Feyil Jobasi: I. Kirisiw II. Tiykarǵı bólim

Doslıq biziń qudıretimiz

Insan ushın áke - onasidan keyin aǵayın urıwlar qatarındaǵı mehriban adam, bul dos bolıp tabıladı. Insan perzenti áke - onasiz ózin qanshalar g'aribu nashar sezsa, doslarsız da dili budır-budır boladı. Usınıń sebepinen dosı joq adam baxtsız adam bolıp tabıladı, - deydi dono xalqımız. “Doslıq” sózi elda múqaddes sanalib, káramatlar gilti, áwmet, baxıt - saodat, dep ataladı. Haqıyqata da, qosıq sıyaqlı shıńǵırlaytuǵın, aspan sıyaqlı tap - taza, polat sıyaqlı bekkem, quyash nurı sıyaqlı qaynoq, mehrigiyodek turmıs baxsh bul sózdiń zamirida álem álem mánis jatadı. Insannıń azel - azaelden ózine dos izlewi quwanısh hám uwayımların ol menen bóliw kóriwge umtılıwınıń sebebi de sonda.

Doslıq qalıs bo'lmog'i kerek. Doslar qansha kóp bolsa, bále sonsha kem jabıwadı. Dosqa wapa etpegen, qayırqomlıqtı bilmagan adam menen dos bolıw hesh qanday jaqsı nátiyje bermeydi. Tushunmaganga, qadriga jetpegenge jaqsılıq etiwden, qulaq solmaganga násiyxat etiwden hám awızı bosqa sır búydewden úlken qáte bolıwı múmkin emes. Minez - qulıqı onsha jaqsı bolmasa - de tiykarınan sanalı bolǵan adamlar menen doslasıw paydalı, olardı aqil hám kámalınan, bilim hám tájiriybesinen payda alsa arzıydı. Lekin axmaq hám bilimsiz adamlardan doslıq shıqpaydı. Olar menen doslasqan pushaymon boladı. Tájiklerde “Dushmani dono beh az do‘sti nodon ast” yaǵnıy nadan dostan dono dushpan jaqsılaw, degen ańız da biykarǵa aytılmaǵan.
Donolarning aytiwina qaraǵanda, úsh gruppa kisiler menen doslıq jolin tutıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
Birinshisi - ılım ahli bolıp, olar óz turmısların ilmu - ádep menen ótkergen hám turmıstıń barlıq ashshı chuchugini tartǵan boladılar.
Ekinshisi - baxıtlı tábiyaatlı saodatmand kisiler bolıp, óz doslarınıń ayıpların adamlardan jasıradılar hám hesh qashan aytpaydilar.
Úshinshisi - qalıs hám beta'ma kisiler bolıp, olardıń doslıqları haqıyqıy boladı, qandayda bir payda tabıw ornına apparatqan boladı.
Odobsiz jumısları - yu buzıq jumısları ko'rina baslaǵan doslardan ıqtıyatlılıq menen jıraqlasıp, qayta dos tutinmaslik kerek. Sol sebepli hár kimni da dos tutıp bolmaydı.
Doslar da úsh taypaǵa kirediler:
Birinshisi - “jan dos” bolıp, bunday dos haqıyqıy esaplanadı hám ol óz dosı ushın jonini da reyimsizdi.
Ekinshisi - “til dos” bolıp, ol rásmiy tilde doslıq bildiriw etedi biraq boshga qandayda bir kúlpet tusse, ózin kórsetmeydi.
Úshinshisi - “buyım dos” bolıp, bunday dos jeb - ıshıw ushınǵana dos boladı. Aqshasıń tawsılǵanda bolsa qorasini kórsetpeydi.
Doslıqta gáp kóp. Kimning qádirdan dosı kóp bolsa, ol eń kúshli, eń kórkem, eń áwmetli kisi bolıp tabıladı. Dos insan ushın qanat, aqıl - aqıl jolin yorituvchi mash'ala bolıp tabıladı. Qus qanatsız ko'kka ushıw eta almaǵanı sıyaqlı, balıq suwsız yashay almaǵanı sıyaqlı, insan dos - biradarsız turmıs keshira almaydı. “Dossız basım - duzsız oshim”, dep biykar aytpaǵan dono xalqımız.
Juwmaq etip aytatuǵın bolsaq, dostı jaslıqdanoq tanıw ol menen baylanıs hám salawattı pútkil ómir bekkemlenip barıw kerek. Sonday insanǵana turmısda kem burımadı, kóplegen iygilikli tileklerine erisiwde dosları oǵan járdemshi hám jardem boladılar.