a
sh
q
a
d
a
ry
o
.&>
1
£
N
a
m
a
n
g
a
n
S
a
m
a
rq
a
n
d
S
u
rx
o
n
d
a
ry
o
S
ir
d
a
ry
o
T
o
sh
k
en
t
F
a
rg
'o
n
a
X
o
ra
zm
Ja
m
i:
173

---

Qishloq xo'jalik yerlarini 1 gektarining m e’yoriy bahosi negizini 
hisoblab chiqishga misollar:
(sifati-50 ball, paxtachilik-50%, shartli qabul qilingan bank ssudali 
foizi-5%, yeming joylanish va mahalliy sharoit hisobga olinmagan) 
Q oraqalpog'iston Respublikasida 
— 58300 so‘m 
A ndijon viloyatida 
— 99943,2 so‘m
Surxondaryo viloyatida 
— 108271,8 so‘m
Toshkent viloyatida 
— 91614,6 so‘m
0 ‘zbekiston Respublikasi b o ‘yicha 
— 83286 so‘m
Y er qonunchiligini buzganlarni javobgarlikka to rtish qoidalari 
Y O 'R IQ N O M A da q at’iy belgilab qo‘yilgan.
Jum ladan, yer qonunchiligining buzilishi holatlariga qarab ayb- 
dorlar eng kam ish haqining uch barobaridan jarim a to ‘lashdan to 
jinoiy javobgarchilikkacha tortiladi1.
50-§. Amaliy mashg‘ulotlar
1. 
О ‘zbekiston tuproqlarining ro 'yxatini tuzish va manzilning tuproq 
rangini aniqlash. 0 ‘zbekiston hududida ikki xil zona (bo‘z tuproqlar 
zonasi, c h o ‘l zonasi) tuproqlari mavjud. Bular bir qancha guruhlarga 
b o ‘lingan. 0 ‘zbekiston tuproqlarining ro ‘yxatini tuzishda jadval chizib 
olishimiz va zonalar b o ‘yicha tuproqlarning nom ini, rangini, tarki­
bidagi chirindi miqdorini yozib chiqishimiz kerak b o ‘ladi.
34-jadval
0 ‘zbekiston tuproqlarining ro‘yxati
№
Tuproq xili
Joyi
Chirindi miqdori 
%, rangi.
I. Bo ‘z tuproq zonasi
1.
2.
Och tusli b o ‘z 
tuproqlar
Tipik b o ‘z 
tuproqlar
M irzacho‘l, Zarafshon, Qashqadaryo, 
Surxondaryo, Vaxsh daryolarining 
yuqori qismi, Farg‘ona vodiysi tog* 
etagi
och tusli b o ‘z tuproqlar joylashgan 
zona yuqorisi, daryo vodiylarini o ‘rta 
qismi
1-1,5%, och tusli 
jigarrang
2,5-3% va 1,4- 
1,8%, jigarrang
1 Jadval va m a’lum otlar O ltinko‘1 tum an yer b o iim id a n olindi.
174

