Finans hám finanslıq munasábetlerdiń xarakterli belgileri

48. Mámleket byudjeti dáramatlarınıń klassifikaciyalanıw kriteryaları. Házirgi ámeliyatta mámleketlik byudjettiń dáramatları tómendegi tártipte klassifikaciyalanadı :Tuwrı salıqlar. Olardıń quramına yuridikalıq shaxslardıń paydasınan alınatuģın salıq; sawda hám ulıwma awqatlanıw kárxanaları ushın jeke salıq tóleminen (mikrofirmalar hám kishi kárxanalar menen birgelikte) mámleketlik byudjetine ajıratpalar; fizikalıq shaxslardıń dáramatınan alınatuģın salıqlar hám isbilermenlik xızmeti menen shuģıllanıp atırģan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń dáramatınan alınatuģın qatań salıqlar kiredi.Janapay salıqlar. Bul salıqlardıń quramı qosılģan qun salıģı; akcizler; bajıxana bajları; fizikalıq shaxslardan alınatuģın birden-bir baj tólemi; transport quralları ushın benzin, dizel janılģısı hám gaz paydalanıwına fizikalıq shaxslardan alınatuģın salıqlardan ibarat.Resurs tólemleri hám mal–múlk salıģı. Bul gruppaģa kiriwshi salıqlar hám tólemler mal–mulk salıģı; jer salıģı; jer astı baylıqlarınan paydalanģanlıq ushın salıq hám suw resurslarınan paydalanģanlıq ushın salıqlardı óz ishine aladı.Ústeme paydadan alınatuģın salıq.Abadanlastırıw hám sociallıq infrastrukturanı rawajlandırıw ushın salıq.Basqa daramatlar
49. Mámleket byudjeti dáramatlarınıń óz dereklerine kóre gruppalarǵa bóliniwi. Mámleketlik byudjettiń dáramatları óz dereklerine qaray tómendegi gruppalarģa bólinedi:salıqlı daramatlar;salıqsız dáramatlar;tiklenbeytuģın (qaytarılmaytuģın) tárizde ótkeriletuģın pul qarjıları; Byudjettiń salıqlı daramatları quramı mámleket salıq nızamshılıģına muwapıq ulıwma mámleketlik salıqlardı hám jıyınlardı, aymaklıq salıqlar hám jıyınlar. Bajıxana bajları, bajı jıyınları hám basqa bajı tólemleri, mámleketlik bajı, penya hám járiymalardan ibarat.Salıqsız dáramatlar quramına tómendegiler kiredi:mámleket múlkinen paydalanģınlıģı sebepli daramatlar (salıqlar hám jıyınlar haqqındaģı nızamshılıqqa muwapıq tólengen salıq hám jıyınlardan soń);byudjet shólkemleri tárepinen kórsetilgen tólemli xızmetlerden kelip tusetuģın daramatlar (salıqlar hám jıyınlar haqqındaģı nızamshılıqqa muwapıq tólengen salıq hám jıyınlardan soń);puxaralıq – xukukıy, basqarıw hám jınayı sharalardı qollap – quwatlaw nátiyjesinde alınģan qárejetler, sonıń menen bir katarda járiymalar, ózlestiriw, taban tólewler hám mámleket subektlerine jetkerilgen zıyanlardı tiklew boyınsha alınģan qarjılar hám de májbúriy óndirilgen basqa qarjılar;finanslıq járdem kórinisindegi dáramatlar, yaģnıy byudjet ssudaları hám byudjet kreditlerinen tıskarı;basqa salıqsız dáramatlar.