«Yangiyo‘l Poligraf Servis» Toshkent – 2013 A. S. Sagdullayev, V. A. Kostetskiy t a r I x qadimgi dunyo
Download 5.4 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hind tabaqalari Ganesha – donishmandlik xudosi Sigir Hindistonda muqaddas hisoblanadi
- O‘zingizni sinang! Hind va Gang – ... Tabaqalar – ... Chandallar – ... o Tayanch konspekt
- Xudo Braxma Indra – momaqaldiroq xudosi
- Pataliput- ra
- O‘zingizni sinang! Pataliputra – ... Sanskrit – ... «Qo‘shinlarning to‘rt turi» – ... «Xudolarsiz din»
- Siddhartha Gautama Hindlar ixtiro qilgan shaxmatlar Sanskrit yozuvi
ida tasavvur etishgan. Masalan, ular sig‘ingan xu- dolardDQ ELUL ERVKL ¿OQLNLJD Rµ[VKDJDQ donishmandlik xudosi Ganesha bo‘lgan. Sigir hindlar orasida alohida HKWLURPJD VD]RYRUdir. Sigir muqaddas hayvon hisob- lanib, sigirni o‘ldirgan kimsa jinoyatchi deb e’lon qilin- gan: bunday kishi jamiyatdan haydab yuborilar, hech kim u bilan muloqot qilishga haqli bo‘lmagan. Hindlar jon bir tanadan boshqasiga ko‘chib o‘tishi- ga e’tiqod qilishgan. Ular vafot etganidan keyin odam butunlay o‘lmaydi, balki boshqa bir mavjudotga D\ODQLE Rµ] WDVKqi qL\RIDVLQL Rµ]JDUWLUDdi, hayvonga, qumursqaga va o‘simlikka aylanadi, deb hisoblash- gan. Inson vafot etganidan keyin kimga va nimaga aylanib qolishi esa uning bu hayotdagi sa’y-harakat- lari va amallariga bog‘liq, deb o‘ylashgan. Hind tabaqalari Qadimgi hindlar qanday yumush- lar bilan shug‘ullanishiga qarab to‘rt guruhga ajratilgan edi. Bu tabaqalar kasta yoki varna deb atalgan, jumladan: kohinlar – braxmanlar (hind ruhoniylari), jangchilar – kshatriylar, dehqon, hunarmand va savdogarlar – vayshilar [L]PDWNRUODU YD qullar – shudralar. Hindlarning e’tiqodicha, tabaqalardan har birini oliy xudo Braxma Rµ] MLVPLQLQJ qaysidir bir qismidan dunyoga keltirgan ekan. Masalan, kohinlar uning RJµ]Ldan chiqqan, jangchilar qo‘llaridan, dehqonlar qovurg‘asidDQ [L]PDWNRUODU HVD %UD[PDQLQJ WRYRQL- dan yaratilgan, deb hisoblangan. Bolalar hamisha ota-onalari tabaqasiga mansub deb topilgan. Bir ta- baqadan boshqasiga o‘tishning ham iloji bo‘lmagan. Turli kastalarga mansub odamlar o‘rtasida nikohga ham yo‘l qo‘yilmagan. Hind tabaqalari Ganesha – donishmandlik xudosi Sigir Hindistonda muqaddas hisoblanadi 64 Tabaqalardan birortasiga ham mansub bo‘lma- ganlar esa alohida maqomga ega bo‘lishgan. Bunday- larni «chandal», ya’ni «hazar qilinadiganlar» deyish- gan. «Chandallar» kastalarga mansub odamlar bilan birga bir uyda yashay olmasdi, ular bilan bir dastur- xonga o‘tirish taqiqODQJDQ 8]Rqdan ko‘rinib, ajralib tur- ishlari, kimdir tasodifan ularga tegib ketmasligi uchun «chandallar» maxsus libos kiyib yurishlari va qishloq- lardan tashqarida yashashga majbur bo‘lganlar. O‘zingizni sinang! Hind va Gang – ... Tabaqalar – ... Chandallar – ... o Tayanch