---

R o'yxat shu tartibda davom ettiriladi.
0 ‘quv dargohi joylashgan joydagi ekin ekilib kelinayotgan yeming 
yuza qatlami (yoki yaqin masofadan nam una olib kelinadi) dan 3-4 ta 
kichik hajmdagi idishchalarga solingan tuproq ko'zdan kechiriladi va 
nam una tuproqlarning rangi aniqlanib, yozib qo'yiladi. Tuproq rangi­
ni aniqlashda uning tarkibida chirindi m iqdori oz bo'lsa, och tusli 
jigarrang, jigarrang, chirindi ko‘p bo'lsa, qoram tir, qora va to ‘qqora 
tusga kirib borishiga e ’tibor berishimiz kerak bo'ladi.
2. Tuproqning namligini aniqlash
Buning uchun alumiynli stakan idishlar, term ostat, texnik tarozi 
va uning toshlari bo'lishi kerak.
Ishni bajarish quyidagicha olib boriladi.
Tuproq qatlainlaridan 10-20 g tuproq olib, og'irligi m a’lum bo'lgan 
qopqoqli aluminiy stakanga solamiz, og'irligini aniqlaymiz va stakan 
qopqog'i ochiq holda term ostda (100-105° issiqlikda) 3-4 soat davo­
m ida quritib olamiz. So'ngra stakan qopqog'i berkitilib eksikatorda 30- 
40 m inut sovitiladi va yana tortib ko'ram iz. Shu bilan tuproq namligi 
quyidagi formula bilan chiqariladi:
H
_ ( a  - v ) ) l 0 0
a
Bunda, H — tuproq namligi %; a — nam tuproq og'irligi, g; v — 
q um q tuproq og'irligi g., Masalan: a — 20,12 g, v = 15,94 bo'lsa,
(2 0 1 2 —1594)>100 
tuproq namligi H = 
2012-------- =
S ni tashkil qiladi.
3. Ayrim o ‘simliklarning poyasi yoki bargini morfologik tuzilishini
о ‘rganish.
O 'sim liklam ing poyasini, bargini morfologik tuzilishini aniqlash 
uchun o'sim lik poyalari, bargiaridan terib olinib o'rganiladi, amaliy 
m ashg'ulotlar qaysi davrda olib borilisliiga qarab gerbariy materiallari- 
dan foydalaniladi. K amida boshoqli o'sim liklar (bug'doy, arpa va x.k), 
mevali o'sim liklar (olm a, o'rik, olcha va x.k) ham da texnika ekinlari 
(g'o'za) bargidan bir nechta nam unalar bo'lishi kerak.
4. Gerbitsidlar solish me yorini aniqlash va hisoblab chiqarish.
X o'jalikda 390 ga yerda kuzgi bug'doy va 55 ga yerda kuzgi aipa
ekilgan. Erta bahordan boshlab ekinlam i o'g'itlash, sug'orish ishlari 
davom ettiriladi. Begona o 'tlar qo'l bilan terib olinib yo'qotiladi, biroq 
g'alla maydonlarining 95 gektarida begona o 'tlar ko'payib ketgan. Ay-
175

---

0 ‘simlik poyasi va bargining tuzilishi
35-jadval
№
0 ‘simlik 
poya, bargi
Rangi
Tuzilishi
1.
G ‘o ‘za
yashil, och yashil va 
to ‘q yashil tovlanadi
yuraksimon, barg kertiklari 
uchburchak, gumbaz, tuxum shaklida 
koYinadi, qirralari tekis, arra tishli.
2.
Bug'doy
yashil
barg bandi o ‘rnida barg qini bor, bu 
qin barg davomi hisoblanadi, poyani 
nay shaklida o'rab olgan.
S hu ta rtib d a o 'sim lik barglari o 'rg a n ib chiqiladi.
niqsa, b ir yillik va k o ‘p yillik begona o 'tlar-m ach in , eshaksho‘ra, 
jag‘-jag‘,paxtatikan, chitir, m oychechak, qurtena, sho‘ra, b o ‘ztikan 
kabi begona o 'tlam i q o ‘l kuchi bilan tozalash qiyinchilik tug‘dirgan 
sharoitda 5% li «Xussar» gerbitsidini purkash zarur b o ‘ladi. Bu ger- 
bitsid gektariga 90 g dan sarflanadi. 95 gektarga yana ishlov berish 
uchun esa 9 kg ga yakin (8 kg 550 g) gerbitsid sarflanadi.
95 ga x90 g = 8550 g = 8 kg 550 g
Bir gektarga sarflanadigan gerbitsid 350 1 suvda eritiladi va purkaladi.
1-vazifa. X o‘jalikdagi mavjud 875 ga g ‘alla ekini maydonlarining 
280 gektarida begona o ‘tlarga qarshi «granstar» R gerbitsidi ishlatilishi 
kerak. 0 ‘rtacha bir gektarga 16 g dori sarflash tavsiya etiladi.
Hisoblang: