Finans hám finanslıq munasábetlerdiń xarakterli belgileri

50. Byudjettin’ saliqli da’ramatlari ha’m olardin’ qurami.Mámleketlik byudjettiń dáramatları óz dereklerine qaray tómendegi gruppalarģa bólinedi:1.salıqlı daramatlar;2.salıqsız dáramatlar;3.tiklenbeytuģın (qaytarılmaytuģın) tárizde ótkeriletuģın pul qarjıları;Byudjettiń salıqlı daramatları quramı mámleket salıq nızamshılıģına muwapıq ulıwma mámleketlik salıqlardı hám jıyınlardı, aymaklıq salıqlar hám jıyınlar. Bajıxana bajları, bajı jıyınları hám basqa bajı tólemleri, mámleketlik bajı, penya hám járiymalardan ibarat. 1.Tuwrı salıqlar. Olardıń quramına yuridikalıq shaxslardıń paydasınan alınatuģın salıq; sawda hám ulıwma awqatlanıw kárxanaları ushın jeke salıq tóleminen (mikrofirmalar hám kishi kárxanalar menen birgelikte) mámleketlik byudjetine ajıratpalar; fizikalıq shaxslardıń dáramatınan alınatuģın salıqlar hám isbilermenlik xızmeti menen shuģıllanıp atırģan yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń dáramatınan alınatuģın qatań salıqlar kiredi. 2.Janapay salıqlar. Bul salıqlardıń quramı qosılģan qun salıģı; akcizler; bajıxana bajları; fizikalıq shaxslardan alınatuģın birden-bir baj tólemi; transport quralları ushın benzin, dizel janılģısı hám gaz paydalanıwına fizikalıq shaxslardan alınatuģın salıqlardan ibarat. 3.Resurs tólemleri hám mal–múlk salıģı. Bul gruppaģa kiriwshi salıqlar hám tólemler mal–mulk salıģı; jer salıģı; jer astı baylıqlarınan paydalanģanlıq ushın salıq hám suw resurslarınan paydalanģanlıq ushın salıqlardı óz ishine aladı. 4.Ústeme paydadan alınatuģın salıq. 5.Abadanlastırıw hám sociallıq infrastrukturanı rawajlandırıw ushın salıq. 6.Basqa daramatlar
51.Ma’mleket byudjetinin’ saliqsiz da’ramatlari ha’m olardin’ qurami.Mámleketlik byudjettiń dáramatları óz dereklerine qaray tómendegi gruppalarģa bólinedi:1salıqlı daramatlar;.salıqsız dáramatlar;3.tiklenbeytuģın (qaytarılmaytuģın) tárizde ótkeriletuģın pul qarjıları; Salıqsız dáramatlar quramına tómendegiler kiredi:mámleket múlkinen paydalanģınlıģı sebepli daramatlar (salıqlar hám jıyınlar haqqındaģı nızamshılıqqa muwapıq tólengen salıq hám jıyınlardan soń)byudjet shólkemleri tárepinen kórsetilgen tólemli xızmetlerden kelip tusetuģın daramatlar (salıqlar hám jıyınlar haqqındaģı nızamshılıqqa muwapıq tólengen salıq hám jıyınlardan soń);puxaralıq – xukukıy, basqarıw hám jınayı sharalardı qollap – quwatlaw nátiyjesinde alınģan qárejetler, sonıń menen bir katarda járiymalar, ózlestiriw, taban tólewler hám mámleket subektlerine jetkerilgen zıyanlardı tiklew boyınsha alınģan qarjılar hám de májbúriy óndirilgen basqa qarjılar;finanslıq járdem kórinisindegi dáramatlar, yaģnıy byudjet ssudaları hám byudjet kreditlerinen tıskarı;basqa salıqsız dáramatlar. Túsimlerdiń tómendegi kórinisleri hám byudjet dáramatlarınıń quramında esapqa alınıwı múmkin:mámleket múlkin waqtınshalıq paydalanıwģa beriw nátiyjesinde ijara haqı yaki basqa kóriniste alınatuģın qarjılar;kreit mekemeleri esap betlerinde byudjet qarjılarınıń qaldıģı boyınsha procentler kórinisinde alınatuģın qarjılarmámleket múlkine tiyisli bolģan mal – múlkti girewge yamasa isenimli basqarıwģa beriwden alınatuģın qarjılar; qaytarıw hám haq alıw tiykarında basqa byudjetlerge, sırt ellerge yamasa yuridikalıq shaxslarģa berilgen byudjet qarjılarınan paydalanģanı ushın haqı;mámleketke derlik tiyisli bolģan xojalıq jámiyetleri ustav kapitalınıń sherikligi yaki akciyalar boyınsha dividendlerge tuwrı keletuģın payda kórinisindegi dáramatlar;mámleket unitar kárxanaları paydasınıń bir bólimi (salıqlar hám jıyınlar haqkındaģı nızamshılıqqa muwapıq tólengen salıq hám jıyınlardan soń);mámleketke tiyisli bolģan mal – múlkten paydalanıw nátiyjesinde alınatuģın nızamshılıq kózde tutılģan basqa dáramatlar.