Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

Fiskal siyosat, davlat byudjeti va uning taqchilligi   

. 

 

459 

 

Moliya 

tizimiga 

yuklatilgan 

vazifalarning 

samarali  amalga  oshirilishi  iqtisodiy  o‘sish  uchun 

xizmat qiladi. Moddiy va mehnat resurslarining to‘g‘ri 

taqsimlanishi  va  ulardan  samarali    foydalanish  moliya 

faoliyatiga,  uning  vazifalari  real  bajarilishiga  bog‘liq. 

Takror  ishlab  chiqarish  va    iqtisodiy  o‘sishni  pul 

mablag‘lari  bilan  ta’minlashda  ham  moliyaning  roli 

beqiyos.  Moliya  o‘z  vazifalarini  bajarish  bilan  birga 

iqtisodiy  va  ijtimoiy  o‘zgarishlarni  tartibga  soladi, 

samarali  xo‘jalik  faoliyatini  rag‘batlantirishni  ham 

ta’minlaydi. 

Moliya  tizimi.  Umumdavlat  moliyasi  -  davlat  byudjeti,  ijtimoiy  sug‘urta 

hamda   mol-mulk va boshqa sug‘urta fondlarini o‘z ichiga oladi. 

Davlat  pul  mablag‘larining  asosiy  markazlashgan  fondi  bo‘lmish  davlat 

byudjeti  moliya  tizimining  asosiy  bo‘g‘ini  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Davlatning 

markazlashgan  byudjeti bilan birga xokimiyat quyi organlarining (viloyat, tuman 

va shaxar) byudjeti ham mavjud bo‘ladi. Bu joylarda mavjud moliyaviy resurslarni 

ancha  to‘laroq  jalb  qilish  va  ulardan  samarali  foydalanish  imkonini  beradi. 

Xokimiyat  quyi  organlari  byudjetning  daromadlari  o‘z  xududidagi  korxonalar 

daromadidan,  aholidan  olinadigan  soliqlar,  mulk  soliqlari  va  shu  kabilar  orqali 

shakllanadi. Ularning daromadi qisman davlat byudjetidan beriladigan subsidiyalar 

xisobiga  ham  to‘ldiriladi.  Xokimiyat  quyi  organlari  byudjet  mablag‘lari  tegishli 

xududda  ta’lim,  sog‘liqni  saqlash,  obodonchilik,  yo‘l  qurilish  va  shu  kabilarga 

sarflanadi. 

Mol  –  mulk  va  shaxsiy  sug‘urta  moliya  tizimining  keyingi  bo‘g‘ini 

xisoblanib,  mulkchilikning  barcha  shakllaridagi  korxonalar  va  fuqarolarga  joriy 

qilinadi.  U  majburiy  va  ixtiyoriy  bo‘lishi  mumkin.  Bu  maqsadlar  uchun  fondlar 

korxona va aholining to‘lovlari xisobiga shakllanadi. Fond mablag‘lari mol-mulkiy 

sug‘urtasiga va shaxsiy sug‘urtaga pul to‘lashni ko‘zda tutadi. 

Shaxsiy  sug‘urta  aholining  pul  jamg‘armalarining  tashkil  qilishning 

shakllaridan biri bo‘lib ham xizmat qiladi. 

Jamiyat  moliya  tizimi  ijtimoiy  siyosiy  va  ma’rifat  ishlari  bilan 

shug‘ullanuvchi  tashkilot  va  muassasalarning  moliyasini  ham  o‘z  ichiga  oladi. 

Kasaba  uyushmalar,  siyosiy  partiya,  yoshlar,  xotin-qizlar,  faxriylar  tashkilotlari, 

ijodiy uyushmalar, sport tashkilotlari va boshqa ilmiy ma’rifiy jamiyatlarning ham 

o‘ziga  xos  moliyasi  mavjud  bo‘ladi.  Bunday  ijtimoiy  tashkilotlarning  moliyaviy 

resurslarining  manbai,  tashkilot  a’zolarining  kirish  puli  va  badallari,  tijorat 

faoliyatidan kelgan daromad, xomiylar ajratgan yoki xayriya qilgan mablag‘lardan 

iborat  bo‘ladi.  Jamiyat  moliya  tizimida  maxsus  va  xayriya  fondli  xo‘jalik 

subektlari va axolining pul mablag‘larini aniq bir maqsad yo‘lida birlashtiradi va 

ular maqsadli ishlatiladi.