Fizika fakulteti

m = (o| RH|) / A

(1. 10 )

Sonday etip, Hall effektin úyreniw, zat quramındaǵı zaryad tasıwshılardıń belgisi hám kontsentratsiyası tuwrısında oyda sawlelendiriwge ıyelewge múmkinshilik beredi. RH dıń temperaturaǵa baylanıslılıǵın analiz qılıw nátiyjesinde lenta aralıǵı hám nopoklik dárejesi dúzilisi haqqında maǵlıwmat alıw múmkin, hám o ólshewleri zaryad tasıwshılardıń jıldamlıǵın da tabıwǵa múmkinshilik beredi.

Lorents kúshin ańlatıwda biz tezliktiń termal strukturalıq bólegin itibarsız qaldırdik hám barlıq elektronlardıń ortasha tezligi birdey dep shama etdik. Bul shama tiykarında elektr hám magnit maydanları kúshleriniń teńligi (1. 1) shárti kelip shıǵadı. Usınıń menen birge, kristal daǵı haqıyqıy elektron gaz belgili bir tezlik bólistiriwine iye hám (1. 1) shárti tek elektronlardıń kishi bir bólegi ushın qandiriladi. Tezirek elektronlar úlken og'diruvchi magnit maydan kúshine tásir etedi hám Xoll kese elektr maydan kúshlerin engib ótiwi múmkin. Lorentz kúshi kishilew háreket etetuǵın aste elektronlar eεn kúshin jeńip ololmaydi hám úlginiń keri diywaline jıljıydı. Nátiyjede, elektronlar tezliginiń ma`nisine qaray kese jóneliste ajralıp shıǵadı hám tor menen elektronlar energiyasınıń almasinuvi sebepli (operativ elektronlar energiyadan waz keshedi hám aste elektronlar tor sebepli onı ko'paytiradi), kese jóneliste temperatura gradyenti payda boladı (Ettingshausen tásir etedi) VT = P [ IV0], qayda

P - Ettingshauzen koefficiyenti. Kese temperatura ayırmashılıǵı onsha úlken emes - ádetde ol dárejedegi fraktsiyalardan aspaydı.

Zattı magnit maydanǵa jaylastırıw ótkezgishliktiń uzunlamasına komponentin ózgertiredi. Bul hádiyse magnetoresistans dep ataladı (magnetoresistiv effekt, Gauss effekti). Magnit maydan ótkezgish elektronlardıń traektoriyalarınıń egriligini keltirip shıǵaradı hám eger qıysıq traektoriya boyınsha ortasha erkin jol birdey bolsa, ol halda elektr maydan baǵdarı boyınsha ol azayadı hám nátiyjede ótkezgishlik de pasayadi. Supero'tkazuvchilarning ózgeriwi magnit maydan úlkenligi hám zaryad tasıwshılardıń baylanısı menen baylanıslılıǵı kórsetiliwi múmkin.