konspekt Hindiston yarimoroli (Hind va Gang daryolari) mil. avv. 3- mingyillik – Moxenjodaro va Xarappa shaharlarining vujudga kelishi mil. avv. 1500 - yillar – ko‘chmanchi – oriylarning bostirib kirishi xudolar – Indra, Ganesha, Braxma kasta (varna)lar: – kohinlar – braxmanlar – jangchilar – kshatriylar – dehqon, hunarmand va savdogarlar – vayshilar ± [L]PDWNRUODU YD qullar – shudralar «chandallar» o o o o o Savol va topshiriqlar 1. Xaritadan Hindistonni toping. HindLVWRQ JHRJUD¿N RµUQLQLQJ [X- susiyatlari haqidD VRµ]ODE EHULQJ 2. Hindiston jamiyati qaysi tabaqDODUJD ERµOLQJDQ" 3. Aholini tabaqalarga ajratish kimlarga foydali edL" 6L]QLQJFKD QLPD XFKXQ ELU WDEDqadan boshqasiga o‘tishga LMR]DW EHULOPDJDQ" 5. Misrliklar va hindlar diniy e’tiqodlarining o‘xshashligi va farqi nimadD" Xudo Braxma Indra – momaqaldiroq xudosi 65 17-§. Miloddan avvalgi I mingyillikda Hindiston Hindiston davlatlari Dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivoj topishi bi- lan HindistondD KDUEL\ DVO]Rda- lar va ruhoniylar ancha kuchayadi. Qullar va boshqa mehnat qilayotgan kishilarni itoatda saqlab turish uchun qo‘shinlari, amaldorlari, sudyalari va soliq yig‘uvchilari bo‘lgan kuchli dDYODW ]DUXU Hdi. Har- biy sardorlar va oqsoqollar orasidan ajralib chiqqan yo‘lboshchilar hokimiyatni vorislik yo‘li bilan far- ]DQdiga qoldiruvchi podsholarga aylandilar. Shu taxlit miloddan avvalgi VII–VI asrlarda Hindis- tonda bir necha davlatlar vujudga keladi, jum- ladan: Magadha, Koshala, Malla va boshqalar. Makedoniyalik AleksandU 2µUWD 2VL\RQL ]DEW HW- ganidan so‘ng miloddan avvalgi 327-yilda Pan- job o‘lkasi hududiga bostirib kiradL 0D]NXU RµONDda joylashgan davlatlarning hukmdorlari bosqinchilarga qattiq qarshilik ko‘rsatadilar. Makedoniyalik Alek- sandr katta qiyinchiliklar bilan Hind vodiysigacha yetib borib, miloddan avvalgi 325- yilda Bobilga qaytib ketadi. Mil. avv. 318-yilda yunon-makedon qo‘shin- lari Hindistondan butunlay quvib yuboriladi. Yunon-makedon qo‘shinlariga qarshi kurashga mashhur hind sarkardasi Chandragupta sardorlik qiladi. Yunon-makedonlar qo‘shinlari quvib yuboril- gandan keyin Chandragupta Shimoliy Hindistondagi barcha dDYODWODUQL Rµ] WDUNLELJD ROJDQ Maurya davlati- ga asos so‘ldi. Pataliputra shahri esa Maurya davlati poytaxtiga aylandi. Mil. avv. III asrda podsho Asho- ka hukmronligi davrida Maurya rivojlanishda yuksak pog‘onalarga erishdi. Ammo podsho Ashoka vafot et- ganidDQ VRµQJ Rµ]DUR XUXVKODU DYM ROdi, Hindiston yana mayda-mayda davlatlarga parchalanib ketdi. Sal o‘tmasdan ularning ko‘pchiligini Kushon podsholigi bosib oldi. Eslab qoling! Yunon-makedon qo‘shinlari quvib yuborilgandan so‘ng Chandragupta Shi- moliy Hindistondagi barcha davlatlarni Rµ] WDUNLELJD olgan, poytaxti Pataliput- ra bo‘lgan Maurya davlatiga asos soldi. 