Fizika texnika fakulteti

Boshqa YMR yordamchi uskunalari. Havo kompressori. Namuna trubkasini yuklash va tushirishni nazorat qilish va ish paytida namuna trubkasini aylantirish uchun siqilgan havo hosil bo'ladi. Quvur liniyasining o'rtasida havo kompressori siqilgan havoni probga oziqlantiradigan namlash qutisi filtri mavjud, shunda probga oziqlangan havo toza va quruq bo'ladi. Oldindan ishlov berish birligi. Ushbu qism havo oqimini boshqarish, o'zgaruvchan harorat tizimini boshqarish, signalni birlamchi kuchaytirish va suyuq azotni ko'rsatish funktsiyalariga ega. O'zgaruvchan haroratni nazorat qilish qismi. Haroratni ko'tarish uchun elektr isitish simi orqali aniqlik 0.1 ℃ ga yetishi mumkin. Past haroratli tajribalar uchun probning harorati Dyuar shishasidan puflangan azot gazi bilan tushiriladi.

2.2.3-rasm. YMR va tuzulishi.
Uzluksiz to'lqinli YMR asbobi RF chastotasi yoki tashqi magnit maydon intensivligi doimiy ravishda o'zgarib turishini bildiradi, ya'ni kuzatilgan yadrolar YMR o'tkazish uchun ketma-ket qo'zg'alguncha doimiy skanerlash amalga oshiriladi. U asosan magnit, RF uzatuvchi, detektor, kuchaytirgich va magnitafondan iborat.
Magnit Rezonans Tomografiyaning ishlash printsipi. Bu radiologiyada tananing anatomiyasi va fiziologik jarayonlarini tasvirlash, kasalliklarga tashxis qo'yish uchun ishlatiladigan tibbiy tasvirlash usulidir. MRT - matematik usullar bilan tiklangan organlar va to'qimalarning qatlamli va volumetrik tasvirlarini olish uchun magnit maydon va radio to'lqinlardan foydalanishga asoslangan nur tashxisi usulidir. MRT radioto'lqinli usullardan farqli o'laroq, atomlarni ionlash uchun zarur bo'lgan chastotadan ancha past bo'lgan radio to'lqinlardan foydalanadi. MRT biologik to'qimalarga ionlashtiruvchi (zararli) ta'sir ko'rsatmaydi va hozirgi kunda deyarli zararsiz hisoblanadi.
1970yillarning boshida ingliz olimi P. Lauterburg magnit maydonda gradient yaratish orqali ikki o'lchovli tasvirni olish imkoniyatini ochdi. Amerikalik olim P. Mansfield P. Lauterburg tadqiqotlarini ishlab chiqdi va bu signallarni ikki o'lchovli tasvirga aylantira oladigan matematik tizimni yaratdi. 2003yilda P. Mansfield va P. Lauterburg MRT sohasidagi tadqiqotlar uchun Nobel mukofoti bilan taqdirlandilar.
MRTning fizik tamoyillari inson to'qimalarining atom yadrolarini yutib olishga asoslangan, tashqi magnit sohasida bu yadrolarni topish paytida ma'lum bir chastota radio to'lqinlarni chiqarishi mumkin. Ushbu javob signallari qabul qiluvchi tomonidan qayd etiladi va inson to'qimalari haqida ma'lumot beradi. Elektr signallari analog-raqamli konvertor tomonidan qayd etiladi va keyinchalik maxsus dasturlar yordamida tasvir hosil bo'lgan kompyuterga kiradi.

2.2.4-rasm. Boshning para-sagital kesimidagi MRT tasviri.
MRT bilan radio to'lqinlar va statik magnit maydonlarning to'g'ridan-to'g'ri atom yadrosi bilan o'zaro ta'siri mavjud. Barcha yadrolar magnit maydonga javob bera olmaydi - faqat bitta raqamga ega bo'lganlar protonlar yoki neytronlar H, C, N, O, K, F, Na, P. Biroq, amalda, faqat bitta proton va bitta neytrondan iborat vodorod atomining yadrosi ishlatiladi katta miqdordagi vodorod har qanday tanada mavjud bo'lib, har bir suv molekulasi 2 vodorod atomlaridan iborat va inson tanasi 85% suvni o'z ichiga oladi.

2.2.5-rasm. Ko’chma MRT.
Bundan tashqari, vodorod boshqa molekulalarning bir qismi sifatida mavjud. Shuning uchun MRT uchun vodorod yadrolaridan (protonlar) signal ishlatiladi. Vodorod atomi eng oddiy strukturadir, uning markazida musbat zaryadlangan zarracha-proton, atrofida-elektron mavjud.
Shuni ta'kidlash kerakki, elementar zarralar-atom yadrosida-proton va neytronda kvant-mexanik parameterga ega bo’lgan – klassik fizikada analog-aylanish momentiga ega bo'lgan spindir. Yadro-magnit rezonans tamoyilini yaxshiroq tushunish uchun yadroni aylanadigan tepalik shaklida tasavvur qilish mumkin – u o'z o'qi atrofida aylanadi va ayni paytda aylanish o'qi aylanani tasvirlaydi

XULOSA
Yadro nurlanishlari tibbiyotda tashxis qo'yishda va davolashda keng qo’laniladi. Yadro nurlanishlari asosan radionuklidlar ko'rinishda tashxis qoyishda qo’laniladi. Radionuklid tashxisi yoki ayrim hollarda nishonlangan atomlar deb nomlangan metod qalqonsimon bez kasalligini aniqlash uchun qo'llaniladi. Shuningdek, bu metod qon va boshqa suyuqliklarning taqsimotini o'rganishga, yurak va boshqa a’zolarning kasalliklariga tashxis qo’yishga imkon beradi.
Keyingi vaqtlarda zamonaviy tashxis qo‘yish metodlaridan biri bo’gan pozitron emission tomografiya metodi tibbiyotda keng qo’lanilmoqda. Bu metod qisqa yashovchi radioizotoplami qo’lashga asoslangan. Pozitron emission tomografiya (PET), uni ikki fotonli emission tomografiya ham deyiladi. Bu metodda inson va hayvonlarning ichki a’zolari radionuklidli tomografiya yordamida o‘rganiladi.
Yadro nurlanishlari tibbiyotda davolash sifatida ham keng qo’laniladi. Tibbiyotda bu metod nur terapiyasi deb yuritiladi. Bu metod xavfli o‘smalami (saraton kasalligi) davolashda asosiy vosita hisoblanadi. o‘smalami nurlantirish uchun turli yadro nurlanishlari qo’laniladi, ya’ni gamma-nurlanish, elektronlar, neytronlar, protonlar. Bu nurlanishlar manbalari sifatida reaktor, tezlatkiehlar, radionuklid qurilmalar ishlatiladi.
Mazkur kurs ishida yadro nurlanishlarni turli yadro qurilmalarida olish imkoniyatlari va ularning qo’lanilish sohalariga oid maiumotlar beriladi.