Fiziologiya 2-semestr oraliq nazorat javoblari javob tahlaganlar: zaydullaev bayrambay davolash 204-guruh

151. Плеврал бўшликнинг хосил булиш физиологияси. 
Плеврал бўшликда босим ва унинг нафас олишдаги тутган 
ўрни; Plevra fiziologiyasi. Ko'krak qafasida joylashgan o 'p k a va 
k o 'k ra k qafasi seroz parda-plevra bilan o'ralgan. Plevrani 
pariyetal va visseral varaqlari bo'lib, ulam ing o ralig'ida seroz su y 
u q lik m av ju d . S u y u q lik ta rk ib i b o 'y ic h a lim fa su y u q 
lig ig a o 'x sh ash . Plevra b o 'sh lig 'id a bosim atm osfera bosim 
idan past bo'ladi. Buni quyidagi tajribada kuzatish mumkin. 
Buning uchun rezina naychalar orqali «U» sim on shisha nayga 
simob to'ldirilib, rezina naycha orqali ignaga ulab plevra b o'sh lig 

---

'ig a kiritiladi. M onom etm ing ko'rsatkichi, bosim lar farqi 
hisobiga, plevra b o 'sh lig 'i tom on ulangan qismi ko'tariladi. Bu 
esa bo'shliqdagi bosim atmosfera bosim idan past ekanligini 
ko'rsatadi. Tinch nafas olgan paytda u yerdagi bosim - 6 mm 
simob ustunigacha pasayadi. O ddiy nafas chiqarganda esa plevra 
bo'sh lig 'id ag i bosim atm osfera bosim idan - 3 mm sim.ustuniga 
kam. Chuqur nafas olganda bu yerdagi bosim lar farqi 20 mm sim 
ust.ga teng. Oddiy holatlarda plevra bo'sh lig 'id a havo bo'lm 
aydi.hatto o'lim g a olib kelishi mumkin. K o'krak qafasi 
ochilganda, jarohatlanganda o 'p k a bujm ayadi ochiq pnevm 
otoraks vujudga keladi. A gar igna orqali plevra b o 'sh lig 'ig a m 
a’lum m iqdorda havo yuborilsa, yopiq pnevm otoraks vujudga 
keladi. Y opiq p n e v m o to ra k s tib b iy o td a ta s h x is q o 'y is 
h va d a v o la sh m aqsadlarida hosil qilinadi. Ikki tom onlam a 
ochiq pnevm otoraks holatida zudlik bilan tibbiyot yordam 
ko'rsatilm asa o'lim ga olib kelishi mumkin. Bunday holatda su n 
’iy nafas oldirish, y a ’ni nafas yo'llari orqali o 'p k ag a havoni 
ritm ik ravishda kiritish yoki k o'krak qafasini tabiiy nafas 
harakatlari kabi sun’iy ritm ik kengaytirish va qisish kerak. Yopiq 
pnevm otoraks bo'lganda u yerdagi havo m a’lum vaqt o'tgandan 
so 'n g qonga so 'rilib ketadi va yana plevral bo'shliqdagi bosim m 
anfiy bo'lib qoladi. Plevra bo'sh lig 'id a bosim ning manfiy 
bo'lishiga asosiy sabab, bu o 'p k a to'qim asining elastik tortishish 
kuchi va plevra pardalarining havoni so'rish xususiyatiga ega 
ekanligi. N afas olish va chiqarish vaqtida ko'krak qafasi b o 'sh lig 
'i kengayib kichrayib turadi. Shunga monand ravishda o 'pka ham 
passiv ravishda kengayib, kichrayib harakat qiladi. B unday 
harakatlarni D onders
m odelida o 'rg a n ish m um kin. D onders m odeli tubiga rezina 
parda qoplangan shisha idishdan iborat. Idishning yuqori qismi 

---

berkitilgan bo'lib uning o'rtasidan shisha nay o'tkazilgan. Unchalik 
katta bo'lm agan hayvondan (kalamush, quyon yoki m ushukcha) 
qirqib olingan o'pka traxeya, bronxlari bilan birgalikda shisha 
idishchaga o'm atiladi. Idish ichidagi bosim monometr orqali 
o'lchanishi mumkin. Idishning rezina pardali tubi pastga tortilsa, 
idish hajmi kattalashadi, ichidagi bosim atmosfera bosimidan past 
bo'lib qoladi, o'pka to'qim asi cho'zilib, ichiga atm osfera havosi 
kiradi. Rezina parda tubi q o 'y ib yuborilsa, avvalgi jo y ig a 
qaytadi. Idish hajm i kichrayadi; o'pka to'qimasi elastik xossalari 
tufayli siqiladi, ichidagi bosim ko'tarilib, havo o'pkadan tashqariga 
chiqadi.