Fiziologiya 2-semestr oraliq nazorat javoblari javob tahlaganlar: zaydullaev bayrambay davolash 204-guruh

156.Упкада вентиляция, диффузия ва перфузия; 
Вентиляцион-перфузион курсаткич; 
O‘pkalar ventilyasiyasi vaqt birligida nafas bilan olinadigan yoki 
chiqariladigan havo hajmi bilan aniqlanadi. 
Odatda nafasning minutlik hajmini o‘lchaydilar. Uning kattaligi 
tinch holatda 6-9l. O‘pkalar ventilyasiyasi nafasning chuqurligi va
chastotasiga bog‘liq. Tinch holatda 1 minutda 16(12-18) marta 

---

nafas olinadi. Nafasning minutlik hajmini uning chastotasiga 
ko‘paytirish yo‘li bilan hisoblanadi: 500ml x 16 = 8000ml. 
CHuqurligi va chastotasi maksimal bo‘lgan nafas harakatlari 
vaqtidagi o‘pkalardan bir daqiqada o‘tadigan havo hajmiga 
o‘pkalar maksimal ventilyasiyasi deyiladi. Maksimal ventilyasiyani 
odam o‘z xoxishi bilan chaqirishi mumkin, u yana jismoniy ish 
vaqtida, O2 kamayganda (gipoksiya) da, nafas bilan olinadigan 
havoda SO2 miqdori ko‘paygan (giperkapniya) da kuzatiladi. 
Ixtiyoriy maksimal ventilyasiyada nafas chastotasi har daqiqada 
50-60 gacha, nafas hajmi 2000-4000 ml gacha oshishi mumkin. 
Bunday sharoitda nafasning minutlik hajmi 100-200l gacha 
oshadi. Normal sharoitda odamda jismoniy ish vaqtida maksimal 
ventilyasiya darajasi ixtiyoriy maksimal ventilyasiya darajasidan 
pastroq bo‘ladi.O‘pka membranasining gazlarga nisbatan
utkazuvchanligini o‘pk a l a r n i n g d i f f u z i o n k o b i l i ya t i 
d a ifodalaydilar. Bu o‘pka membranasi orqali 1 minutda
bosimning 1 mm sim.ust. farqi (gradient)ga mos utadigan gaz 
miqdoridir. Upkalar diffuzion kobiliyati membrana kalinligiga
mutanosibdir.Normada o‘pkalar diffuzion qobiliyati kislorodga 
nisbatan 25 ml\min mm sim.ust., SO2 uchun esa 24 marta 
yuksakdir. Kislorod diffuziyasi parsial bosimlarning 60 mm 
sim.ust.ga teng farqi bilan ta’minlanadi. Qonning kichik doira 
kapillyarlaridan oqib o‘tish vaqti (0,7s) gazlar parsial bosimining 
amalda to‘la tenglashuvi uchun etarlidir: kislorod qonda eriydi, 
SO2 alveolyar havoga o‘tadi. 
O‘pkalarda gaz almashinuvi uchun alveolalar ventilyasiyasi va qon
aylanishi kichik doirasidagi qon oqimi orasidagi nisbat muhim

---

mohiyatga ega. Bu nisbat nafas olish oxirida 0,8 ga yaqin, demak 
alveolalar ventilyasiyasi hajmi kichik doiradan vaqt birligida oqib 
o‘tadigan qon miqdoridan kamroq . O‘pka uchida, uning asosiga 
nisbatan, alveolalar ventilyasiyasi samaradorligi past , kapillyarlar 
perfuziyasi ham shunga mos. Qon oqimi bilan ventilyasiya hajmi
orasidagi moslik kichik doiradagi tomirlarning 02 tanqisligidan 
torayishi va ventilyasiya past bulgan soxalarda qon oqimining 
kamayishi oqibatidir.