Texnologiyasi

12-§. Urug‘larning sifat ko‘rsatkichlari
Ba’zi o ‘simliklar hosilni ko‘proq, ba’zilari kamroq beradi. Natija- 
da yetishtirilgan urug‘larning hammasi bir xilda bo'lmaydi. Shuning 
uchun ham, urug‘lik uchastkalaridan olingan urug‘ hosili saralanadi 
va eng yaxshilari tanlab olinadi, ularning ekish uchun zarur sifatlari 
tekshiriladi va ekishga tayyorlanadi.
Sifatli urug‘ m o‘1 hosil garovidir. Har qanday urug‘lik Davlat stan- 
dartlari talabiga to ‘g‘ri kelmog'i kerak. Standartga mos kelmaydigan 
urug'lami ekish taqiqlanadi.
Urug'likka bo'lgan asosiy talablar quyidagilardan iborat:
1. Urug ‘ toza bo ‘lishi kerak.
Urug'likning tozaligi deb urug'lik namunasidagi m azkur ekinga 
oid yaroqli urug‘ miqdoriga aytiladi va u foiz bilan ifoda etiladi. Urug'da 
asosiy nav urug'ning chiqitlari va boshqa begona aralashmalar belgi- 
langan m e’yordan ortib ketmasligi kerak. Aralashmalar orasida boshqa 
o'sim liklarning, ayniqsa, zararli begona o'tlarning urug'i uchrab 
qolishi m um kin. Begona aralashm alar bir kilogramm urug'dagi 
donalam ing soniga qarab hisoblanadi. Karantin begona o'tlarning 
urug'i aralashgan taqdirda bug'doy urug‘larni ekish taqiqlanadi. Elita
56

---

urug'larining nav tozaligini 100% deb olinsa, birinchi sinf urug‘lar 
99%, ikkinchi sinf urug‘lar 98 va uchinchi sinf urug‘lar 97-96% 
b o ‘lishi mumkin.
2. Urug‘laming unuvchanligi.
Urug‘ning unuvchanligi deb mavjud urug‘lar ichidagi hayotchan, 
sog'lom urug'ning miqdoriga aytiladi va u foiz bilan ifodalanadi yoki 
har 100 dona urug‘dan necha donasi unib chiqishini bildiradi. 
Urug‘ning tozaligi va unuvchanligi quyidagi jadvalda m e’yorlari bilan 
belgilanadi.
Chigitlar unuvchanligi bo‘yicha ham uch sinfga bo‘linadi. I sinf 
95-100%, II sinf 90-94% va III sinf 85-89% dan kam bo'lmasligi 
kerak. Demak, dalaga ekiladigan urug'lik chigitning unuvchanligi 85% 
dan kam bo'lmasligi kerak.
3. Urug'ning xojalik uchun yaroqliligi.
Buni aniqlash uchun urug' tozaligini unuvchanligiga ko'paytirib, 
100 ga bo'linadi. Masalan, urug'ning tozaligi 98% , unuvchanligi 
90% bo'lsa, uning xo'jalik uchun yaroqliligi quyidagicha bo'ladi: xo'jalik
uchun yaroqliligi 9J ^ = 88,2%. Demak, 100 kg urug'dan 88,2 kg 
unib chiqadi, shunga qarab ekish me’yori ko'paytiriladi.