Toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali oziq-ovqat mahsulotlar texnologiyasi va sanoat uzumchiligi fakulteti

Aminokislotalar
Aminokislotalarning gomologik qatori aminosirka kislotadan boshlanadi. Aminochumoli kislota mavjud emas. Aminokislotalarni nomlashda emperik va sistematik nomenklaturadan foydalaniladi.
Emperik nomenklatura bo‘yicha nomlashda aminokislotalar nomi tegishli kislota nomi oldiga amino so‘zi qo‘shib hosil qilinadi. Karboksil va aminoguruhlarning holati -, -, γ- kabi hariflar bilan ifodalaniladi. Sistematik nomenklaturada esa aminoguruhning holati raqamlar bilan ko‘rsatiladi va aminokislotalarning nomi tegishli to‘yingan uglevodorod nomidan hosil qilinadi.
M

asalan:

Olinishi:Aldegidlarga ammiak va sianid kislota ta’sir ettirib, - aminokislotalar olinadi. Bunda dastlab aldemin, so‘ngra - aminokislotalarning nitrili hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lngan nitril gidrolizlanganda - aminokislotalarga aylanadi:

1

. To‘yinmagan kislotalarga ammiak Markovnikov qoidasiga teskari yo‘nalish bo‘yicha birikada:

2

. -Aminokislotalarning juda ko‘pchiligi V.M. Radionov tomonidan malon kislota yordamida sintez qilingan:
Bu reaksiyaninng mexanizmi aniqlanilmagan.
Muhim aminokislotalardan bo‘lgan -aminokapron kislota va lizinni siklogeksanondan quyidagi sxema bo‘yicha olinadi.

Kaprolaktam gidrolizlanganda -aminokapron kislota, nitrolab, so‘ng qaytarib va gidrolizlanganda lizinni hosil qiladi:

K

aprolaktam polimerlanganda yoki aminokapron kislota polikondensatlanish reaksiyasiga uchratilganda kapron hosil bo‘ladi.


Namunaviy masala: 1-masala 15 g noma’lum monoaminomonokarbon kislotasining o’yuvchi natriy bilan reaksiyasidan hosil bo’lgan tuzning massasi 19,4 g bo’lsa , noma’lum aminokislotaning bog’lar sonini aniqlang.
15g _____________4,4______19,4
NH₂-(CH₂)_n- COOH+NaOH→ NH₂-(CH₂)_n- COONa+ H₂O
16+14n+45_________22
Ushbu proporsiyadan n ning qiymatini topamiz shunda n= 1 ga teng chiqdi demak aminokislotamiz glitsin ekan undagi bog’lar sonini hisoblarmiz