Fizika guruh talabasi raximboyeva malohatning optika fanidan izotrop va anizatrop kristallar va ularning

II. BOB IZOTROP KRISTALLAR QO’LLANILISHINING OPTIK 
XOSSALARI 
2.1 Izotrop va anizotrop kristallar 
 
Qattiq jismlarning bir turi kristall jismlar hisoblanadi. Kristall jismlarning eng 
xarakterli tomoni shundaki, ularni tashkil etuvchi zarralar aniq geometrik shaklda 
joylashishidir. Masalan, osh tuzi NaCl kristallari kub shaklida, kvars kristallari 
prizma ko’rinishiga ega. Kristall jismlarning asosiy xarakterli alomati unda 
anizotropiyaning mavjud bo’lishidir. Anizotropiya deb bir jinsli jismni fizik 
xossalarini turli yo’nalishlarda har xil bo’lishiga aytiladi. Kristall jismlarda issiqlik 
o’tkazuvchanlik koeffitsienti, yorug’likning tarqalish tezligi, elastiklik moduli, 
issiqlikdan kengayish koeffitsienti va boshqa fizik xossalari turli yo’nalishlarda har 
xil bo’ladi. Kristall jismlarning asosiy alomati, unda zarralarning (atom, molekula 
yoki ion), ma’lum bir tartibda joylashishidir. Kristallarning muvozanat holati uchun
uch o’lchami bo’yicha zarralarning davriy takrorlanib joylashishiga kristall panjara 
deyiladi. Zarralar o’rtasidagi o’rtacha masofani o’lchashda va kristall jismlarni 
ma’lum panjara tuzilishiga ega ekanligini aniqlashda rentgenogrammalardan 
foydalaniladi. Kristall jismlarda zarralarning muayyan tartibli joylashishi jismning 
butun hajmiga tegishli bo’lib, buni uzoq tartib deb yuritiladi. Amorf jismlarda 
zarralarning bunday tartibli joylashishi faqat qo’shni atomlarigagina xos bo’ladi, 
buni yaqin tartib deb yuritiladi. Amorf jismlar o’zining issiqlik xossalariga ko’ra 
kristall jismlardan keskin farq qiladi. Amorf jismlarga kristall qattiq jismlarga 
berilgani kabi issiqlik berilsa, u issiqlik ta’sir etgan qismi suyuq holatga aylanib, 
qolgan qismi qattiq holatda turaveradi. Uning harorati ikkala holatda tamomila farqli 
bo’ladi.  

---

18