5 – Tarix, 6-sinf. Maurya davlati podshosi – Ashoka Sarkarda Chandragupta. Zamonaviy rasm 66 Fan va madaniyat Miloddan avvalgi 1- mingyillikda Hindiston ilm-fan, xususan, as- tronomiya va matematika sohasi- da yuksak darajaga erishadi. Hindlar yil hisobini 360 kundan tarkib topgan taqYLPLQL WX]Ddilar. Bu davrda VDQDVK YD KLVREODVKQLQJ RµQOLN WL]LPL NHQJ WDUqaladi: hindlar «nol»ni ifodalovchi maxsus belgini o‘ylab to- pishadi, raqamlarni esa bugungi kunda butun dunyo qo‘llaydigan bir tartibdD \R]Ddigan bo‘ladLODU %L] bu raqamlarni arab raqamlari dHE DWD\PL] QHJDNL KLQd- lardan qabul qilingan bu raqamlar arablar orasida keng tarqalgan. Hindistonda ixtiro qilingan, hindODUQLQJ Rµ]L «qo‘shinlarning to‘rt turi » deb ataydigan o‘yin bugungi kunda butun jahonda «shaxmat» nomi bilan ma’lum va mashhurdir. Hindlar birinchi bo‘lib shakarqamishdan shakar ol- gan edi. Metallarga ishlov berish sohasida ham hind- lar kishini lol qoldirgulik natijalarga erishdLODU +R]LUJL kunga qadar Dehli shahridDJL WR]D WHPLUdan quyilgan qadLPL\ XVWXQ KDOL KDP ]DQJODPDVGDQ VKX KRODWGD saqlanib qolgan. Qadimiy hind tillari asosida yangi adabiy til bo‘l- mish sanskrit ishlab chiqildi. «Mahabharata», «Ra- mayana» dostonlari hamda boshqa asarlar ana shu tildD \R]LOJDQ ERµOLE XODU EXJXQJL NXQJD qadar yetib kelgan. O‘zingizni sinang! Pataliputra – ... Sanskrit – ... «Qo‘shinlarning to‘rt turi» – ... «Xudolarsiz din» JamiyatdDJL Rµ]JDULVKODU WD¶VLULda hind- larning diniy e’tiqodODUL KDP Rµ]JDULE borgan. Mil. avv. VI asrda yangi bud- daviylik dinining yaratilishi Budda taxallusini olgan VKDK]Rda Siddhartha Gautama nomi bilan bog‘liq. Siddhartha Gautama Hindlar ixtiro qilgan shaxmatlar Sanskrit yozuvi 67 Rivoyatda naql qilinishicha, shahzoda Siddhartha Gautama 20 yoshga to‘lguniga qadar hukmdor otasi saroyida betashvish kun kechirgan. U kunlardan bir kuni sayr qilib yurar ekan munkillagan cholga o‘xshash, bedavo dardga yo‘liqqan navqiron bir kishiga, keyin esa dafn marosimiga ko‘zi tushadi. Bu to‘qnashuvlar shahzoda Siddhartha Gautama hayotini tamomila o‘zgartirib yubordi. U saroydagi farog‘atli turmushdan voz kechdi, hayot mazmunini izlab topish maqsadida dunyo bo‘ylab sayohatga otlandi. Bir kuni ma’rifatga erishgan Budda inson son- sanoqVL] PDURWDED WXJµLOLVKL YD YDIRW HWLVKLQL WXVKX nib yetadi. Keyingi hayotda odamning kim bo‘lib tug‘ilishi ham uning sa’y-harakatlari va amallariga bog‘liq bo‘ladi. BuddD YD XQLQJ L]doshlari bo‘lgan buddaviylar LQVRQ \ROJµRQ VRµ]ODPDVOLJL PROdavlat to‘plamasligi, tirik mavjudotlar qRQLQL WRµNPDVOLJL OR]LP deb hisoblaydilar. Inson har qanday xohish-istaklari- dDQ YR] NHFKLVKL ]DUXU QHJDNL KDU qanday xohish- LVWDN D]REXqubatga olib keladi. BuddDYL\ODU Download 5.4 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling