Filologik tadqiqot asoslari page 3 4-курс I. Ma’ruza mashg’ulotlari

Filologik tadqiqot ishining maqsadi — yangi ilmiy bilim olish. Bu 
xususiyati bilan u boshqa ishlardan farqlanadi. Yangi ilmiy bilim olish jarayonida 
voqelik haqidagi obyektiv bilimlar ishlab chiqiladi va bir tizimga birlashtiriladi. 
Ammo ma’lumki, fanda qandaydir bir yangi ilmiy dalilni aniqlash bilan
kifoyalanilmaydi. Fan uchun yangi ilmiy dalillarni fan nuqtai nazaridan 
izohlash, uning umumiy bilishga oid, nazariy; amaliy ahamiyatini belgilash. Avval 

---

FILOLOGIK 
TADQIQOT ASOSLARI 
Page 4 
4-курс 
noma’lum bo'lgan yangi jarayonlar va hodisalarni oldindan ko'ra bilish talab 
etiladi. 
Ilmiy ish, qat’iy rejali faoliyat deb, baholanadi. Qat’iy reja asosida olib borilgan, 
zamonaviy usul va vositalar bilan ta’minlangan ilmiy tadqiqot tabiat va 
jamiyatdagi obyektiv qonuniyatlarni ochish va teran bilishga imkon yaratadi. 
Demak, har qanday ilmiy tadqiqotning asosiy maqsadi dalillarni asoslash, 
tahlil qilish, tasniflash va bir tizimda birlashtirish ularni chuqur anglash, yangi 
natijalarni oldindan ko'ra bilib, hodisalarning kelgusidagi rivojini bashorat 
qilishdan iborat. 
Filologik tadqiqot asoslari maxsus kursi mutaxassislikka kirishning muhim 
bo`limi sifatida "Bu nima?", degan savolga birinchi javob tavsif, ya'ni definisiya 
bo`ladi. Tavsif bu - maxsus iborada qayd etilgan tafakkur hosilasining alohida turi 
bo'lib, noma’lumni ma’lum orqali tushuntirishga qaratilgan. 
Odatda, tavsifda ikki tur xususiyatlari nomlanadi: 
birinchilari bu, tavsiflanayotgan obyektlarni, hodisalarni umumiy sinfiga, 
ya'ni bu obyekt qanday turga mansubligini ko'rsatib beriladi; 
ikkinchisi esa, xuddi shu turga kirgan obyektlardan tavsiflanayotgan 
obyektni farqlash imkoniyatini beruvchi xususiyatlardir. 
Masalan, dialekt - bu tilning alohida turi, varianti bo'lib, hududiy bog'langan 
jamoa muloqotida ishlatiladi. Bunda hattoki, eng sodda maishiy turmushga oid 
predmet, xususiyat va sifatlarning sanoqsiz ko'pligini unutmaslik lozim. Ular bu 
xususiyat va sifatlariga ko'ra xil- ma-xil sinflarga mansub deb topilishi va umuman 
boshqacha hatto, zid obyektlar bilan taqqoslanishi mumkin. Shuning uchun ham 
bitta obyektda bir nechta tavsiflar mavjud bo'lib, bu tavsiflar biz mazkur obyektni 
qanday xususiyat va sifatlar nuqtai nazaridan o'rganishimiz va o'rganish jarayonida 
qanday obyektlar bilan taqqoslashimizga bevosita bog'liqdir. 
Tabiiyki, ilm-fan kabi o'ta murakkab obyekt bir qator tavsiflarga ega, bu esa 
bizning maqsad va mavzuimizga muvofiq bo'lgan jabha va yondashuvlarni topish 
imkoniyatini beradi. Mazkur jabhalarni tanlash "Ilm-fan” tushunchasining 
mohiyatini tushunish biz uchun bizga "filologiya fanning ma’lum sohasi va 
lingvistika mustaqil fan sifatida nima?" degan savolga javob berish zaruriyati bilan 
bog'liqdir. Bundan (ashqari tilshunoslik sohasida ilmiy tadqiqotlarni amalga 
oshirish, degan ibora ostida nima yotganligini tushunib, anglab olish lozim. 
Mutaxassis filologga ilmiy tadqiqot ishlarni olib borish ko'nikma- lari uning 
kasbiy faoliyatining barcha sohalarida - ilmiy, pedagogik, inforrnatsion, tashkiliy, 
tashviqot kabilarda juda kerak bo'ladi.