Vi-bob. Korxonaning mehnat resurslari

Kadrlar (xodimlar) — bu muayyan kasbni egallash bo’yicha tayyorgarlikni 
o’tgan, amaliy tajriba va mehnat ko’nikmasiga ega, ishlab chiqarish sohasida ish 
bilan band bo’lgan kishilardir. 
Kadrlarga bo’lgan talabni aniklash, ularni tayyorlash va kayta tayyorlash, 
ulardan oqilona foydalanish, kadrlarning mehnati bo’yicha rejalashtirish va xisobga 
olish va boshqa yo’nalishlar bilan mujassamlashtirish uchun xodimlarni guruhlarga 
ajratish, ya’ni tasniflash zarur. 
Ishlab chiqarish, xo’jalik faoliyatida qatnashishiga qarab sanoat tarmog’ida 
band bo’lgan barcha kadrlar ikki guruxga bo’linadi: 
1. sanoat ishlab chiqarishi xodimlari; 
2. nosanoat ishlab chiqarishi xodimlari; 
Mahsulot ishlab chiqarish doirasida band bo’lgan xodimlarning barchasi sanoat 
ishlab chiqarishi xodimlari guruhiga kiradi. Sanoat ishlab chiqarishi xodimlari, o’z 
navbatida, bajaradigan funksiyasining tavsifiga qarab quyidagi kategoriyalarga 
bo’linadi: 
1. Ishchi xodimlar; 
2. Muhandis-texnik xodimlar; 
3. Xizmatchilar; 
4. Ish bajaruvchi kichik xodimlar; 
5. Qorovullar va o’t o’chiruvchilar, ya’ni korxonani qo’riqlaydigan va yong’indan 
muhofaza qiluvchi xodimlar. 
Sanoat ishlab chiqarishi xodimlarning eng muhim va juda ko’p qismi ishchilar 
bo’lib, ular mahsulot ishlab chiqarish (ish bajarish, xizmat ko’rsatish)da bevosita 
katnashadilar, jixozlarni ta’mirlaydilar, mehnat buyumlari va tayyor mahsulotni bir 
yerdan ikkinchi joyga tashiydilar va nixoyat ta’mirlash - qurish ishlarini bajaradilar. 
Ishchilardan keyingi o’rinda muhandis-texnik xodimlar turadi va ular rahbar 
xodimlar hisoblanadi. Ularga direktorlar, boshqaruvchilar, ularning muovinlari, 
bosh mutaxassislar, xizmat ko’rsatish bo’limlarining rahbarlari kiradi. 
Xizmatchilar kategoriyasiga xujjatlarni tayyorlovchi, ularni rasmiylashtiruvchi, 
hisob va nazorat ishlarini bajaruvchi, xo’jalik xizmatini bajaruvchi (agentlar, 
kassirlar, ish yurituvchilar, kotibalar, statistlar va boshqa)lar kiradi. 
Tarmoq va korxona faoliyatini rejalashtirish va taxlil etishda, ayniqsa, mehnat 
unumdorligini hisoblash, o’rtacha ish haqini, kadrlar qo’nimsizligini aniklash uchun 
xodimlarning o’rtacha soni ko’rsatkichi ko’p ishlatiladi. 

---

Kadrlar salohiyatini mikdoriy baxolash bilan birgalikda ularni sifat jixatdan 
xam tavsiflash kerak bo’ladi. Bu jixatlar xodimlarning professional va malakaviy 
fazilatlari bilan belgilanadi. Bu borada, birinchi o’rinda «mutaxassislik», 
«ixtisoslik», «malaka» degan tushunchalar yuzaga keladi. 
Mutaxassislik — bu, ma’lum bir yoki bir necha turdagi ishlarni amalga 
oshirish uchun insonga zarur bo’lgan bilimlar va malakalar yig’indisi. Masalan, 
iqtisodchi, marketolog, vositachi, moliyachi, buxgalter yoki texnika soxasida — 
muxandis, mexanik, energetik va h.k.lar 
Ixtisos — insonning hosil kilgan bilimlar va amaliy ko’nikmalari majmui. 
Ixtisos kishiga hayotning moddiy va ma’naviy soxasida muayyan ishni bajarish 
imkoniyatini beradi. 
Malaka — muayyan mutaxassislik va ixtisoslik bo’yicha murakkab ishni 
bajarish uchun zarur bulgan bilim va ilm xamda mehnat ko’nikmasining darajasidir. 
Kadrlarning malaka darajasini baholash uchun o’rtacha koeffitsiyent va o’rtacha 
tarif koeffitsiyenti razryadi belgilanadi.